زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

معجزه سلنيوم

ریزمغذی‌ها سهم کوچکی از مواد مغذی هر غذا یا ماده غذایی را تشکیل داده و انرژی‌زا نیستند؛ اما وجود آنها برای بسیاری از فعالیت‌های حیاتی بدن و تامین سلامت ضروری است و به دو دسته کلی ویتامین‌ها و عناصر معدنی تقسیم می‌شوند. بدن ما روزانه به مقدار کمی از این مواد مغذی احتیاج دارد (حداکثر 2گرم) و واحد اندازه‌گیری آنها به‌طور عمده میلی‌گرم یا میکرو‌گرم می‌باشد.  این مقاله به اختصار به معرفی عنصرمعدنی سلنیوم و نقش آن در سلامتی بدن می‌پردازد. اصطلاح ریز مغذی به اندازه مولکول شیمیایی آنها ارتباطی ندارد، بلکه برای بیان نیاز تغذیه‌ای به هر یک از آنها به كار می‌رود و براساس دانش موجود، ویتامین‌های مورد نیاز انسان 13 نوع و عناصر معدنی مورد نیاز حداقل 15 نوع می‌باشد.

عناصر معدنی نیز  خود دو دسته هستند:

• مواد معدنی عمده (عناصر عمده) مانند کلسیم، فسفر که بدن روزانه به مقدار بیشتری از آنها نیاز دارد.
• مواد معدنی جزئی (عناصر کم مقدار) مانند آهن، سلنیوم و روی که بدن روزانه به مقدار بسیار كمی از آنها نیاز دارد.

سلنیوم(selenium)

سلنیوم یکی ازاملاح معدنی ضروری برای تامین سلامتی است؛ ولی نیاز بدن به آن بسیار اندک است. این ماده در بدن با پروتئین‌ها ترکیب می‌شود و تولید ماده‌ای به نام سلنوپروتئین می‌کند که یكی از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی مهم است. خواص آنتی‌اکسیدانی سلنوپروتئین‌ها به پیشگیری از تخریب سلولی ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. رادیکال‌های آزاد محصولات فرعی متابولیسم اکسیژن هستند که می‌توانند موجب پیشرفت بیمارهای مزمن، مانند سرطان و بیماری‌های قلبی شوند. سلنوپروتئین‌های دیگر، به تنظیم عملکرد تیروئید کمک می‌کنند. دریافت کافی این عنصر در تقویت دستگاه ایمنی بدن و پیشگیری از بروز برخی از انواع سرطان‌ها نقش دارد. میزان توصیه شده این عنصر برای مردان و زنان 55 میکروگرم در روز است. که به طور معمول با رعایت یک برنامه غذایی کامل تامین می‌شود. بعضی از مطالعات نشان داده که کمبود دریافت سلنیوم باعث بروز نوع خاصی از عارضه قلبی و نوعی بیماری می‌شود که با تغییر شکل مفاصل همراه است. کمبود این عنصر در برخی از مناطق کشورما گزارش شده است.

منابع غذایی سلنیوم

در بیشتر کشورهای دنیا، غذاهای گیاهی منابع غذایی عمده سلنیوم هستند. محتوی سلنیوم غذاها به محتوی سلنیوم خاکی که گیاه در آن رشد می‌کند، بستگی دارد. کمبود این عنصر اغلب در نواحی که سلنیوم خاک پایین است، وجود دارد. این ماده در انواع گوشت و غذاهای دریایی یافت می‌شود. حیواناتی که از گیاهان پرورش‌یافته در مناطق غنی از سلنیوم استفاده می‌کنند، سطح سلنیوم گوشت‌شان بالاتر است. به‌طور کلی منابع غذایی سلنیوم عبارتند از: مغزها (خشکبار)، ماهی تن، گوشت گوساله، بوقلمون، مرغ، سبوس گندم، تخمه‌ آفتابگردان، سیر، دانه‌ها، گردو، کشمش، جگر، قلوه و  انوع ماهی‌های آب‌شور و شیرین.

 مکمل‌های سلنیوم

سلنیوم در غذاهایی مانند ذرت، گندم، لوبیا و سویا كه قسمت عمده رژیم غذایی افراد را تشکیل می‌دهند، به‌صورت سلنومتیونین وجود دارد. سلنومتیونین می‌تواند با پروتئین‌های بدن ترکیب شود و به عنوان ناقل ذخیره سلنیوم در بافت‌ها و اندام‌های بدن عمل کند. مکمل‌های سلنیوم ممکن است محتوی سلنیت و سلنات سدیم (فرم‌های غیر آلی سلنیوم) باشند. سلنومتیونین معمولا" بهترین فرم از لحاظ جذب و مصرف در بدن است كه در کار آزمایی پیشگیری از سرطان درسال 1983 مورد استفاده قرار گرفت و نشان داد، دریافت 200 میکروگرم سلنیوم در روز می‌تواند باعث کاهش خطر سرطان پروستات، ریه، کولون ورکتوم شود.

مضرات دریافت زیاد سلنیوم

مصرف  400 تا 500 میکروگرم سلنیوم در روز برای بزرگسالان سالم بی‌خطر است؛ اما دریافت زیاد آن (بیشتر از 900میکروگرم در روزبه مدت طولانی) از طریق مصرف مکمل‌های دارویی می‌تواند عوارضی مثل: تهوع، استفراغ، ضعف و خستگی، ریزش مو، تغییرات ناخن  و کهیر پوستی داشته باشد و در موارد پیشرفته سبب بروز سیروز کبدی شود. از همین رو بهتر است مکمل‌های دارویی تنها براساس نیاز واقعی و با تجویز پزشک مصرف گردد. در صورت زیاد بودن سلنیوم در خاک یک منطقه و اتکای صرف به محصولات پرورش یافته محلی نیز، امکان بروز مسمومیت ناشی از این عنصر وجود خواهد داشت.