زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نوجوانی، دوران مهم تغذيه

در شماره قبل مجله، بحثمان در مورد اهمیت تغذیه دختران نوجوان بود و تأثیر تغذیه صحیح را در حفظ سلامت آنان و پیشگیری از اختلالات و عوارض مختلف متذكر شدیم. در این ارتباط، اثرات برخورداری از الگوی غذایی كافی و متنوع را در تأمین رشد و پیشگیری از نرمی استخوان، كم‌خونی و چاقی مورد بحث قرار دادیم. در این شماره مجله به سایر عوارضی كه ممكن است دختران نوجوان را تهدید نماید اشاره‌ای خواهیم داشت و تأثیر تغذیه صحیح را در پیشگیری از این اختلالات، مورد بررسی قرار خواهیم داد.

گــواتـر:

گواتر ساده (گواتر آندمیك) یا گواتر ناشی از كمبود ید، معمولاً در مناطق كوهستانی در بین دختران نوجوان دیده می‌شود. در مناطق كوهستانی مقدار ید موجود در محصولات خوراكی جهت تأمین نیازهای انسان به این ماده معدنی مهم، كافی نیست و بطور معمول عارضه گواتر در بین خانم‌ها و بخصوص نوجوانان دختر زیاد مشاهده می‌شود.

كمبود ید می‌تواند در سنین نوجوانی به رشد نوجوانان لطمه زده و آن را دچار اختلال نماید. همچنین بعلت آنكه ید در سوخت مواد انرژی‌زا تأثیر مهمی دارد، لذا افراد مبتلا به گواتر كم‌كار (گواتر ناشی از كمبود ید) معمولاً دچار افزایش وزن و چاقی می‌شوند. كاهش حافظه و تمركز نیز از دیگر عوارض ناشی از كمبود ید می‌باشد. البته كمبود ید عوارض دیگری نیز در بردارد.

دختران نوجوانی كه در مناطق كوهستانی زندگی می‌كنند، لازم است تحت نظر پزشك متخصص غدد، از سلامت غده تیروئید خود اطمینان حاصل نمایند و در صورت وجود اختلالی در تیروئید به درمان جدی آن بپردازند.

بطور كلی افراد ساكن در مناطق كوهستانی، بعلت آنكه مقدار كافی ید از طریق مواد خوراكی دریافت نمی‌كنند، باید از نمك ید‌دار استفاده نمایند. ضمناً نظر به اینكه ماهی و محصولات دریایی از نظر ید بسیار غنی هستند، لازم است دختران نوجوان هفته‌ای 2 روز از ماهی دریا و محصولات دریایی استفاده كنند.

یبوست:

یبوست از اختلالات مهمی است كه معمولاً در اثر تغذیه نامناسب و فاقد فیبر غذایی كافی، گریبانگیر شخص می‌شود. از آنجایی كه نوجوانان اكثراً تمایلی به مصرف مواد غذایی دارای باقیمانده (فیبر غذایی) از خود نشان نمی‌دهند، لذا احتمال بروز یبوست در آنان زیاد است. یبوست علاوه بر آنكه موجب نفخ و سنگینی دستگاه گوارش و اكثراً دل درد و اختلالات گوارشی می‌شود، چنانچه برای مدت طولانی ادامه یابد و اقدامات لازم برای رفع آن انجام نگردد، زمینه را جهت ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش، بخصوص سرطان روده بزرگ (كولون) آماده می‌سازد، بنابراین لازم است نوجوانان عزیز به محض مشاهده یبوست در خود، با مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه، حبوبات و غلات با سبوس این عارضه را برطرف نمایند.

میوه‌هایی كه می‌توان با پوست مصرف نمود، پس از شستشوی دقیق و ضدعفونی، در رفع یبوست بسیار مؤثرند.

كمبود وزن و لاغری:

یكی از عوارضی كه ممكن است در نوجوانان، بخصوص نوجوانان دختر، بروز نماید كمبود وزن و لاغری است. این عارضه به علل مختلف از جمله اختلالات هورمونی، كمبود اشتها جهت صرف غذای كافی، پیروی از رژیم‌های لاغری نامناسب و ناكافی، تحرك خیلی شدید و تعریق زیاد (چنانچه غذای مصرفی روزانه تكافوی انرژی مصرفی را ننماید) می‌تواند بروز كند.

كاهش وزن و لاغری به هر علت كه باشد، چون معمولا موجب ضعف، خستگی، كاهش كارآیی جسمی و حتی ذهنی می‌شود و ضمناً می‌تواند نشانه‌ای از سوءتغذیه و كاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها باشد، لذا لازم است هر چه سریع‌تر در رفع این اشكال برای رساندن وزن این دسته از نوجوانان به محدوده نرمال اقدام گردد.

اختلالات روحی و رفتاری ناشی از بلوغ:

نوجوانان گروه خاصی از جامعه را تشكیل می‌دهند كه در مرحله انتقال از دوران كودكی به ایام جوانی هستند. در این مرحله حساس از زندگی، بعلت تغییرات هورمونی گسترده‌ای كه در آنان پیش می‌آید، تغییرات وسیعی در خلق‌و خو  و رفتار نوجوانان رخ می‌دهد.

ضمناً انتقال از دوران كودكی به دوران نوجوانی و انتظارات والدین و اطرافیان در زمینه رفتار بالغانه از آنان- در حالی كه هنوز دوران كودكی را به طور كامل پشت سر نگذارده‌اند- حالت دوگانگی، سرگشتگی، احساس اجهاف و گاه پرخاشگری یا افسردگی در آنان ایجاد می‌كند.

حالات روحی فوق كه از طرفی بعلت تغییرات هورمونی و از طرف دیگر به دلیل مرحله خاص و حساس زندگی این گروه، در آنان بروز می‌نماید، می‌تواند اثرات مهم و نامطلوبی بر تغذیه و سلامت نوجوانان بجا بگذارد. آشفتگی‌های روحی اكثراً موجب كم‌اشتهایی و نخوردن غذای كافی و مناسب توسط این گروه سنی می‌شود كه تغذیه آنان از اهمیت ویژه‌ای ‌برخوردار است و هر نوع اختلال تغذیه‌ای می‌تواند به رشد و سلامت آنان لطمات مهم و گاه جبران ناپذیر وارد سازد.

علاوه بر كم اشتهایی و كم خوری، اختلالات روحی و رفتاری ناشی از بلوغ می‌تواند موجب بی‌توجهی نوجوانان به كیفیت غذای مصرفی و استفاده از مواد خوراكی فاقد ارزش تغذیه‌ای، و نیز بی‌نظمی در مصرف غذا بشود كه همه این عوامل باعث بروز سوءتغذیه، اختلال در رشد و آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌ها می‌شود. علاوه بر آن، بی‌نظمی در مصرف غذا و استفاده از غذاهای غیربهداشتی و نامناسب از نظر تغذیه‌ای، می‌تواند سلامت دستگاه گوارش نوجوانان را دچار مخاطره نماید كه خود به هضم و جذب مواد غذایی لطمه زده و سوء تغذیه را در آنان تشدید می‌كند.

ضمناً پیروی از برنامه غذایی ناكافی و غلط، موجب می‌شود كه مواد مغذی لازم جهت سلامت و فعالیت سلول‌های عصبی به بدن آنان نرسیده و در نتیجه اغتشاشات روحی و رفتاری آنان تشدید شود.

آسیب‌‌پذیری در برابر بیماری‌ها:

به كرات مشاهده شده كه دختران نوجوان با وجود آنكه در سنین ابتدای زندگی هستند و طبیعتاً ‌باید قدرت مقاومت خیلی بیشتری نسبت به افراد بزرگسال در برابر بیماری‌ها داشته باشند، ولی در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرند، بعنوان مثال مكرراً دچار سرماخوردگی می‌شوند و یا اكثراً اختلالات گوارشی آنان را رنج می‌دهد و بطور كلی قدرت مقاومت زیادی در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها ندارند. یكی از مهم‌ترین دلایل این امر می‌تواند تغذیه ناكافی و نامناسب باشد. نوجوانان تمایل زیادی به مصرف غذاهای آماده فرآوری شده دارند. همچنین میان وعده‌های آنان را نیز اكثراً مواد آماده تشكیل می‌دهد. انواع پیتزاها، ساندویچ‌های سوسیس و كالباس و ...، همبرگر، كباب كوبیده و سایر غذاهای آماده و نیز میان‌وعده‌‌هایی از قبیل چیپس، پفك، نوشابه‌های گازدار، كیك‌های آماده و ... از غذاها و میان‌وعده‌های مورد علاقه نوجوانان است. 

مصرف سبزی‌ها و میوه‌های تازه، در الگوی غذایی نوجوانان جایگاه مهمی ندارد. نوشابه‌های گازدار و پودر شربت‌های آماده، در حد وسیعی جانشین دوغ، ماست، شیر و انواع لبنیات شده است. حبوبات و غلات سبوسدار نیز معمولاً از برنامه غذایی نوجوانان حذف شده‌‌اند.

احساس خستگی، سستی، بی‌حالی و بی‌حوصلگی:

گاه مشاهده می‌كنیم كه برخی از نوجوانان با وجود آنكه در بحبوحه قدرت و توانایی قرار داشته و قاعدتاً ‌باید از سلامت و شادابی و نشاط فراوان برخوردار باشند، اما احساس خستگی و سستی و بیحالی مداوم دارند و بی‌حوصلگی و بی‌میلی به كار، مانع انجام فعالیت درسی و سایر فعالیت‌های روزمره به میزان كافی، در آنان می‌شود. حال این سوال مطرح می‌گردد كه به چه دلیل این گروه سنی در این دوره از زندگی خود دچار این عارضه می‌‌شوند و چگونه می‌توان این اختلال را در آنان درمان نمود. نگاهی به شیوه زندگی نوجوانان، پاسخ سوال را برایمان روشن می‌سازد. الگوی غذایی مصرفی نوجوانان كه شامل مواد آماده فرآوری شده و بدون باقیمانده و نیز فقیر از نظر ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری می‌باشد، قادر نیست مواد مغذی لازم جهت تأمین سلامت، شادابی و نشاط و افزایش كارآیی این گروه سنی بسیار حساس و پرمخاطره را تأمین كند.

حال چنانچه به الگوی غذایی ناكافی و غلط، كمبود تحرك جسمی و ورزش و نیز استرس حاصل از تغییرات هورمونی و مسائل خاص این گروه را نیز اضافه كنیم، دلایل كافی جهت این حالت خستگی و سستی و بی‌حوصلگی و ... برایمان مشخص می‌شود.

نوجوانان عزیز توجه داشته باشند كه برخورداری از تغذیه صحیح، كافی و متنوع و انجام ورزش، پیاده‌روی و تحرك جسمی مداوم روزانه می‌تواند آنان را در برابر بیماری‌های مختلف ایمن نموده و سلامت‌شان را تأمین كند و ضمناً در افزایش كارآیی ذهنی و قدرت یادگیری و در نتیجه موفقیت تحصیلی آنان بسیار مؤثر باشد.