تغذیه در آموزههای مذهبی
مقدمه:
<ما در كتاب آفرینش بیان هیچ چیز را فروگذار نكردیم.> (سوره انعام/آیه ۳۸)
از ابعاد اعجازآمیز قرآن این است كه در همه زمینهها و علوم مختلف كه عقل و علم بشر هنوز به آن دست نیافته; احاطه دارد.
اولیا گرامی اسلام نیز در ۱۴ قرن قبل نكات دقیق بهداشتی; غذاشناسی و طبی را به پیروان خود خاطرنشان كرده و برای درمان مردم از آن استفاده كردهاند. خداوند در قرآن كریم در آیات زیادی (۱۱۸ آیه) در مورد تغذیه با ما سخن گفته است. از جمله در آیه ۸۸ سوره مائده آمده است:
<از آنچه خدا روزی شما قرار داده است; حلال و پاكیزه بخورید.>
روایات و احادیث متعددی نیز از ائمه معصومین (علیها سلام) در این رابطه بیان شده است. در روایتی امام محمد باقر(ع) غذا را نیاز طبیعی هر فرد میدانند و میفرمایند: <خدای بزرگ آدمی را میان تهی (دارای شكم) آفرید و ناگزیر خوراك و آب میخواهد.> (كافی جلد ۶ ص ۲۸۷)
امام صادق (ع) در حدیثی به مقوله غذا و خوردن آن و تقسیمبندی مواد غذایی به حلال و حرام براساس مبداء تولید آنها اشاره نمودهاند. آنهایی كه از زمین روییده و خارج میشوند و آنهایی كه از حیوانات فراهم میشوند. آنهایی كه از زمین خارج میشوند به سه دسته: حبوبات، غلات، میوهها و سبزیجات تقسیم شده كه مطابق با تقسیمبندی در كتب نوین است. همچنین در این راستا موضوع <هرم غذایی> نیز مورد توجه قرار گرفته است. این مقاله به بیان برخی از این آیات و روایات در رابطه با ۵ گروه اصلی «هرم غذایی» (كه هر گروه قسمتی از نیازهای بدن را تامین میكنند) میپردازد.
۱- گروه نان و غلات
<تن آدمی بر نان استوار شده است.> (امام صادق(ع) كافی ج ۶ ص ۲۸۷)
<خدایا به نان ما بركت ده و میان ما و آن جدایی مینداز كه اگر نان نبود نه میتوانستیم روزه بگیریم; نه نماز بخوانیم و نه دیگر واجبات پروردگار خویش را به جا آوریم.> (پیامبر اكرم(ص); كافی ج ۶; ص ۲۸۷)
<اصل معاش آدمی و زندگی او; نان است و آب.> (امام صادق(ع)بحار ج ۳ ص ۸۷)
۲- سبزیجات
<و زمین را شكافتیم و در آن دانهها رویانیدیم و انگور و سبزیهای خوردنی و زیتون و خرما و باغهای درخت و میوه و علف تا شما و چهارپایانتان بهره برید.> (سوره عبس آیات ۲۶ تا ۳۲)
<هر چیزی را زینتی است و زینت سفره سبزی است.> (امام صادق (ع); بحار ج ۶۶ ص ۱۹۹)
۳- میوهها
<و اوست كه باغهایی آفرید نیازمند به داربست و بینیاز از داربست; و درخت خرما و كشتزار با طعمهای گوناگون و زیتون و انار; همانند; در عین حال ناهمانند; چون ثمره آورند از آنها بخورید و در روز درو حق آنها را نیز بپردازید و اسراف نكنید كه خدا اسرافكاران را دوست ندارد.> (سوره انعام آیه ۱۴۱)
<مرد باید از هر میوهای (میوه متداول) برای خانوادهاش تهیه نماید >(امام صادق(ع) كافی جلد ۵ ص ۵۱۱)
۴- شیر و لبنیات
<شما را در چهارپایان عبرتی است. از شیری كه در شكمشان هست سیرابتان میكنیم و از آنها سودهای بسیار میبرید و از آنها میخورید>(سوره مومنون آیه ۲۱)
<شیر بخور چرا كه گوشت میرویاند و استخوان را محكم میكند.> (امام صادق(ع) كافی ج ۶ ص ۳۳۶)
<پنیر لقمه غذایی خوبی است.> (امام صادق(ع) وسایل الشیعه ج ۱۷ ص ۹۴)
<چنانچه مسلمانی ضعف بدنی پیدا كرد لبنیات را به همراه گوشت (یا كباب) بخورد زیرا خداوند در آنها موجبات توانمندی و نیرومندی قرار داده است.> (حضرت علی(ع) بحار ج ۶۶ ص ۶۹)
۵- گوشت
<و چهارپایان را آفرید در حالی كه در آنها برای شما وسیله پوشش و منافع دیگری است و از گوشت آنها میخورید. > (سوره نحل آیه ۵)
<اوست كه دریا را رام كرد تا از آن گوشت تازه بخورید و زیورهایی برون آرید و خویشتن را بدان بیارایید و كشتیها را بینی كه دریا را میشكافند و پیش میروند تا از فضل خدا روزی بطلبند; باشد كه سپاس گوئید.> (سوره نحل آیه ۱۴)
<خوردن گوشت موجب ازدیاد و تقویت قوای بینایی و شنوایی و نیز قوت میشود.> (امام صادق(ع) مستدرك الوسایل ج ۱۶ ص ۳۴۳)
<گوشت باید هر سه روز یك بار خورده شود; كه در ماه میشود ده بار; نه بیشتر از این.> (امام صادق(ع) كافی ج ۵ ص ۵۱۱)
<بر شما باد خوردن ماهی كه اگر بینان بخورید كافی است و اگر با نان بخورید گوارا است.> (امام موسی كاظم (ع) بحار ج ۶۵ ص ۲۰۷)
امید است با فراگیری آیات و تفاسیر این كتاب آسمانی و تفكر و تعمیق در آن قدر و منزلت آن را هرچه بیشتر بدانیم.