زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ضرب آهنگ سلامتی

قدمت موسیقی، به عنوان پدیده‌ای که آرامش می‌دهد و تنش‌ها را می‌زداید، به قدمت خود انسان است. ترانه‌های ابتدایی، با بیرون دادن اصواتی از حنجره شکل می‌گرفتند و ورود آن اصوات بر زندگی روزمره برخی قبایل، تاثیری شگرف برجای می‌گذاشت؛ آنها را از خود بی‌خود می‌کرد یا برای جنگ و مبارزه و عشق‌ورزی آماده می‌نمود. پس از آن، بحث جادو در موسیقی به میان‌ آمد؛ به‌طوری که آمده است؛ فرشتگان و اهریمنان، هر یک با موسیقی خاص خود بر آدمیان اثر می‌گذاشتند! به تدریج موسیقی با شعر و حرکات موزون در آمیخت و در مراسم مختلف به‌کار گرفته شد.
در تاریخ علم آمده است که بیماری‌های درمان نشدنی را که بسیاری از پزشکان از درمان آنها عاجز بودند، با نوای نی درمان می‌کردند.

اصواتی نظیر صدای آبشار، ریزش باران، وزش باد، صدای پرندگان، موج دریا، صدای نعل اسبان وبسیاری از اصواتی که در طبیعت وجود دارد، باعث شد که موسیقی به سرعت پیشرفت کند و گسترش یابد؛ به‌طوری که از افلاطون گرفته تا روانکاوها و روانشناسان جدید آن را مورد تحلیل و بررسی قرار دادند.
افلاطون می‌گوید روان انسان از راه موسیقی، تناسب و هماهنگی را یاد می‌گیرد و حتّی استعداد پذیرایی عدالت را نیز پیدا می‌کند! تربیت از راه موسیقی آنقدر مؤثر است که نظم و هماهنگی به سهولت به اعماق روان راه می‌یابد و در حرکت و جنبش خود لطافت وظرافت را به همراه می‌آورد و تقدسی لطیف ایجاد می‌کند. او همچنین معتقد است که موسیقی انسان‌ها را نرم می‌کند و در نتیجه در اجتماع و در سیاست هم تأثیرگذار است و تا آنجا پیشرفته که می‌گوید اگر شکل و موضوع سرودها و موسیقی‌های رایج عوض شود، قوانین اساسی حکومت هم با آن تغییر خواهند كرد.
روانشناسان هم بر این باورند كه موسیقی، تصاویر و عواطف ناخودآگاه را بیدار می‌کند و حتی گاه در سطح بالاتر، انگیزه‌های خشم و برخی از غرایز را ارضا کرده و اجازه می‌دهد این تمایلات بدون احساس گناه و در یک محیط قابل قبول اجتماعی و به‌صورت متعالی‌تری تخلیه شوند.

آثار برخی از موسیقی‌های کلاسیک مشهور:

- بسیاری از آثار موتزارت در انسان آرامش و حالت آرامیدگی بدنی و روانی ایجاد می‌کند.

- یکی از آثار بارتوک، حالت تحریک خشم و تهییج عصبی را به‌دنبال دارد.

- بسیاری از آثار برامس در تقویت و تشدید احساسات درونی مؤثر است.

- باخ، احساس واقع‌گرایی و تبعیت از عقل و دیدی منطقی را به شنوندگان منتقل می‌کند.

- آخرین کوارتت بتهوون، تلاش برای ایجاد وحدت و تفاهم روانی را به همراه دارد.

در اینجا نتایج برخی تحقیقات روانشناختی درباره اثرات موسیقی و کاربردهای آن ارائه می‌شود. اما به خاطر داشته باشید که تأثیر موسیقی و تحریک احساس توسط آن، بر روی همه انسان‌ها یکسان نیست. به عبارت دیگر، نمی‌توان گفت که موسیقی برای همه مخرب است یا سازنده، بلکه عمق تأثیر آن به شرایط فردی و اجتماعی افراد نیز بستگی دارد:

- موسیقی و آلزایمر

در تحقیقات به‌عمل آمده در دانشگاه میامی، دانشمندان موفق شدند با استفاده از موسیقی علائم بیماری آلزایمر را کاهش دهند. طبق این تحقیقات، بیماران آلزایمری با شنیدن 30 تا 40 دقیقه موسیقی ملایم موتزارت یا بتهوون به مدت 5باردر هفته، ظرف یک ماه افزایش چشمگیری در سطح ملاتونین خون آنها به وجود آمد و از علائمی چون درد، اضطراب و ناراحتی‌های جسمی آنها كاسته شد. محققان به آلزایمری‌ها شنیدن موسیقی ارکستری آرام (به طوری‌که فقط دارای یک‌ضربه در ثانیه باشد) یا هر موسیقی که احساس آرامش ایجاد کند، توصیه می‌کنند.

- بهداشت روان مادر و جنین با موسیقی

تحقیقات در 25 سال اخیر تأثیرات فوق‌العاده‌ موسیقی‌ را در حین بارداری و زایمان برکاهش اضطراب، درد و نگرانی مادر نشان داده است.
خانم‌هایی که در حین زایمان به موسیقی گوش می‌دادند، نسبت به دیگر افراد، خاطره‌ای دلپذیرتر و دلنشین‌تر از زایمان دارند. از طرفی پژوهشگران معتقدند که یکی از علل اصلی ناهنجاری‌های جنینی، اضطراب حین بارداری است. اضطراب سطح عوامل بیولوژیکی خونی را تغییر داده (مانند سطح اپی‌نفرین، نفرین، آدرنالین و ...) و پیامدهای ناگواری بر جای خواهد گذاشت، در حالی که با گوش سپردن به اصوات ملایم می‌توان استرس را كاهش داد.

- موسیقی، استرس و سیستم ایمنی

طبق مقالات علمی مرورشده از سال 1990 تا 2004، موسیقی‌درمانی بر مناطق درک و پاسخ‌ دهنده‌ استرس مؤثر بوده و سبب افزایش سلول‌های ایمنی و متعادل کردن آن می‌شود. همچنین موسیقی‌درمانی را می‌توان برای درمان یا تخفیف علائم بیماری‌هایی نظیر پارکینسون، دمانس، اسکیزوفرنی و انواع اختلالات نوروسایکولوژیک دیگر به کار برد.

- اختلالات حسی-حرکتی و موسیقی

درسال‌های اخیر در کنار روش‌های موسیقی‌درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات حسی- حرکتی، روش‌های صوت‌درمانی نیز مطرح شده است. در این روش‌ها موسیقی با هر نوع تحریک صوتی مورد نظر روی CD یا نوار کاست ضبط شده و برای ارائه آن برحسب نوع روش، از کامپیوتر یا دستگاه خاصی استفاده می‌شود و فرد نیز از طریق بلندگو یا هدفون به‌ آن گوش می‌دهد. این روش در درمان اختلالات حسی- حرکتی، مانند اوتیسم، نارساخوانی، اختلالات پردازش شنوایی مرکزی(CAPDS)، اختلال بیش‌فعالی نقص توجه (ADHD)، اختلالات یادگیری (LDS)، نقایص زبانی، ناتوانی‌های ذهنی و غیره، کاربرد دارد.

- موسیقی و بزهکاری

طبق تحقیقات، موسیقی به بزهکاران کمک می‌کند تا شیوه‌های منفی مقابله و سازش را به راهبردهای مقابله‌ای سازش‌یافته برای یک زندگی مثبت تبدیل کنند.
موسیقی درمانی 75 درصد از مشکلات انضباتی را که بزهکاران درگیر آن هستند، کاهش می‌دهد و تغییراتی در خود ادراکی ایجاد می‌كند که این تغییرات به ارائه پاسخ بهتر به محیط،‌ منجر خواهند شد.
کاهش اضطراب، استرس و خصومت و خشم از اهداف مهم موسیقی‌درمانی در درمان بزهکاران است. فرض زمینه ساز این درمان این است که درگیری در فرآیندهای خلاق هنری، تجربه سالم و عمیقی است که در آن شخص، شیوه‌های مختلف ابراز احساسات درونی را می‌آموزد و مستقیماً با واقعیت‌های رفتار انحرافی خود و پیامدهای آن مواجه می‌شود.

- کودکان کم توان ذهنی و موسیقی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد گوش دادن به موسیقی حین انجام فعالیت‌های هدفمند در کودکان کم‌توان ذهنی، بر تمرکز و در نتیجه عملکرد آنها تأثیر مثبت می‌گذارد و می‌تواند سبب بهبود فعالیت عملکردی آنان شود. به همین دلیل در کاردرمانی این کودکان می‌توان از گوش دادن به موسیقی به طور مؤثری بهره برد.

- اسکیزوفرنی و موسیقی‌درمانی

اسکیزوفرنی یا روان‌گسیختگی، نوعی آشفتگی روانی و یکی از اساسی‌ترین مشکلاتی است که دانش روانپزشکی با آن روبروست.
موسیقی‌درمانی که به روش‌های گوناگون در مورد بیماران اسکیزوفرنی صورت گرفته، همگی به‌طور معنی‌داری تأثیر موسیقی را بر کاهش علائم بیماری اسکیزوفرنی نشان می‌دهد. در این درمان، کاهش علائم منفی، افزایش توانایی بحث با دیگران، افزایش کیفیت زندگی، تن آرام‌سازی، قدرت تفکر، میزان انگیزه، کاهش برانگیختگی، به‌طور مؤثر مشاهده شده است.

- اختلالات رفتاری و عاطفی کودکان و کاربرد موسیقی

پژوهشگران با بررسی شرایط کودکان و نوجوانان دارای اختلالات رفتاری و عاطفی و همچنین بررسی انواع روش‌های درمانی این گروه به این نتیجه رسیدند که موسیقی‌درمانی از مؤثرترین روش‌های بهبود اختلالات رفتاری و عاطفی این سنین است. کودکان و نوجوانانی که اختلالات رفتاری و آشفتگی‌های عاطفی دارند، به‌طور دایم رفتارهای اجتماعی و فردی ناهنجار از خود نشان می‌دهند. از آنجایی که ارتباط با موسیقی از انواع ارتباط غیر کلامی است، موسیقی می‌تواند وسیله‌ای مؤثر برای ایجاد ارتباط اولیه با بیمارانی باشد که ازنظر عاطفی آسیب دیده‌اند یا دچار مشکلات رفتاری هستند. همچنین فعالیت‌های مربوط به نواختن‌ ساز، حرکت با موسیقی و ساختن آهنگ به آنها این امکان را می‌دهد که بتوانند احساسات خود را ابراز کنند و انگیزه‌های نامطلوب را به رفتارهای قابل قبول اجتماعی تبدیل سازند. موسیقی درمانی می‌تواند خودفهمی نوجوانان بزهکار را تقویت کرده و احساس بدگمانی و طغیان آنها را کاهش دهد.

- هِمی‌سینک و درمان اختلالات رشدی

- از جمله روش‌های موسیقی‌درمانی که به دلیل مستندات تحقیقی از اعتبار و جایگاه علمی خاصی برخوردار است، روش همی سینک است که بر مبنای اصل یکپارچگی حسی می‌باشد. یکپارچگی حسی حالتی است كه در آن مغز برای دریافت حواس مختلف برنامه‌ریزی می‌شود. این خصوصیت موجب کنار هم قرار دادن اجزاء و تشکیل یک واحد و تلفیق معانی با حواس از طریق مقایسه آنها با تجربیات گذشته می‌گردد. یکپارچگی حسی، پایه و اساس درک است و هماهنگی عصبی را در سطح بالایی ایجاد می‌کند. در نقص یکپارچگی حسی، مغز داده‌های حسی را به طریقی که به فرد اطلاعات دقیق درباره‌ خود و محیط پیرامونش بدهد، سازماندهی و پردازش نمی‌کند. این وضعیت، یادگیری را بسیار دشوار کرده و منجر به بروز اختلالات رفتاری و حسی می‌گردد در روش درمانی همی‌سینک، سیگنال‌هایی به همراه صدای زمینه (که اغلب موسیقی است) ارسال شده و یکپارچگی حسی خاصی به وجود می‌آید كه توجه و یادگیری کودکان را افزایش می‌دهد.

تأثیر موسیقی، به همین درمان‌ها ختم نمی‌شود و حیطه بسیار گسترده‌تری را در برمی‌گیرد که انشاءا... در شماره‌های بعد به آنها خواهیم پرداخت.

منبع: نتایج تحقیقات کنگره سراسری کاربرد موسیقی در سلامت جسم و روان