مهدیه رشیدی‌نیا؛ مشاور تغذیه و رژیم درمانی، فارغ‌التحصیل از دانشگاه علوم پزشكی شهیدبهشتی
چنانچه مشكل به خواب رفتن، یا بیدار شدن از خواب را داشتید و یا اینكه شب مدت زیادی خوابیدید، اما باز هم در طول روز احساس خستگی كردید، بدانید كه با مشكل اختلال در خواب مواجه هستید. خواب برای انسان و سلامت وی بسیار ضروری است. افرادی كه خوب می‌خوابند و خوابشان كافی و عمیق است، روز بعد، آمادگی بیشتری برای كار كردن دارند، تا آنهایی كه كم خوابند و یا خوابشان عمیق نیست.
اصولا بی‌خوابی به سه شكل ظاهر می‌شود
1- گروهی از افراد وقتی به رختخواب می‌روند تا مدت زیادی بیدار می‌مانند و خوابشان نمی‌برد كه به این نوع بی‌خوابی، بی‌خوابی اولیه (initial insomnia) می‌گویند.
2- گروه دیگر صبح خیلی زود از خواب برمی‌خیزند كه به این نوع بی‌خوابی، بی‌خوابی انتهایی (terminal insomnia) نام داده‌اند.
3- گروه سوم، پس از رفتن به رختخواب زود به خواب می‌روند، ولی تا صبح چند بار از خواب بیدار می‌شوند كه به آن خواب مقطع (intermit insomnia) نام داده‌اند. به هر حال، سه نوع بی‌خوابی باعث می‌شود كه شخص پس از بیدار شدن، آمادگی و نشاط لازم برای شروع كار روزانه را نداشته باشد.
چه غذاهایی مانع از خواب می‌شوند؟
تعدادی از موادغذایی به علت داشتن تركیبات خاص، باعث ایجاد استرس و كاهش میزان خواب می‌شوند كه آنها را نام می‌بریم:
1- مهم‌ترین فاكتور تغذیه‌ای كه باید حتما در مورد دریافت آن در وعده‌های غذایی شب (قبل از خواب) توجه كرد، انواع محرك‌های سیستم عصبی (یعنی انواع چای، قهوه و نوشابه‌های گازدار یا كوكاكولاها) است. این دسته از مواد حاوی مقادیر زیادی كافئین هستند، كافئین یك محرك سیستم مركزی عصبی می‌باشد كه با افزایش ترشح انتقال دهنده‌های پیام‌های عصبی مربوط به هوشیاری، باعث اختلال در روند خواب شبانه و بی‌خوابی در شب می‌شود.
2- مصرف فلفل سبز، پیاز، الكل، دسرهای چرب و خیلی شیرین، سس‌های پرچرب و سیگار كشیدن.
3- مصرف غذاهای تند و ادویه‌دار باعث ناراحتی‌های گوارشی یا سوزش معده می‌شود.
4- استفاده نامتعادل و نابجا از چربی‌ها می‌تواند خواب شبانه فرد را مختل كند، به خصوص مواد غذایی كه حاوی چربی‌های اشباع شده هستند، مثل فرآورده‌های گوشتی (همبرگر، سوسیس، كالباس و حتی كله‌پاچه).
5- مصرف انواع دسرها و شیرینی‌های خشك یا تر، تنقلات بی‌ارزش، حذف آب و جایگزین كردن آن با انواع نوشیدنی‌های رنگی گازدار و بی‌گاز.
6- مصرف زیاد غذا در وعده شام به علت عدم هضم كامل و ایجاد درد معده، مانع از خواب می‌شود.
7- مصرف مواد پروتئینی قبل از خواب نیز موجب بی‌خوابی می‌شود، چرا كه این مواد به میزان زیادی حاوی تیروزین هستند. تیروزین یك اسیدآمینه است كه سبب تحریك فعالیت‌های مغزی می‌شود.
8- داروهایی كه باعث ایجاد اختلال در خواب می‌شوند، شامل موارد زیر می‌باشند: داروهایی مانند آمفتامین، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضدآسم، داروهای سرماخوردگی كه دارای pseudoephedrine (پزودوافدرین) هستند، مثل داروهای بازكننده بینی و كاهش‌دهنده‌های درد كه كافئین دارند و همچنین هورمون‌های تیروئیدی، بعضی داروهای فشارخون، استروئیدها و قرص‌های خواب‌آور.
