دكتر محمدرضا وفا؛ متخصص تغذیه
بر اساس تعاریف موجود توانایی حفظ خطر پایین ابتلا به بیماری یا ناتوانی، حفظ عملكرد بالای ذهنی و جسمی و داشتن یك زندگی فعال، به عنوان سالمندی سالم بیان شده است. با توجه به بهبود نسبی شرایط زندگی و پیشرفت قابل توجه علوم پزشكی در پیشگیری و درمان بیماری‌ها، میانگین امید به زندگی در بدو تولد در اغلب كشورهای دنیا افزایش قابل توجهی داشته است.
بر اساس مطالعات انجام‌شده مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در ارتباط با سلامت طولانی‌مدت، عوامل ژنتیكی و عوامل محیطی هستند. مطالعات نشان داده‌اند كه عوامل محیطی مانند چگونگی فرآیند تغذیه در ارتباط با عامل زمان می‌توانند در درازمدت بر ژنوتیپ یا الگوی ژنی اثر بگذارند و نهایتا عوارض مختلفی نمایانگر شود و یا زمینه مناسب برای بیان شدن ژن‌های خاص را فراهم كنند.
بر اساس مطالعات مركز كنترل بیماری‌ها مهم‌ترین علل مرگ و میر و ناتوانی در سنین بالای 65 سال به ترتیب، بیماری‌های قلبی- عروقی، سرطان‌ها، حمله مغزی، بیماری‌های مزمن ریوی و پنومونی، دیابت و آلزایمر هستند كه تغذیه سالم و فعالیت فیزیكی نقش بسیار مهم در پیشگیری و كنترل اغلب این بیماری‌ها دارند.
همچنین، مطالعات متعدد نشان داده‌اند كه تناسب و تعادل رژیم غذایی (برخورداری از الگوی غذایی سالم روزانه) و سلامت فیزیكی (كنترل وزن و ظرفیت فعال قلبی- ریوی) كه خود با یك برنامه منظم و مفرح ورزشی امكان‌پذیر است، به شدت بر میزان وقوع ناتوانی و مرگ در سنین بالای 65 سال اثرگذار است و باعث كاهش قابل توجه در میزان‌های مرگ و میر و ابتلاء شده و با افزایش سن تا بالای 80 سالگی این اثرات بسیار چشمگیرتر خواهند شد.
نكته قابل توجه در ارتباط با بروز بالای بیماری‌های مزمن و غیرواگیر، تغییرات ایجادشده در الگوی غذایی است، به گونه‌ای كه آمارها نشان می‌دهند مصرف غذاهای آماده افزایش یافته است. همچنین مصرف بالای نمك، شكر، چربی‌های اشباع، كربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و بدون فیبر و كاهش مصرف میوه و سبزی‌های تازه، زندگی ساكن و غیرفعال از مهم‌ترین دلایل بروز بالای این بیماری‌ها بوده‌اند. از طرفی مطالعات نشان داده‌اند كه این الگوی غذایی نامناسب با تولید بیشتر عوامل اكسیدكننده در بدن (مهم‌ترین عامل مطرح در اغلب تئوری‌های سالمندی) همراه است كه خود منجر به آسیب و مرگ سلول‌های بافت‌های بدن خواهد شد.
به گفته محققین دانشكده پزشكی هاروارد: «همچنان كه ما مسن‌تر می‌شویم اثر عوامل محیطی بر سلامت‌مان مهم‌تر و اثر عوامل ژنتیكی بر سلامت كمرنگ‌تر می‌شود». جای تردیدی باقی نمی‌ماند كه شیوه زندگی و نوع الگوی غذایی كه ما از آن در طی دوران زندگی پیروی می‌كنیم به طور قابل توجهی در بروز ژنتیكی بیماری‌ها و كیفیت زندگی و در نتیجه سلامت نسل بعدی اثر خواهد داشت.
