عطیه میرزابابایی؛ کارشناس ارشد علوم تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تهران، زیر نظر حسین ایمانی؛ متخصص تغذیه
آرتریت (التهاب مفاصل) یک بیماری ناتوان کننده و پیشرونده مربوط به مفاصل می‌باشد که با درد، تورم و آسیب مفاصل همراه است و غالباً مفاصل دست‌ها و پاها را درگیر کرده و معمولاً در هر دو دست و یا هر دو پاها دیده می‌شود.
گاهی بیماری بهبود می‌یابد و گاهی تشدید می‌شود. شیوع بیماری در زنان بیشتر از مردان است و اوج ظهور بیماری در سنین 45-20 سالگی می‌باشد.
در التهاب مفاصل برجستگی‌های ریزی روی بخش استخوانی مفاصل پدیدار می‌شود، این برآمدگی‌ها در رباط، وترها و ماهیچه‌ها فرو رفته و ایجاد التهاب و تورم می‌کند.
افراد مبتلا به آرتریت برای مقابله با این بیماری به مقدار بیشتری مواد معدنی نیازمند هستند و مطالعات نشان داده‌اند که این بیماران دچار کمبود مواد مغذی از قبیل روی، منگنز، کلسیم، اسیدفولیک و آهن می‌باشند.
یکی از دلالیل اصلی کمبود این ریز مغذی‌ها عدم مصرف سبزی و میوه‌های تازه و تداخل مواد مغذی با داروهای مصرفی می‌باشد و هم چنین بعضی از غذاها در افراد موجب حملات التهاب مفاصل می‌شود.
استفاده از رژیم غذایی مناسب تا حدودی در درمان آرتریت مؤثر است که در زیر به نکاتی در این باره می‌پردازیم:
مصرف اسیدهای چرب امگا 3
به طور کلی از موثرترین رژیم‌های غذایی توصیه شده برای این بیماران رژیم غذایی با چربی اشباع کم و اسید چرب غیر اشباع فراوان می‌باشد.
امروزه بر نقش چربی‌های غیر اشباع به خصوص اسید چرب امگا 3 مطالعات زیادی صورت گرفته است.
اغلب رژیم‌های غذایی امروز حاوی 10 برابر امگا 6 نسبت به امگا 3 می‌باشد که این نسبت خطر التهاب را افزایش می‌دهد.
مصرف اسیدهای چرب امگا 3 میزان درد و التهاب را کاهش می‌دهد و توصیه می‌شود مقدار بیشتری امگا 3 به رژیم خود اضافه کنید.
منابع حاوی اسید چرب امگا 3 عبارتند از ماهی سالمون، قزل آلا، تخم کتان و گردو. هم چنین می‌توان برای تأمین اسید چرب امگا 2 از مکمل روغن ماهی استفاده کرد.
مصرف روغن زیتون
روغن زیتون سرشار از اسیدهای چرب امگا-9 و دارای مقدار متوسطی از ویتامین E و K می‌باشد که می‌تواند با التهاب مبارزه کند.
مصرف غذاهای غنی از اسیدهای چرب امگا 9 به جای انواع دیگر چربی اثرات سودمندی بر سلامتی داشته باشند.
هم چنین، روغن زیتون دارای آنتی اکسیدان های قوی مثل پلی فنول ها و فلاوونوئیدها می‌باشد که این آنتی اکسیدان ها باعث کاهش پر اکسیداسیون چربی‌ها در بدن و به دنبال آن کاهش استرس اکسیداتیو می‌شوند.
در نتیجه بدن را از صدمه رادیکال‌های آزاد حفظ می‌کند و بدین طریق باعث کاهش التهاب مفاصل و ابتلا به بیماری‌های قلبی و سرطان می‌شود.
مطالعه نشان داده است که افرادی که رژیم‌های غذایی با چربی بالای تک اشباع نشده مصرف کرده‌اند، التهاب کمتر و حساسیت به انسولین بهتر از کسانی است که رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده خوردند.
هم چنین، ماده‌ای به نام اوله آکانتال در روغن زیتون وجود دارد که اثری مشابه قرص‌های مسکن مانند ایبوپروفن در کاهش درد دارد.
آنزیم مخصوصی در بدن وجود دارد که سبب آغاز درد می‌شود و ماده اوله آکانتال جلوی فعالیت این آنزیم را می‌گیرد، در نتیجه فرآیند احساس درد متوقف می‌شود.
مصرف زنجبیل، دارچین و زردچوبه
این چاشنی‌ها دارای خواص ضد التهابی می‌باشند. تحقیقات نشان داده است که مصرف 3 تا 7 گرم زنجبیل باعث کاهش درد بیش از 75 درصد از از مبتلایان به آرتریت شد، بنابراین مصرف زنجبیل باعث کاهش درد و تورم مفاصل می‌شود از این رو در طبخ غذاها از این مواد استفاده کنید.
یک نوشیدنی مناسب برای بهبود التهاب مخلوط آب سیب، آب هویج و زنجبیل می‌باشد.
زردچوبه نیز یکی دیگر از ادویه‌های پرخاصیت است که از خواص و قدرت آنتی اکسیدانی بسیار بالایی برخوردار است.
از طرف دیگر تمام ادویه‌ها با خوش طعم کردن غذا نیاز افزودن نمک را کاهش می‌دهند.
بادام خام مصرف کنید
بادام حاوی سلنیم و ویتامین E می‌باشد که از عوامل آنتی اکسیدانی و ازبین برنده رادیکال‌های آزاد می‌باشد و از این طریق التهاب مفاصل را کاهش می‌دهند و درد را مهار می‌کند.
می‌توانید از مغزها در میان وعده خود استفاده کنید.
ویتامین D
یکی از دلایل مهم التهاب مفاصل و عملکرد نامناسب ماهیچه‌ها کمبود ویتامین D می‌باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود روزانه نیم ساعت زیر نورآفتاب پیاده روی کنید.
استفاده از شیرهای غنی شده با ویتامین D و منابع حاوی از آن در این بیماران توصیه می‌شود.
از مصرف سیر غافل نشوید
سیر دارای خصوصیات ویژه ایی می‌باشد و اثرات ضدالتهابی و ضد ویروسی دارد و باعث افزایش سلامت سیستم ایمنی و هم چنین روی پروستاگلاندین هایی که به جلوگیری از التهاب کمک می‌کند اثر می‌گذارد و باعث کاهش التهاب می‌شود.
سیر بهتر است به صورت خام همراه غذا مصرف شود تا این که پخته شود.
مصرف منابع حاوی آنتی اکسیدان ها
میوه‌ها و سبزجات به خصوص آن‌هایی که رنگ تیره ایی دارند حاوی ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند لیکوپن و فلاوونوئیدها و برخی رنگدانه های کاروتنوئیدی و ویتامین C می‌باشند که باعث افزایش قدرت سیستم ایمنی و کاهش و مهار التهاب می‌شود که عبارتند از توت فرنگی، گیلاس، زغال اخته، انگور، انار، اسفناج، بروکلی، گل کلم، هویج و فلفل دلمه‌ا‌ی.
از مصرف مواد غذایی زیر پرهیز کنید
گوشت قرمز
مصرف زیاد گوشت قرمز باعث افزایش خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی می‌شود. از آن جا که گوشت قرمز غنی از اسیدچرب امگا ۶ است، از مصرف آن بیش از حد توصیه شده، بپرهیزید.
روغن‌هایی که حاوی اسید آراشیدونیک هستند به علت ایجاد التهاب موجب افزایش درد و رنج افراد مبتلا به التهاب مفاصل می‌شود.
افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند از مصرف روغن‌های حاوی اسید آراشیدونیک پرهیز کنند و از روغن‌هایی که دارای اسید آراشیدونیک است می‌توان به روغن جوانه ذرت و روغنی که از مغز تخم آفتابگردان تهیه شده است، اشاره کرد.
قندها و کربوهیدرات تصفیه شده
قندها و شیرین‌کننده‌های مصنوعی از قبیل شیرینی‌ها، شکلات، آبنبات، انواع نوشابه‌ها، کیک‌ها، همگی عاملی برای التهاب مفاصل می‌باشند.
علاوه بر این که خوردن این مواد زمینه‌ساز اضافه‌وزن و چاقی و در نتیجه تشدید دردهای مفصلی می‌باشد. بهتر است از شيريني طبيعي موجود در ميوه‌هاي تازه استفاده كنيد.
غداهای فرآوری شده
غذاهای آماده و غذاهای بسته‌بندی شده شامل مقادیر زیادی نمک و مواد نگهدارنده هستند.
مصرف بیش از حد نمک ممکن است التهاب مفاصل را بیشتر کند. سعی کنید از غذاهای آماده و کنسروی کمتر استفاده کنید.
وزنتان را کاهش دهید
اگر اضافه وزن داردید و چاق هستید آن را کم کنید. کاهش وزن یک عامل کننده به حفظ سلامتی مفاصل تحمل کننده وزن مانند زانو و ران است.
متخصصان بر این باورند که اضافه وزن موجب وارد شدن فشار به مفاصل می‌شود و فضای بین دو انتهای پوشیده از غضروف استخوان‌ها که حاوی مایع است را، تنگ می‌سازد کاهش وزن موجب کاهش فشار وارد شده به برخی از مفاصل می‌شود و درد را تسکین می‌دهد.
حرکات ورزشی در آب
ورزش در آب گرم و شرکت در جلسات آب درمانی، یکی از راه‌ها برای مراقبت از سیستم اسکلتی عضلانی در مبتلایان به آرتریت است.
با این ورزش‌ها بیماران درد و حساسیت مفصل کمتر را تجربه خواهند کرد.
آب درمانی به بهبود خلق و خوی و بهبود سلامت عمومی بدن در این افراد کمک می‌کند.
تمرینات مبتنی بر آب شامل شنا و ایروبیک در آب به مبتلایان به آرتریت توصیه می‌شود.
از کرم‌های حاوی کپسایسین استفاده کنید
کپسایسین ترکیبی است که در فلفل‌های چیلی یافت می‌شود.
این ترکیب به واسطه ویژگی‌های تسکین دهنده درد خود شناخته شده است در ساخت کرم‌ها و پمادهای ضد درد نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ماده به طور موقت از ماده p (یک ماده شیمیایی در مغز که باعث تحریک گیرنده‌های درد می‌شود) استفاده می‌کند و همین امر باعث می‌شود بدن درد مفاصل را احساس نکند.
مطالعات انجام شده نشان داده است که ۸۰ درصد افراد مبتلا به آرتروز یا آرتریت روماتوئید با اعمال کرم‌های حاوی کپسایسین چهار بار در روز به مدت دو هفته درد کمتری داشته‌اند.
گلوکز آمین و کندروتین سولفات
گلوکزامین ماده‌ای است که بصورت طبیعی در بدن وجود داشته و موجب تحریک تولید و ترمیم غضروف می‌شود.
با در نظر گرفتن اینکه نقطه شروع آسیب در آرتروز مفاصل غضروف مفصلی است، تأثیر این مواد ممکن است توجیه شود.
به نظر می‌رسد مصرف این مواد سطح تولید اسید هیالورونیک در مفاصل را هم افزایش می‌دهد (اسید هیالورونیک در سلامت مایع سینوویال تأثیر دارد).
کندروآیتین سولفات ماده طبیعی دیگری است که در بدن وجود دارد و مانع می‌شود که آنزیم‌های بدن، مواد اصلی تشکیل دهنده غضروف را از بین ببرند.
مطالعات بی شماری برای بررسی تأثیر این مواد انجام شده است.
مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۵ مشخص کرد که این مواد به طور قابل توجهی درد را کاهش می‌دهد و عملکرد افراد را بهبود می‌بخشد اما به هیچ عنوان نباید خودسرانه مصرف شود.
به طور کلی، با رعایت برنامه غذایی سالم که سرشار از امگا 3، سبزیجات، میوه‌ها، و حبوبات می‌باشد با درد و التهاب مفصل خود مقابله کنید.
