محمد مسعود محمودی؛ کارشناسی پرستاری، دکتر مصطفی نوروزی، دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین
مقدمه
سنگ‌های ادراری یکی از شایع‌ترین و سومین بیماری دستگاه ادراری است.
ارتباط میان سنگ‌های ادراری با رژیم غذایی به مقدار قابل توجهی شناخته شده، ولی مواردی ضد و نقیض هم در این زمینه وجود دارد.
بین انواع سنگ‌های ادراری با مقدار مواد غذایی و نوع رژیم غذایی رابطه مستقیم دارد.
یافته‌ها
سنگ‌های ادراری موادی پلی کریستیالینی هستند که دارای مقادیر کریستالوئید و ماتریکس آلی هستند.
تشکیل سنگ‌های ادراری نیاز به ادرار فوق اشباع که این حالت بستگی به PH ادراری و قدرت یونی غلظت مواد محلول و ترکیب ادراری دارو که نسبت به ادرار اسیدی در صبح تا ادرار کاملاً قلیایی بعد از هر وعده غذایی متفاوت است.
عامل‌های تأثیر در تشکیل سنگ‌های ادراری شامل کریستالوری، عادت‌های غذایی، شغل، آب و هوا، ژنتیک، مهار کننده‌های جذب از روده‌ها و مهار کنندگی‌های اورآز هستند.
جالب است بدانیم که شیوع سنگ‌های ادراری در مردان حدود سه برابر بیشتر از زنان است و حدود 10 درصد جمعیت در طول عمر خود سنگ‌های ادراری را تجربه می‌کنند و به مقدار بسیار کمی حدود 5 درصد علت این بیماری ارثی است و بیشتر از عامل ژنتیک، عادت غذایی گزارش شده که افراد به این سنگ‌ها مبتلا می‌شوند.
ازجمله مواردی که عادت غذایی در تشکیل آن تأثیر گذار است سنگ‌های حاوی اگزالات هستند.
در پژوهش‌ها گزارش شده که رژیم غذایی با مایعات کم و پروتئین زیاد همراه با مصرف الکل خطر تشکیل این نوع سنگ‌ها را افزایش می‌دهد.
انواع سنگ‌های کلیه
سنگ اگزالات و سنگ فسفاتی-سنگ کلسیمی-سنگ سیستئنی در آزمایشات و بررسی‌های انجام شده دیده شده که سنگ کلیه کلسیمی شایع‌تر از بقیه سنگ‌ها می‌باشد که شیوع این سنگ حدود 80 تا 85 درصد است:
سنگ‌های کلسیمی عموماً به صورت نمک‌های کلسیمی هستند که این کلسیم ممکن است بیش از مقدار لازم از روده جذب شود ولی این بیماری‌ها عموماً مربوط به استخوان و هورمون‌های مربوط به آن است.
علت ایجاد سنگ‌های کلیه
از جمله عوامل مؤثر که سبب ایجاد سنگ کلیه می‌شود
کم تحرکی-مصرف بیش از حد شکر و نمک-افزایش کلسیم-افزایش اگزالات ادرار.
مواردی که سبب کاهش سنگ کلیه می‌شوند
نوشیدن آب به مقدار کافی-مصرف نمک و شکر به مقدار کم-آجیل و سبزیجاتی مثل اسفناج و توت فرنگی به مقدار کافی که بیش از حد استفاده کردن سبب ایجاد سنگ اگزالاتی می‌شود و افزایش تحرک اگر به سنگ کلیه مبتلا شدیم
راه‌های درمانی
درمان‌های دارویی-سنگ شکنی برون و درون اندامی.
نحوه پیشگیری از سنگ‌های کلیه
افرادی که که قرص کلسیم جهت پوکی استفاده می‌کنند که اگر همراه غذا مصرف کنند معمولاً مشکلاتی ایجاد نمی‌کند.
به طور کلی بهتر است از قرص کلسیم سیترات استفاده شود تا احتمال تشکیل سنگ کلیه کاهش یابد.
از جمله اقدامات دیگر می‌توان به کاهش پتاسیم رژیم غذایی که باعث افزایش ترشح کلسیم در ادرار می‌شود که خطر تشکیل سنگ را بیشتر می‌کند.
کمبود ویتامین A به عنوان یکی از عوامل خطر ساز سنگ‌های ادراری است.
در برخی از پژوهش‌ها مقدار زیاد ویتامین C به عنوان عامل خطر تشکیل سنگ‌های ادراری گزارش شده به طوری که مصرف دوز بالای ویتامین C (2 گرم در روز) باعث افزایش اگزالات شده که سبب ایجاد سنگ کلیه می‌شود اما کم مصرف کرد آن تا کنون خطر مبتلا شدن را کاهش نداده است.
با توجه به بررسی و پژوهش‌های انجام شده مصرف قهوه با کاهش خطر ایجاد سنگ و نوشیدن مواد حاوی کربنات سبب افزایش آن می‌شود و یافته‌ها در رابطه با چای متفاوت است و در مطالعات و پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهد که مصرف انواع چای، قهوه، نوشیدنی‌های الکلی با کاهش ایجاد خطر همراه است.
نتیجه گیری
برای جلوگیری از ابتلا به سنگ‌های کلیوی راه‌های ساده‌ای که از جمله تصحیح عادات غذایی نوشیدن آب فراوان، پیاده روی و ... وجود دارد که به راحتی می‌توان از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری کرد.
