زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مینا عبدالهی، دانشجوی دکتری تخصصی (Ph.D) علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران

 سیگار و فشار خون بالا از مهمترین عوامل خطر قابل پیشگیری این بیماری به شمار می روند. همچنین جنس، وزن فعلی، چگونگی توزیع چربی در بدن، عادات خوردن و سطح تناسب اندام بر تعیین میزان خطر ابتلا به سکته مغزی موثر هستند. سکته مغزی هزینه های زیادی را بر فرد و جامعه تحمیل می کند.

علائم سکته مغزی بر اساس نوع سکته، محل بروز آن در مغز و شدت آن، مختلف هستند از جمله مهم ترین علائم عبارتند از فلج ناگهانی یا بی حسی در یک طرف صورت و دست یا پای یک طرف بدن، اختلال ناگهانی بینایی، اختلال در قدرت یا تعادل بدن، مشکل در راه رفتن، مشکل در قوای حسی یا صحبت کردن، تاری دید بطور ناگهانی بخصوص در یک طرف، عدم تعادل بدن به طور ناگهانی که با حالت تهوع، استفراغ، تب و ...همراه است، سرگیجه ی بدون دلیل یا افتادن ناگهانی روی زمین، سردرد ناگهانی و شدید بدون دلیل و بیهوشی.

نکته  مهم این است که فرد وقتی دچار علائم سکته مغزی شد هر چه سریع تر به بیمارستان منتقل شود. هر چقدر شروع درمان زودتر آغاز شود آسیب کمتری به مغز وارد شده و فرد کمتر دچار فلج دائمی می گردد. 

بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سکته مغزی یک سندروم بالینی است که از  بیماری‌های عروق عصبی داخل و یا خارج جمجمه نشات گرفته و علائم آن بصورت موضعی و یا کلی به سرعت پیشرفت کرده و مدت بیش از 24 ساعت ادامه ییافته و یا منجر به مرگ می گردد.

سوء تغذیه در سکته مغزی

در این بیماران اختلال در بلع یا بلع دردناک (دیس فاژی) امری رایج می باشد. این اختلال می تواند منجر به سوء تغذیه، خشکی و کم آبی بدن، کاهش وزن، کاهش تحرک، زخم های فشاری، کاهش ترمیم زخم ها و افزایش احتمال عفونت و مرگ شود.

خصوصا بیمارانی که بستری می شوند در معرض خطر سوءتغذیه می باشند. عوامل متعددی وجود دارند که پس از سکته مغزی خطر سوءتغذیه  را افزایش می دهند و تمامی این موارد کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند.

از جمله مشکلات بلعی، سرفه بعد از مصرف غذا، کاهش توانایی بلع و عفونت های مزمن سیستم تنفسی، محدودیت عملکرد فرد (ناتوانی در خوردن یا نوشیدن مستقل)، مشکلات ارتباطی، مشکلات بینایی، مشکلات دندانی، بهداشت پایین دهانی، افسردگی اظطراب، خستگی و... لذا توجه به این موارد و تهیه یک رژیم مناسب بر اساس شرایط فرد بسیار حائز اهمیت می باشد.

تغذیه درمانی در پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی

یک رژیم غذایی سالم می تواند خطر خیلی از موارد نظیر فشار خون بالا، دیابت، چربی خون، بیماری های کرونر قلبی و چاقی و اضافه وزن را کاهش می دهد.

تمامی این موارد در افزایش احتمال ابتلا به سکته مغزی دخیل می باشند. عواملی که در ایجاد ابتلا به فشار خون دخیل هستند عبارتند از: افزایش وزن و چاقی، عدم تحرک و وزش، استرس، استعمال سیگار و دخانیات، کاهش دریافت مواد مغذی نظیر کلسیم و پتاسیم که در لبنیات و سبزیجات فراوان هستند و افزایش دریافت نمک.

جهت کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی علاوه بر رعایت موارد مذکور جهت جبوگیری از ابتلا به فشار خون این فاکتورها را نیز در نظر بگیرید:

• خوردن غذاهای متنوع شامل تمامی گروههای غذایی (غلات، گوشت ها، لبنیات، میوه و سبزیجات)
• حفظ و دستیابی به وزن ایده آل و مناسب بدن. در افراد دچار چاقی و اضافه وزن، جربی یک سری هورمون هایی ترشح می کند که در ایجاد التهاب و پیشرفت بیماری های متالولیک و افزایش احتمال سکته قلبی و مغزی نقش دارد لذا حفظ وزن مناسب بدن می تواند در جلوگیری از بیماری موثر باشد.
• تمرکز بیشتر بر مصرف غلات کامل بجای انواع ساده نظیر آرد سفید و محصولات آنها، قندها، نوشابه ها و....

در واقع توصیه می شود بجای نانهای سفید نظیر لواش و باگت از انواع سبوس دار مانند نان سنگک و نان جو استفاده کرد. همچنین می توان سبوس برنج یا گندم را جداگانه تهیه و در برنج، سالاد و یا ماست استفاده نمود.  

• مصرف سبزیجات و میوه ها. روزانه مصرف 5-3 واحد میوه و سبزی با تمرکز بیشتر بر سبزی توصیه می شود. سعی کنید از انواع متنوع استفاده کنید.
• انتخاب غذاهای کم چرب و بدون چربی اشباع و کلسترول؛ بعنوان مثال از انواع لبنیات، شیر، پنیر و یا ماست کم چرب یا بدون چربی را انتخاب و مصرف کنید. از مصرف امعا و احشا (نظیر کله پاچه، جگر، قلوه و...) اجتناب کنید. خوردن 2 عدد زرده تخم مرغ در هفته بلامانع است.
• مصرف غذاها و فرآورده هایی که حاوی شکر و نمک افزوده هستند را محدود کنید نظیر انواع کنسروها، سوسی، کالباس و...
• از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید.
• نوشیدن روزانه 12-8 لیوان آب را بخاطر بسپارید (شامل آب، چای کم رنگ، تنواع سوپ ها، آب میوه های طبیعی و آب سبزیجات)
• ورزش و فعالیت فیزیکی اری بسیار مهم و ضروری است که بر روند بیماری و کیفیت زندگی فرد اثرات بسزایی دارد. روزانه حداقل 30 دقیقه ورزش توصیه می شود. بهترین و کم هزینه ترین ورزش پیاده روی با سرعت متوسط می باشد. شنا و ایروبیک نیز گزینه های مطلوبی هستند.
• مصرف حداقل دو وعده ماهی در هفته بشدت مورد تاکید است چراکه ماهی ها حاوی اسیدهای چرب امگا3 هستند که اثرات مفید آنها برسلامتی کاملا شناخته شده است. در صورت عدم مصرف ماهی مصرف مکمل امگا 3 توصیه می شود.

تغذیه درمانی در بیماران مبتلا به سکته مغزی

شیوه زندگی و تغییرات رفتاری از جمله رژیم غذایی از اجزای ساسی پیشگیری اولیه از سکته مغزی است.

اسیدهای چرب امگا 3 ممکن است از برخی از انواع سکته مغزی جلوگیری کرده، اما افرادی که رقیق کننده های خون مانند وارفارین یا آسپرین دریافت می‌کنند باید از مصرف بیش از حد آن اجتناب کنند.

منابع طبیعی اسیدهای چرب امگا 3 عبارتند از انواع ماهی ها (خصوصا سالمون و ساردین)، بذر کتان و گردو.

بطور کلی توصیه های رژیمی جهت پیشگیری از سکته مغزی عبارتند از کاهش دریافت اسید چرب اشباع حیوانی، چربی ترانس و نمک جهت کنترل فشار خون چربی خون و وزن بدن.

افزایش مصرف میوه و سبزیجات و همچنین مصرف لبنیات کم چربی نیز جهت جلوگیری از سکته مفید می باشند. این افراد معمولا دارای مشکلات بلعی هستند لذا موارد زیر را به یاد داشته باشید:

نرم تر کردن مواد غذایی سخت و خشک جهت بلع آسان تر مورد نیاز است مثلا می توانید غذاها را آب گوشت یا ماست ترکیب کرده تا نرمتر و مرطوب ترشوند و بلع آنها آسان‌تر باشد یا مواردی مانند سیب زمینی، هویج و یا انواع میوه را پوره کره و یا کنسرو کنید تا خوردن آنها امکانپذیر باشد.

همچنین می توانید انواع اسموتی ها میوه ها را تهیه کنید و یا غذاها را با سس قارچ و یا سس های کم چرب همراه کنید.

مصرف مایعات کافی هضم و بلع را راحت تر می کند.

از مصرف غذاهای خیلی سرد و خیلی داغ اجتناب کنید.

وعده های غذایی کوچک تر و مکرر توصیه می شود. در واقع بجای سه وعده اصلی مصرف 6 وعده شامل سه وعده اصلی و 3 میان وعده توصیه می شود و تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن تامین می شود.

در نهایت تحرک و فعالیت فیزیکی را نیزبخاطر داشته باشید.