زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محمد علیمرادی؛ دكترای داروسازی، دانشجوی دكترای تخصصی تغذیه

اهمیت املاح و عملکردهای آنها در بدن اشاره شد و درمورد آهن و کلسیم به عنوان دو عنصر ضروری برای بدن توضیح دادیم. در این مقاله به بررسی  یك عنصر ضروری دیگر می‌‌پردازیم: روی یکی از املاح مهم و ضروری برای بدن است. کمبود روی به عنوان یکی از ده عامل مهم بیماری، در کشورهای درحال توسعه محسوب می‌شود. این عنصر ضروری در بدن عملکردهای زیادی دارد و اهمیت آن به دلیل این است که در 300 آنزیم بدن نقش فعال داشته و درصورت فقدان روی این آنزیم‌ها از فعالیت باز می‌مانند.

فواید روی

جلوگیری و درمان ریزش مو

تسریع بخشیدن به بهبود زخم‌ها و برخی از موارد بی‌اشتهایی ناشی از کمبود املاح  - درمان کمکی بی‌اشتهایی عصبی

 تقویت و بهبود باروری ( به ویژه در مردان) و جوش‌های پوستی - درمان آکنه

 کمک به سیستم بینایی و تقویت آن

 تقویت فعالیت سیستم ایمنی

 کمک به جلوگیری از سرطان درمان بیماری ویلسون (اختلال ناشی از ذخیره بیش از حد مس)

 جلوگیری از دژنراسیون ماکولا (از بین رفتن بینایی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد)

 کمک به درمان روماتیسم مفصلی (با داشتن آثار ضد التهابی)

 درمان کاهش تغییرات در حس چشایی طی درمان سرطان

 تقویت حس چشایی و بویایی

 درمان کمکی سایر بیماریها مانند: هپاتیت مزمن، سندرم داون، کم کاری غده تیرویید، درمان زگیل و....

برخی از بیماریها و شرایط ایجاد شده در بدن باعث افزایش نیاز به روی می‌شوند و افراد دچار این مشکلات با مصرف روی  از فواید آن بهرمند می‌شوند موارد زیر از این دسته مشکلات می‌باشند:

 بیماری آکرودرماتیت آنتروپاتیکا (بیماری ارثی که به علت سوء جذب روی ایجاد می‌شود).

 افرادی که دچار سوء مصرف الکل هستند (الکلیسم)

 دیابت قندی

 بیماران دچار مشکلات کلیه

 بیماری سلیاک

 بیماریهای التهابی روده مانند کولیت زخم شونده

 اسهال مزمن

 بیماریهای پانکراس

 مشکلات پروستات (بزرگی خوش‌خیم پروستات، تورم پروستات، سرطان پروستات)

 زنانی که حامله یا شیرده هستند و یا اینکه از قرص‌های خوراکی ضد حاملگی استفاده می‌کنند، نیز نیاز بیشتری به روی دارند.

کمبود روی به ندرت اتفاق می‌افتد چون منابع غذایی فراوانی دارد ولی افرادی مانند گیاه‌خواران، افرادی که از بیماری کرون، بیماری‌های مربوط به کلیه، سندروم روده‌  تحریک‌پذیر و غیره رنج می‌برند، زنان باردار و شیرده، کودکان شیرخوار (کودکان تا سن هفت‌ماهگی می‌توانند نیاز روزانه‌شان به این ماده‌  معدنی را از طریق شیر مادر تأمین کنند. اما بعد از هفت ماهگی نیاز روزانه‌شان به این ماده‌ معدنی به میزان 50 درصد افزایش می‌یابد و شیر مادر به تنهای جوابگوی این نیاز نخواهد بود)، افراد الکلی ( چون بدن این افراد نمی‌تواند به اندازه‌ی کافی روی جذب کند و این ماده‌ معدنی را از طریق ادرار دفع می‌کنند) ممکن است دچار کمبود این ماده معدنی شوند. علائم کمبود روی عبارتست از: بی‌اشتهایی، ضعف سیستم ایمنی بدن، ریزش مو، اسهال، ناتوانی و ضعف، آسیب‌های چشمی و پوستی، کاهش غیرعادی وزن، کاهش سرعت بهبود زخم، کاهش حس چشایی و بویایی، رشد غیرعادی یا کند نوزادان و کودکان.

منابع روی عبارتند از:

صدف نرم تن (غنی‌ترین منبع)، گوشت قرمز، جگر گوساله، گوشت گوسفند، میگو، خرچنگ ، ماهی‌ها، دانه‌ها و انواع آجیل‌ها، که منابع غنی روی محسوب می‌شوند. منابع دیگر روی که کمتر قابل جذب است شامل لوبیا، نخود چشم سیاه، سویا، بادام زمینی، غلات کامل، عدس، توفو، مخمر آبجو، سبزی پخته شده، قارچ، لوبیا سبز، دانه کدو ، جلبک دریایی، چغندر سبز. همانطور که کمبود روی در بدن باعث ایجاد مشکلات و بیماری می‌‌شود، افزایش دریافت بیشتر از مقدار مورد نیاز بدن نیز می‌تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد. دریافت مقادیر بالای روی از طریق دارو یا مکمل‌ها می‌تواند سبب مسمومیت حاد یا مزمن شود كه از علائم مسمومیت حاد می‌‌توان تهوع، استفراغ، كاهش اشتها، گرفتگی عضلات، اسهال و سردرد را نام برد. از عوارض مصرف طولانی‌مدت مكمل‌های روی، اختلال در عملكرد آهن، اختلال در سیستم ایمنی، كاهش كلسترول(HDL) خوب و مشکلات ادراری است.

تداخلات روی با داروها و املاح دیگر:

روی با املاح دیگر از جمله کلسیم، آهن، فسفر و مس تداخل دارد و باید بین مصرف این املاح با هم حدود دو ساعت فاصله وجود داشته باشد. روی با جذب اسید فولیک (فولات) هم تداخل دارد. روی با داروها هم تداخلاتی دارد که هرچند غیر شایع و در دوز بالای مکمل روی رخ می‌‌دهند ولی قابل توجه می‌باشند. از جمله این داروها آنتی بیوتیک‌ها می‌‌باشند که تداخل با گروه کینولون‌ها ( شامل: نالیدیکسیک اسید، سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین، افلوکساسین، موکسی فلوکساسین، ژمی فلوکساسین و ..)، آنتی بیوتیک‌های خانواده تتراسایکلین (شامل: دمکلوسایکلین، مینوسایکلین، آکرومایسین و..... . برای جلوگیری از این تداخل باید روی 2 ساعت قبل یا 4 ساعت بعد از مصرف تتراسایکلین‌ها استفاده شود)، داروهای شیمی درمانی مانند سیس پلاتین، داروی پنیسیلامین. بهترین زمان مصرف مکمل روی،  به دلیل تداخل آن با سایر مواد معدنی از جمله آهن، مس، منگنز  و کلسیم، دو ساعت قبل یا بعد از مصرف مکمل‌های دیگر و به صورت جداگانه و فقط با  آب می‌باشد و برای پیشگیری از ایجاد تداخل در جذب مکمل روی باید از خوردن آن با شیر یا دوغ هم خودداری شود. غلات و حبوبات حاوی ماده‌ای به نام فیتات هستند که این ماده می‌تواند جذب روی را مختل کند. بنابراین  دو ساعت قبل و بعد از مصرف مکمل روی بهتر است از این مواد غذایی استفاده نگردد.