برليانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذيه و رژيم درمانی
ادم یا ورم كه به آن خیز هم می‌گویند، یكی از عوارضی است كه كم و بیش در برخی افراد دیده می‌شود و به نظر می‌رسد این روزها در جامعه شیوع بیشتری یافته است. در گذشته این عارضه عمدتا در بین سالمندان مشاهده می‌شد، ولی امروزه در افراد جوان یا حتی نوجوان نیز شاهد آن هستیم.
یكی از مواردی كه در بروز ادم نقش دارد، مصرف غذاهای شور و پرنمك است. از وظایف مهم نمك، نگهداری آب در بدن است و سدیم یا ماده اصلی نمك طعام در مایعات بین سلولی وجود دارد. وقتی میزان نمك طعام در غذا بالا می‌رود، فشار اسمزی مایعات داخلی بدن افزایش می‌یابد و برای جبران این افزایش فشار، شخص دچار احساس تشنگی می‌شود و آب بیشتری مصرف می‌كند.
در این شرایط آب اضافی در بدن تجمع یافته و ایجاد ادم می‌كند. از طرف دیگر، وجود نمك زیاد در بدن موجب تجمع آب شده و شخص مبتلا به ادم یا خیز می‌شود.
یكی دیگر از مواد غذایی كه افراط در مصرف آن موجب ورم می‌گردد، مواد پروتئینی است. متابولیت‌های دفعی پروتئین یا در واقع مواد زائد حاصل از سوخت پروتئین در بدن، مانند اوره، برای دفع نیاز به آب دارند. بنابراین چنانچه مقدار زیادی پروتئین مصرف شود.
برای دفع اوره و سایر متابولیت‌های پروتئین باید مقدار زیادی آب نوشید و این نیاز به وسیله مكانیزم تشنگی و نوشیدن آب زیاد، تامین می‌گردد. اما برای دفع این آب اضافی توسط كلیه‌‌ها، نیاز به زمان است و این زمان بسته به شرایط و وضعیت كلیوی افراد متفاوت می‌باشد و در طول این مدت، شخص ممكن است دچار ادم چشم‌ها، صورت، دست‌ها و یا سایر نقاط بدن بشود.
كمبود مصرف آب و مایعات نیز از دیگر عوامل بروز ادم می‌باشد. افرادی كه عادت به نوشیدن مقدار كافی آب و مایعات ندارند و برنامه غذایی‌شان را بیشتر مواد جامد تشكیل می‌دهد، معمولا دچار ورم می‌شوند؛ زیرا كلیه‌های‌شان به مرور زمان به خوبی فعالیت نكرده و در واقع تنبل می‌شود. در چنین شرایطی، دفع ادرار كاهش و آب میان بافتی افزایش می‌یابد و خیز یا ادم ایجاد می‌گردد.
كمبود مصرف آب و مایعات علاوه بر بروز ادم، موجب اختلالات دیگری نیز در انسان می‌شود؛ مثلا واكنش‌های حیاتی داخلی بدن در اثر كمبود آب به خوبی انجام نمی‌شود و اختلالاتی در سلامت انسان رخ می‌دهد.
كمبود مصرف آب همچنین موجب یبوست و عوارض ناشی از آن می‌شود. چنانچه دفع ادرار به علت كاهش مصرف مایعات به خوبی انجام نگیرد، مواد زائد و سمی حاصل از متابولیسم مواد مغذی به خوبی دفع نشده و در بدن تجمع می‌یابند كه موجب بروز اختلالات مختلف می‌شوند.
كمبود آب و مایعات به سلامت و طراوت پوست نیز لطمه می‌زند. افرادی كه مایعات كافی مصرف نمی‌كنند، معمولا دچار ادم، یبوست، خستگی و كوفتگی و سایر عوارض ناشی از عدم دفع مواد زائد از بدن می‌شوند.
سوء تغذیه‌ای كه عمدتا در جهت كمبود پروتئین می‌باشد و «كواشیوركور» نام دارد، در كودكان باعث ورم شدید، به خصوص در پاها می‌شود؛ بطوریكه به نظر می‌رسد این كودكان چاق هستند، اما این چاقی كاذب بوده و صرفا به علت تجمع آب در زیر پوست است كه ادم یا خیز نامیده می‌شود. بنابراین، كمبود پروتئین چنانچه شدید باشد، می‌تواند ایجاد ورم كند...
برای خواندن بخش دوم- تغذيه و ادم- اینجا کلیک کنید.
