مسیر هوازی
تولید ATP در مقادیر کافی برای فعالیتهای عضلانی بیشتر از 90 تا 120 ثانیه نیازمند اکسیژن است. اگر اکسیژن کافی جهت ترکیب شدن با هیدروژن در زنجیره انتقال الکترون وجود نداشته باشد، تولید ATP متوقف میشود و لذا، اکسیژن حاصل از تنفس اهمیت حیاتی دارد. در مسیر هوازی گلوکز با کفایت بیشتری شکسته میشود و 18 تا 19 برابر بیشتر ATP تولید میکند. در حضور اکسیژن پیروات به استیل کوآنزیمCoA) A) تبدیل میگردد که وارد میتوکندری میشود.
در میتوکندری استیل کوآنزیم A وارد سیکل کربس میشود و به ازای هر مولکول گلوکز بین 36 تا 38 ملکول ATP تولید میکند. در ابتدای ورزش و با افزایش شدت ورزش توانایی سیستم قلبی - عروقی برای فراهم کردن اکسیژن کافی به عنوان یکی از فاکتورهای محدود کننده میباشد که این مسأله تا حد زیادی به وضعیت و شرایط بستگی دارد. مسیر هوازی علاوه بر کربوهیدرات، قادر به تولید ATP توسط متابولیزه نمودن چربیها و پروتئینها نیز میباشد. مقدار زیادی استیل CoA به وسیله B- اکسیداسیون اسیدهای چرب تولید میشود.
استیل CoAهای تولیدی وارد سیکل کربس شده و مقدار زیادی ATP تولید میکند. پروتئینها ممکن است به استیل CoA و یا یکی از واسطههای سیکل کربس کاتابولیزه شوند و یا اینکه ممکن است مستقیماً به یکی از منابع تولید ATP اکسید شوند.
استمرار انرژی
فرد ورزشکار میتواند از یک یا چند مسیر انرژی مورد نیاز خود را تامین کند. او در شروع فعالیت بدنی، ATP را به شکل غیرهوازی تولید میکند. در صورت ادامه ورزش، سیستم اسید لاکتیک ATP مورد نیازش را تولید میکند. اگر فرد باز هم به ورزش ادامه دهد و ورزش با شدت متوسط با مدت طولانی تری ادامه یابد، مسیر هوازی مسیر غالب تأمین سوخت خواهد بود. در واقع مسیر غیر هوازی بیشتر برای تولید انرژی در ورزشهای کوتاه مدت و شدید از قبیل دویدن، شنای 200 متر یا حرکات قوی و شدید مثل بسکتبال یا فوتبال میباشد.
تولید ATP برای ورزش مستمر بوده و وابسته به در دسترس بودن اکسیژن میباشد. فاکتورهای دیگر مؤثر بر توانایی استفاده از اکسیژن و مسیرهای تولید انرژی، ظرفیت و مدت ورزشهای شدید میباشند. این دو عامل با هم رابطه عکس دارند. برای مثال یک ورزشکار حرکات سریع و پر قدرت را نمیتواند به مدت طولانی انجام دهد. برای انجام ورزشهای طولانی ورزشکار باید شدت آن را کاهش دهد.
مسیر بیهوازی به دلیل کاهش اکسیژن در دسترس و تجمع اسید لاکتیک قادر به تحمل و حفظ شدت اولیه فعالیت بدنی با گذشت زمان نیست. با افزایش مدت زمان فعالیت بدنی، نیرو کاهش مییابد. سهم مواد مغذی انرژی زا نیز باید مد نظر قرار گیرد. با طولانی شدن زمان ورزش سهم چربیها به عنوان منبع انرژی بیشتر میشود. عکس این مطلب برای ورزشهای شدید صادق است. با افزایش شدت ورزش، بدن به کربوهیدرات به عنوان منبع سوخت هرچه بیشتر متکی میگردد.
برای خواندن بخش اول -ورزشکاران بخوانند- اینجا کلیک کنید.