زهرا فرهناک؛ کارشناس ارشد تغذیه
میوه‌های ترش قند ندارند. هر چقدر میوه شیرین تر باشد قند بیشتری دارد. آیا می‌توانم توت خشک با چای بخورم؟... اینها باورها و سوالات رایج بین افراد دیابتی می‌باشد. داشتن اطلاعات صحیح و کامل در زمینه تغذیه و نقش موثر آن در کنترل قندخون، کمک موثری به کنترل بهتر قندخون در افراد دیابتی می‌کند. داشتن تغذیه صحیح و شیوه زندگی سالم در افزایش کیفیت زندگی افراد دیابتی تاثیر بسزایی دارد.
میوه‌ها به عنوان یکی از 5 گروه اصلی هرم راهنمای غذایی سرشار از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی و دارای فیبر و آب فراوان هستند. رنگ‌های زیبا و چشم‌نوازشان دلالت بر انواع آنتی‌اکسیدان‌های مفید دارد که در پیشگیری از انواع کنسرها و بیماری‌ها نقش مهمی دارند، بنابراین با توجه به خواص مفید و منحصر به فردشان باید در برنامه غذایی روزانه تمامی افراد حتی افراد مبتلا به دیابت گنجانده شوند.
حال این سوال پیش می‌آید که چه میوه‌هایی برای افراد دیابتی مناسب است یا در چه زمانی و در ترکیب با چه موادی باید خورده شوند. به عنوان یک قانون کلی تمامی میوه‌ها قند دارند و ترش یا شیرین بودن دلالت بر قند بیشتر یا کمتر آنان ندارد، ولی از نظر محتوی قندی میوه‌ها به 3 گروه اصلی تقسیم می‌شوند.
سه گروه اصلی میوه‌ها
میوه‌های با قند بالا
خربزه، طالبی، گرمک، انجیر، آناناس، انگور، انبه، خرما و موز هستند که توصیه می‌شود مصرف روزانه افراد نباشد و به صورت هفتگی، در مقدار کم (مثلا به جای خوردن یک موز کامل 2 برش موز برداشته شود) در کنار سبزیجات میل شود.
میوه‌های با قند پایین
انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، تمشک و شاه‌توت)، گیلاس و زغال‌اخته می‌باشد.
میوه‌های با قند متوسط
سایر میوه‌ها که در 2 گروه بالا نام برده نشده‌اند، جزء میوه‌های با قند متوسط هستند. میوه‌هایی مانند انار، سیب، کیوی، پرتقال، نارنگی، خرمالو، آلو، زردآلو، آلبالو و... جزء این دسته هستند.
میوه‌های مناسب افراد دیابتی
میوه‌های با قند پایین و متوسط میوه‌های مناسب‌تری برای افراد دیابتی هستند، ولی این به معنی کنار گذاشتن میوه‌های با قند بالا برای همیشه نیست، بلکه می‌شود در مقدار کم و هر چند روز یکبار از آنها استفاده نمود. نکته دیگر مقدار مصرف است. به این معنی که درست است پرتقال و سیب جزء میوه‌های با قند متوسط هستند، ولی افراط و زیاده‌روی در خوردن آنها درست نیست.
میوه‌ها بهترین گزینه برای میان‌وعده‌ها هستند. در مورد میوه‌هایی که با پوست قابل خوردن هستند، مانند سیب بهتر است تا حد امکان پوست گرفته نشود. به این دلیل که سرشار از پکتین (نوعی فیبر) هستند و در کاهش کلسترول و کنترل بهتر قندخون نقش موثری دارند، فقط قبل مصرف کاملا شسته و ضد عفونی شوند.
همچنین بهتر است میوه‌ها و سبزیجات در کنار هم مصرف شوند، به عنوان مثال در کنار میوه‌ها حتما از سبزیجاتی مثل خیار، هویج، کرفس، کاهو و... نیز استفاده شود که به دلیل فیبری که دارند مانع افزایش ناگهانی قندخون می‌شوند
خشکبار
مصرف خشکبار (کشمش، توت خشک، خرما و... ) با چای انتخاب مناسب‌تری نسبت به قند و شکر (که فقط حاوی کالری هستند و هیچ ماده مغذی دیگری ندارند و مصرف زیاد آنها منجر به چاقی و اضافه وزن می‌شود که خود کنترل قند را سخت‌تر می‌کند) می‌باشد، چون حاوی انواع املاح و ویتامین‌ها و همچنین فیبر هستند.
منتهی به این دلیل که خشکبار نسبت به میوه اصلی و تازه آب کمتری دارند، محتوی قند بیشتری دارند و باید کمتر مصرف شوند، مثلا برای یک لیوان چای 2 تا 3 عدد کشمش یا توت خشک کافی است و باید از مصرف مشت مشت این خشکبار با چای خودداری شود.
مقدار مصرف
این نکته همیشه مد نظر باشد که مقدار مصرف در میزان افزایش قندخون نقش مهمی دارد، به این معنی که هر چقدر مقدار مصرف افزایش یابد (به جای خوردن 3 عدد توت خشک، یک مشت توت خشک خورده شود یا به جای 1 پرتقال، 3 عدد پرتقال خورده شود) انتظار قندخون بالاتری را داریم، پس باید همیشه حد تعادل در خوردن رعایت گردد و از زیاده‌روی پرهیز شود.
سالاد میوه
به جای مصرف یک یا دو نوع میوه بهتر است سالاد میوه تهیه شود که ترکیبی از میوه‌های مختلف و رنگارنگ را در خود داشته باشد، به این دلیل هر رنگ دلالت بر یک ماده مفید و آنتی‌اکسیدانی دارد که بدن را در برابر بسیاری از بیماری‌ها حفاظت می‌کند، پس چه بهتر که با تهیه سالاد میوه و سبزی رنگین کمانی از میوه و سبزی‌ها را در برنامه غذایی روزانه خود داشته باشیم و از خواص بیشمارشان بهره‌مند شویم. در اینجا برای نمونه به یک سالاد میوه اشاره شده است.
سالاد میوه‌های زمستانی
مواد لازم برای 2 تا 4 نفر
سیب متوسط نصف یك عدد 20 كیلوكالری
پرتقال متوسط نصف 1 عدد 20 كیلوكالری
انار یک‌چهارم یك عدد 12 كیلوكالری
کیوی 1 عدد متوسط 15 كیلوكالری
هویج 1 عدد کوچک 20 كیلوكالری
خیار 1 عدد کوچک 7 كیلوكالری
كرفس چند برش نازک 5 كیلوكالری
روش تهیه
سیب را هلالی برش بزنید. پرتقال را پر کنید. انار را دان کنید (پوست بیرونی سفیدرنگ پرتقال و پره‌های سفید رنگ مابین دانه‌های انار را کاملا نگیرید و دور نیندازید، به این دلیل که این پوسته‌ها حاوی فیبر هستند و خود به کنترل بهتر قندخون کمک می‌کنند). کیوی را برش حلقوی بزنید. هویج و خیار را خلالی برش بزنید و برش‌های نازک کرفس را هم به میوه‌ها بیفزایید.
این میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ را در ظرف مناسبی ریخته و با هم مخلوط کنید و در ظرف مناسب دردار در یخچال نگهداری کنید و در طول روز مابین وعده‌های اصلی به عنوان میان وعده هر بار کمی از آن را در ظرف ریخته و میل کنید.
