زندگی آنلاین: این روزها با توجه به سرد شدن هوا و افزایش انواع بیماری بازار مصرف داروهای گیاهی و دمنوش ها بسیار داغ و مردم تمایل بیشتری به مصرف داروهای گیاهی نسبت به گذشته پیدا کرده اند در این میان آویشن از جمله گیاهانی است در این روزهای سرد بسیار پر کاربرد است و طرفداران زیادی دارد.
نتایج پژوهش های متعدد نشان داده است که استفاده از گیاه آویشن برای مقابله با مشکلات و بیماری های تنفسی موثر است. از مهمترین استفاده‌های آویشن در بیماری‌های دستگاه تنفسی است. آویشن هم چنین می‌تواند در درمان اختلالات قاعدگی و تسکین دردهای عادت ماهانه موثر باشد. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است.
باور کردنی نیست اما متخصصان طب سنتی می گویند این شربت کمابیش به اندازه ی دو داروی ان-آستیل سیستئین و آمبروکسول در روان کردن ترشحات برونشیت موثر است. نتایج بررسی های دیگر نیز نشان داده است که شربت تهیه شده از عصاره ی آویشن و عصاره برگ گیاه پیچک نیز تاثیر زیادی در تسکین سرفه دارد. البته منظور از این حرف، اقدام به خوددرمانی نیست. شما در هر حال نیاز به نظر یک پزشک متخصص دارید.
در این مطلب تلاش می کنیم در گفت و گو با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی استاد دانشکده داروسازی و متخصص طب سنتی و گیاهان دارویی سعی بر آن داریم شما را با گیاه آویشن و خواص بی نظیر آن برای سلامتی و درمان بیماری ها بیشتر آشنا کنیم.
دكتر محمدحسين صالحی سورمقی استاد دانشكده داروسازي در گفت و گو با زندگی آنلاین درباره خواص دارویی آویشن می گوید: آويشن گياهی است علفی، با شاخه‌های زياد و چوبی به ارتفاع تا 30 سانتی‌متر، كه در نواحی كوهستانی در بين تخته‌سنگ می‌رويد. ساقه‌های آويشن پوشيده از كرك و برگ‌های كوچك فراوان است. برگ‌های كوچك گیاه، لوزی‌شكل و نوك‌تيز هستند و به صورت متقابل، روی ساقه قرار دارند. اين برگ‌ها به رنگ خاكستری روشن و با بوی بسيار نافذ و دارای دم‌برگ‌های كوچك می‌باشند. گل‌های كوچك گلی يا سفيدرنگ به صورت مجتمع در انتهای ساقه قرار گرفته‌اند. قسمت مورد استفاده گياه، گل و به‌ويژه برگ‌های آن است. اين گياه، به طور محدود و برای تهيه دارو، در ايران كشت می‌شود.
این کارشناس در خصوص تاريخچه درمانی آویشن می گوید: آويشن باغی، نوع كشت‌شده آويشن وحشی (serpyllum Thymus) است. نام لاتين آويشن وحشی كه به عنوان مادر آويشن شناخته شده، شايد به دليل كاربرد سنتی آن در درمان ناراحتی‌های دوران يائسگی از رشد مارگونه گياه گرفته شده است. pliny آن را به عنوان پادزهر نيش مار و سم جانوران دريايی و همچنين درمان سردرد توصيه می‌كند.
روميان نيز آويشن را می‌سوزاندند، زيرا باور داشتند كه دود آن عقرب را دور می‌كند.
دکتر محمدحسين صالحی سورمقی منشأ جغرافيايی این گیاه را اروپا عنوان می کند و می افزاید: اين گياه، بومی قسمت‌های مركزی و جنوب اروپا، بالكان و قفقاز است. در اروپای مركزی، شرق آفريقا، هند، تركيه، مراكش و آمريكای شمالی، در سطوح وسيع كشت می‌شود و صادرات آن، اكثراً از كشورهای اسپانيا، مراكش، فرانسه، بلغارستان و مجارستان به ديگر نقاط جهان صورت می‌گيرد.
دکتر صالحی سورمقی اضافه می کند: مصرف خوراكی آويشن دارای اثرات خلط‌آور و ضدسرفه خوبی است؛ به همين دليل محصولات بسیاری، به‌ويژه به صورت شربت از آن تهيه شده است. همچنين در برونشيت، سياه‌سرفه و نزله‌ها، می‌توان از آن استفاده كرد. خاصيت ضدميكروب تيمول در آن بسيار قوی و حدود 25 بار از فنل در مورد تعدادی از ميكروب‌ها بيشتر است.
همچنين در بعضی محصولات موضعی، به عنوان ضدخارش، ضدميكروب، مالشی قرمزكننده و محرك، محلول‌های حمام و محلول‌های غرغره برای كاهش تورم دهان و گلو استفاده می‌شود. شکل ديگر مصرف آويشن، به صورت پودر در بعضي ادويه‌جات و ترشی‌هاست. همچنين به‌طور مستقيم يا همراه با ديگر گياهان، به عنوان بو، مزه و ضدنفخ در صنايع غذايی مصرف زيادی دارد. در طب عوام، بیشتر به خاطر اثرات مسكن، ضداسپاسم و ضدنفخ، از آن استفاده می‌كنند.
این استاد دانشكده داروسازي می افزاید: سقط‌كننده جنين، حساسیت‌زا، ضددرد، ضدحساسیت، ضدآلزايمر، ضدآرتريت، ضدميكروب، ضدسلوليت، ضدباكتری، ضدسرطان، ضد ادم، ضدالتهاب، ضدموتاژن، ضداكسيدان، ضدتب، ضدعفونی‌كننده، ضداسپاسم، ضدقارچ، ضدكرم (به‌خصوص کرم آسکاریس)، ضداحتقان، ضدسرفه، ضدنفخ، بهبوددهنده زخم‌های داخلی، قابض، بازكننده برونش‌ها، آنتاگونيست كلسيم، معرق، خلط‌آور، كاهش‌دهنده چربی خون، كاهش‌دهنده پرفشاری خون، محرك سيستم ايمنی بدن، حشره‌كش، كاهش‌دهنده ترشحات بزاقي، مسكن و محرك از مهمترین اثرات مصرف آویشن هستند.
به گفته دکتر صالحی سورمقی طريقه و ميزان مصرف آویشن به شرح زیر است: تهيه چای: 2 گرم از پودر برگ آويشن را با يك ليوان آب جوشانده و پس از 15-10 دقيقه صاف كرده و بنوشيد. داروهای گياهی تهيه‌شده از آويشن، بیشتر به شكل مايع و شربت هستند كه با استفاده از راهنمای دارو، بايد مصرف شوند. همچنين به صورت تی‌بگ‌های مختلف، كه معمولاًحاوی 2 گرم پودر يا خردشده برگ آويشن است، عرضه می‌شود. خواص ديگر آویشن عبارت است از: ادرارآور و ضدعفونی‌كننده مجاری ادرار.
تاكنون در مورد عوارض جانبی ناشی از مصرف مقادير خوراكی آويشن يا فرآورده‌های وابسته، گزارشی داده نشده است؛ ولی ممكن است در موارد معدودی، دردهای شكمی را ايجاد نمايد و يا باعث كلاپس موقت گردد. نكته ديگر اینكه استفاده داخلی از تيمول در شرایط داشتن كوليت، نارسايی قلبی و در دوران حاملگی، توصيه نمی‌گردد.
این کارشناس گیاهان دارویی می افزاید: باید توجه کنید مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای يك سال، 6-3 گرم برگ خشك، در يك نوبت و روزی 3-1 مرتبه تكرار اين مقدار می‌باشد.
کودکان كمتر از يك سال، 1-5/0 گرم از گياه يا معادل آن از فرآورده‌های آويشن را روزی چند مرتبه می‌توانند مصرف كنند. همچنين ميزان مصرف تنتور آویشن برای بزرگسالان 40 قطره تا سه بار در روز و يك‌ششم اين مقدار، برای کودکان زير يك سال است. مصرف شربت‌های مختلف، برحسب دستور كارخانه سازنده می‌باشد.
افزون بر اين، دم‌كرده 5 گرم در 100 ميلی‌ليتر آب، به عنوان غرغره يا دهانشويه و يا مصارف موضعی، توصيه شده است.
گرچه ممكن است مصرف در دوران حاملگی و شیردهی خطراتی در بر نداشته باشد، ولی چون مطالعات در اين مورد كامل نشده، بهتر است زیر نظر پزشک مصرف شود.
دکتر صالحی سورمقی در خصوص گیاه آویشن در پایان به چند نکته مهم اشاره می کند:
1- گياهانی با نام آويشن پهن، آويشن باريك و آويشن شيرازی كه در عطاری‌ها و در بازار ايران وجود دارند، متفاوت از آويشن هستند، ولی به علت شباهت در بعضی تركيبات يا شباهت ظاهری، به اين نام‌ها ناميده شده‌اند
2- گونه ديگری از آويشن با نام علمی «Thymus zygis» كه شباهت بسياری از نظر ظاهری و تركيبات، با گونه اصلی دارد، در بعضی نقاط دنيا به جای آويشن اصلی (Thymus vulgaris) مصرف می‌شود. گونه مذكور در ايران رويش ندارد.
3- به بعضی از گونه‌های گياه «Thymus» در ايران آويشن اطلاق می‌شود. اين گياه در مناطق زيادی از ايران (شمال، غرب و مركز، از جمله مازندران، گيلان، آذربايجان، كردستان، اطراف تهران و اطراف قزوين) می‌رويد.
4- آويشنی كه در بیشتر كتب گياهان دارويی دنيا به عنوان استاندارد و گونه اصلي دارويی نوشته شده، Thymus vulgaris است كه به صورت محدود در ايران كشت می‌شود. بیشتر گياهانی كه تحت نام آويشن در بازارهای ايران عرضه می‌شوند، از نظر جنس و گونه متفاوتند، ولی در اثرات دارويی مشابهت دارند.
