زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر زهرا نیک طبع، متخصص طب سنتی

شیر مادر باعث تقویت فوق العاده بدن و به ویژه اعضای اصلی او می شود و تنومدی و رشد و نمو بهتری ایجاد می کند. حتی به تجربه ثابت شده که اگر طفل، پستان مادر خود را، بی آن که شیر داشته باشد بمکد اکثر اذیتها از او دفع می شود.

زمان و روش درست شیر دهی:

بعد از تولد نوزاد، با شروع گریه و دست و پا زدن کودک، می توان شیر دهی را شروع کرد. به عنوان قانون کلی تا کودک شیر نطلبد نباید شیر داده شود و چون این دو علامت حاکی از نیاز واقعی کودک  و طلب شیر در او می باشد راهنمای خوبی برای زمان شیردهی خواهد بود. از طرف دیگر معده و حلق کودک به سبب گریه و حرکت، آمادگی دریافت و هضم شیر را پیدا میکند. اگر گریه کودک با شیر خوردن قطع شود نشانه خوبی است که نشان می دهد گریه او در اثر گرسنگی بوده است.

در منابع طب سنتی و روایی توصیه شده که اول بار کام کودک را با چیزهایی مثل خاک شفا، آب فرات و زمزم یا آب نیسان بردارند. در آغاز شیر دهی به ویژه در هفته اول باید شیر در حجم کم باشد و به تدیج حجم آن را افزایش دهند. مراعات این نکته مانع ایجاد نفخ و درد شکم و مشکلات دیگردر نوزاد می گردد. بهتر است در هر بار شیردهی ابتدا سر پستان را کم کم بفشارند تا کمی شیر بیرون ریخته و کام و حلق شیرخوار از مکیدن زیاد اذیت نشود.

حکما و اطبای طب سنتی ایرانی توصیه می کنند که بعد از شیر دهی کودک را بخوابانند. زیرا که خواب، به هضم شیر خورده شده کمک می کند. بعد از خواب و سبک شدن معده اگر مجدد شیرخوار شیر خواست شیر خورانیده شود. رعایت این مطلب به ویزه وقتی به کودک بیش از اندازه شیرخورانیده شده باعث رفع عوارض  پرخوری می شود. در مورد حالت بدن کودک حین خواب توصیه شده در سال اول شیردهی و ترجیحا تا پایان دوران شیر دهی کودک را موقع خوابیدن گاهی به پهلوی راست و گاه به پهلوی چپ بخوابانند.

علامت‌های شیر صالح و سالم:

شیر سالم، قوام و رنگ معتدلی دارد، بوی بد نمی دهد و طعم مناسبی دارد. برای امتحان قوام شیر، قطره ای از آن روی ناخن چکانیده شود اگر سیلان یافته و زود پخش شود رقیق است و اگر ثابت در محل خود بماند غلیظ است و اگر میل به سیلان یافته و توقف کند قوام معتدلی دارد. اعتدال قوام دلیل کامل بودن پروسه سنتز و تولید شیر در بدن مادر می باشد.

لازم است در اینجا توضیح مختصری در مورد اجزای شیر داده شود. در دیدگاه طب سنتی ایران شیر به طور کلی دارای سه جزء آب ، بخش پنیری (جبنیت) و روغنی  می باشد که با نسبت متعادلی در کنار هم باعث ایجاد شیر می شوند. تغییراتی که در میزان هر یک ازاجزای مذکور ایجاد می شود باعث ایجاد تغییر در کیفیت شیر و تغییر تاثیرات آن در بدن خورنده شیر می گردد.

بررسی رنگ شیر نیز یکی از راههای تشخیص شیر صالح می باشد. شیر سفید رنگ، نشانه نیکویی شیر است و تغییر رنگ شیر به هر  صورتی، نشانه تغییر مزاج و کیفیت شیر از حالت طبیعی است که ناشی از ضعف و اختلال بدن در پروسه تولید شیر می باشد.

 مقدار شیر نیز باید متعادل باشد. حجم بیش از حد شیر در اثر زیادی قسمت مائی شیر بوده و افزایش این جزء باعث فاسد شدن سریع شیر می شود. از طرف دیگر کاهش شدید حجم شیر نیز به دلیل کاهش قسمت مائی شیر و ضعف در پروسه تولید شیر در بدن می باشد. به هر حال تغییرات مقدار شیر نیز می تواند نتیجه تغییرات و اختلالات ایجاد شده در بدن مادر باشد. طعم شیر صالح و سالم شیرین است و این نشانه عدم تغییر در کیفیت شیر می باشد

تغییرات کمی و کیفی در شیر مادر:

 ممکن است به دلیل بیماری و یا احتباس شیر در سینه مادر، شیر او دچارتغییراتی شود که مناسب خوردن شیر خوار نباشد. لذا توصیه شده در چنین شرایطی فورا به کودک شیر نداده و در صورت لزوم دوشیده و دور ریخته شود. از دیگر عواملی که باعث فساد شیر و تغییر کیفیت آن به سمت نامطلوب شدن برا ی شیر خوار می شود، زیاده روی فرد شیرده در ارتباط جنسی می باشد.

از نکات مهم دیگر در حفظ کیفیت مطلوب شیر، حسن خلق، سیرت نیکو و افعال پسندیده است و به تبع آن اوصاف رذیله مثل غضب، غم، ترس، بخل، کینه و حسادت به واسطه شیر در شیرخوار تاثیرگذار خواهد بود. از آنچه از مجموع روایات و نقل قول بزرگان بر می آید معلوم می شود که مادرانی که در دوران شیردهی و البته در کل دوران زندگی رفتارهای دینی و عبودیت راسخ تری داشته اند در پرورش  و تربیت انسانهای موفق و متعادل، موفق تر بوده اند.

چند توصیه به  مادران شیرده:

بهترین غذا برای ایشان گندم، برنج، ذرت، گوشت بره و بزغاله، ماهی تازه، ماش و هر غذایی که از آن خون صالح و سالم تولید شود می باشد. از سبزیجات مفید می توان به کاهو و اسفناج و از میوه های خشک به بادام و فندق اشاره کرد. بدترین گوشت برای فرد شیرده گوشت گاو  و حیوان پیر و ماهی نمک سود بوده و از سبزیجاتی مثل خردل و تا حدی نعنا نهی شده است. آنچه از خواکی ها و نوشیدنی ها که به طور کلی برای انسان مضر بوده و در دستورات حفظ صحت کتب طبی از آن نهی شده در دوران شیردهی به طریق اولی پرهیز از آن لازم است.

در دوران شیردهی ورزش معتدل و استحمام و دلک (ماساژ) ملایم و پرهیز از هم و غم و خستگی توصیه شده است.در پایان، توجه خوانندگان را مجدد به این نکته جلب می کنیم که با توجه به اهمیت شیر مادر در تغذیه شیرخوار، اصلاح شیر مادرکه در اثر بیماری و یا سبک غلط زندگی در رفتار، گفتار، بهداشت، تغذیه و سایر موارد، دچار تغییرات شده ضروری می باشد.