متخصصان تغذیه انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی ایران، زیر نظر دکتر فروغ اعظم طالبان و دکتر تیرنگ‌رضا نیستانی
دو نوع دیابت وجود دارد: نوع I، شروع در نوجوانی و نوع II، شروع در بزرگسالی. نوع I در دوران كودكی شروع میشود و یك بیماری خود ایمنی است كه در آن سلول‌های پانكراس بوسیله سیستم ایمنی بدن از بین می‌روند.
در نتیجه پانكراس نمی‌تواند انسولین تولید كند. این افراد برای پیشگیری از كما و مرگ به تزریق انسولین نیاز دارند. رژیم غذایی و شیوه زندگی میتواند مقدار انسولین مورد نیاز را كاهش دهد.
نوع II شدت كمتری داشته و معمولاً بزرگسالان بیش از 40 سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
انسولین در دسترس هست، ولی مقدار آن برای تأمین نیاز كافی نیست یا مقاومت به انسولین وجود دارد، در نتیجه سلول‌ها اجازه نمی‌دهند كه گلوكز به غشای سلولی وارد شود.
نوع II میتواند با رژیم غذایی، ورزش و داشتن وزن مناسب كنترل شود. ممكن است مصرف داروهای خوراكی نیاز باشد.
90 درصد افراد دیابتی، دیابت نوع II دارند و ممكن است نیمی از آنان از ابتلا به آن آگاه نباشند.
علائم عبارت‌اند از عطش شدید و پرادراری به دلیل وجود قند فراوان در ادرار، خستگی، لاغری و دیر التیام یافتن زخم.
افراد مبتلا به دیابت، به دلیل سوخت و ساز ناقص چربی، بیشتر مستعد بیماری قلبی- عروقی هستند.
آنها ممكن است به دلیل باریك شدن دیواره عروق، گردش خون ضعیفی داشته باشند كه عوارض آن پاها، چشم‌ها، و كلیه‌ها را درگیر می‌کند و این اندام‌ها مستعد عفونت می‌شوند.
رژیم نامناسب، آلرژی‌های غذایی، عفونت‌های ویروسی و استرس، دیابت نوع II را بدتر می‌كند. در طی استرس، سطح آدرنالین افزایش می‌یابد که باعث افزایش قند خون میشود.
ماده غذایی كه خورده میشود میتواند موجب افزایش قند خون شود یا آن را در سطح متعادل نگاه دارد. فیبر بیشتر در رژیم غذایی و غذاهای با نمایه گلیسمی پایین‌تر، قند خون را آهسته‌تر افزایش می‌دهند.
برای اطلاعات بیشتر در ارتباط با نمایه گلیسمی بخش چهارم را ملاحظه كنید. پیشرفت دیابت نوع II سال‌ها طول می‌كشد. در صورت وجود زمینه ارثی، در هنگام بروز بیماری، رژیم باید مناسب باشد.
مطالعات نشان داده كه پروتئین شیر میتواند به عنوان یك آنتی ژن عمل كند و موجب اختلال سیستم ایمنی شود و در نتیجه حمله به سلول‌های بتای پانكراس آغاز شود.
تغذیه نوزاد با شیر گاو (به ویژه در یك سال اول زندگی) میتواند نقطه آغازی برای دیابت نوع I باشد. برای نوزادانی كه سابقه بیماری دیابت در خانواده شان وجود دارد، راه حل، تغذیه با شیرمادر است.
حفظ وزن مناسب بسیار اهمیت دارد چرا که مصرف بیش از حد غذا، فعالیت سیستم‌های بدن را بسیار زیاد می‌كند.
پانكراس برای تأمین نیاز انسولینی سلول‌ها، بیش از حد كار می‌كند و سلول‌ها قادر به برداشت گلوكز فراوانی كه انسولین برای آنها می‌آورد نیستند. در نتیجه دیابت ایجاد میشود.
ورزش نیز بسیار حیاتی است زیرا میتواند از دیابت پیشگیری كند و یا آن را ثابت نگه دارد.
الف) مواد مغذی مفید برای دیابت
كروم (در ساختمان فاکتور تحمل گلوکز بکار رفته): تا 200 میكروگرم، تحمل گلوكز را بهبود بخشیده و موجب ثبات قند خون میشود.
كوآنزیم کیو 10: 100 میلی‌گرم؛ ممكن است موجب ثبات قند خون در برخی از افراد دیابتی شود.
ویتامین سی: 3-1 گرم؛ تحمل گلوكز را بهبود میبخشد، نیاز به انسولین را كاهش می‌دهد، عفونت‌ها را از بین می‌برد و موجب تقویت رگ‌های خونی میشود.
در صورت وجود نارسایی كلیوی، قبل از مصرف بیشترین دوز، با پزشك مشورت كنید.
بیوفلانوئیدها: 2-1 گرم؛ به طور هم افزا با ویتامین C عمل می‌كند.
ویتامین ای: 800 واحد بین المللی مخلوط با توكوفرول‌ها؛ پیشگیری از اختلالات عروقی، بهبود تحمل گلوكز.
با مصرف مكمل آن در افراد مبتلا به دیابت نوع II ممكن است نیاز به انسولین برطرف شود.
ویتامین 6 B: بهبود تحمل گلوكز؛ در نوروپاتی دیابتی، سطح آن پایین است.
ویتامین 12 ب: 500 میلی‌گرم سه بار در روز، تخریب اعصاب را در افراد مبتلا به دیابت كاهش می‌دهد.
بیوتین، 12 B: میتواند سطح قند خون را كاهش دهد، برای نوروپاتی دیابتی مفید است.
ویتامین 1 B: در صورت كمبود.
ویتامین D: میتواندترشح انسولین را افزایش دهد و سطح قند خون را پایین بیاورد.
منیزیم: 400-300 میلی‌گرم، در افراد دیابتی سطح مواد معدنی نسبتاً پایین است، میتواند تولید انسولین را بهبود بخشد.
برای افراد دیابتی كه عملكرد كلیوی طبیعی دارند استفاده میشود.
روی: 25-15 میلی‌گرم، افراد دیابتی مستعد كمبود آن هستند و میتواند سطح قند خون را پایین بیاورد.
اینوزیتول: 500 میلی‌گرم دوبار در روز، ممكن است نوروپاتی دیابتی را معكوس كند.
آلفا- لیپوئیك اسید: 600 میلی‌گرم، نوروپاتی دیابتی را بهبود میبخشد، درد را كا هش می‌دهد.
كارنی تین: 1 گرم، درد نوروپاتی دیابتی را كاهش می‌دهد، چربی‌های خون را پایین می‌آورد.
ب) غذاهای مفید برای دیابت
غذاهای كامل؛ ماهی
غلات كامل ؛ گوشت بدون چربی
گندم سیاه؛ تخم مرغ
جو؛ میوه‌های تازه
برنج قهوه‌ای؛ آوا كادو
جودوسر؛ ریواس
حبوبات؛ زغال اخته
شیر سویا؛ آلوها
عدس؛ نارنگی
بادام زمینی؛ گلابی
سبزیجات تازه؛ اسفناج
كلم بروكلی؛ قاصدك
كلم؛ کدو حلوایی
مغزها؛ سیر
دانه شنبلیله؛ دارچین، میخك، زردچوبه، برگ بو ادویه‌هایی هستند كه تولید انسولین را تحریك می‌كنند.
غذاهای كامل؛ ماهی
قارچ؛ خربزه تلخ
یونجه؛ پیاز
خس
سیب‌زمینی‌ترشی
كلم قمری
ج) گیاه درمانی مفید برای دیابت
برگ زغال اخته - 2 لیوان در روز، صبح و عصر، سطوح قند خون را پایین می‌آورد.
چای كاملیا- سطح قند خون را پایین می‌آورد.
قره گیله- 40 تا 80 میلی‌گرم عصاره روزی سه بار، میتواند رتینوپاتی دیابتی را بهبود بخشد.
صبر زرد- 1 قاشق غذاخوری عصاره روزی 2 بار، پایین آورنده قند خون است.
تركیب آلكالوئیدی– استعمال موضعی، درد را در نوروپاتی دیابتی كم می‌كند، تركیبی از فلفل قرمز.
شنبلیله– 50 گرم پودر بدون چربی، كاهش دهنده قند خون ناشتا و بهبود بخش تحمل گلوكز.
د) سایر توصیه های مفید برای دیابت
رایحه درمانی
كافور، اكالیپتوس، جرونیا، گیاه ارس، گیاه معطر لیمو، رزماری- همه را مخلوط كرده و پشت را ماساژ دهید، ترشحات پانكراس را متعادل می‌كند.
گیاه ارس - با روغن زیتون مخلوط كنید و ناحیه طحال را ماساژ دهید.
طب چینی
عشقه – 200 میلی‌گرم عصاره، محرك تولید انسولین و افزایش دهنده تعداد گیرنده‌های سلولی انسولین، پایدار كننده قند خون و افزاینده انرژی.
گون
سیب زمینی وحشی
دانه لوتوس
طب سوزنی
جنبه‌های خود ایمنی را كاهش داده و میتواند نوروپاتی دیابتی را به حالت عادی بازگرداند، نیاز به انسولین را كم می‌كند.
طب فیزیكی
ماساژ – آرام كننده و كم كننده استرس.
درمان ذهنی- جسمی
مراقبه– كم كننده فشار و استرس.
یوگا- بهبود عملكرد پانكراس و ثابت کننده سطوح قند خون.
خواب درمانی– كم كننده استرس و نیز نیاز به انسولین.
