همچنین باید توجه كرد كه بلافاصله بعد از ورزش هم نباید غذا خورد و یا آب نوشید. چند دقیقه بعد از فراغت از ورزش (یك‌ربع تا نیم‌ساعت) باید صبر كرد تا بدن خنك شود و به آرامش و تعادل نسبی برسد و بعد نوشیدنی مانند آب نوشید. ترجیحاً آب مصرفی نباید بسیار سرد باشد، اما می‌‌تواند خنك باشد. غذا را هم باید بعد از برگشتن آرامش به بدن خورد و نه با فاصله زمانی کم از ورزش که بدن هنوز داغ و ضربان قلب بالاست.
بعضی از ورزش‌ها، طبیعت گرم دارند مانند دو میدانی، فوتبال، والیبال ساحلی، تنیس كه در فضای آزاد مخصوصا در روزهای گرم انجام می‌شوند و با تحرك زیاد بدن همراهند.
احتمال گرمازدگی در این ورزش‌ها بیشتر است، افراد باید قبل و بعد از ورزش، از خنكی‌جات مانند هندوانه، خیار، كاهو، شربت خاكشیر، آبلیمو، آبغوره، آب انار و آب زرشك و كلاً نوشیدنی‌ها و آب بیشتر استفاده كنند (مخصوصاً افراد با مزاج گرم و خشك) و تدابیر گفته شده برای گرمی وخشكی نیز باید برای این افراد پیاده شود، زیرا ورزش به سمت گرمی و خشكی است و افراد با مزاج گرم و خشك به دنبال ورزش (و به ویژه این قبیل ورزش‌ها) مستعد گرمازدگی و بی‌آبی بدن هستند.
برخی ورزش‌ها گرمی و خشکی زیادی ایجاد نمی کنند و به نسبت می توان گفت كه طبیعت سرد دارند مانند اسكی، شنا، واترپلو، ورزش‌های سالنی با تحرك كم یا با نشستن زیاد مثل شطرنج و بیلیارد كه بیشتر فكری و با تحرك كم هستند.
افراد با مزاج سرد، برای ورود به این ورزش‌ها، حتماً باید در كنار ورزش به یك ورزش پرتحرك نیز بپردازند، وگرنه حتی ممكن است سردی و رطوبت آنها افزایش یابد و به این ترتیب این افراد باید از مصرف خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های سرد پرهیز كنند. بنابراین مشخص شد که میزان نوشیدن آب بسته به نوع ورزش، فصل و مزاج ورزشکار متفاوت است.
موارد گفته شده در مورد ورزش برای ماساژ هم صادق است. در واقع، ماساژ، نوعی ورزش است كه به صورت غیر فعالانه روی شخص اعمال می‌شود، ولی خود فرد ورزش نمی‌كند و تقریبا همان روابط ذكر شده بین ورزش و غذا، برای ماساژ و غذا هم حاكم است. در حقیقت رعایت مزاج و تدابیر غذا خوردن، همیشه یك اصل ثابت است.
ارتباط غذا و ورزش در طب سنتی
مشخص شد که از دیدگاه مزاجی، کلا ورزش منجر به افزایش حرارت و بدنبال مصرف رطوبت های زائد بدن، فزونی خشکی یا به طور خلاصه غلبه گرمی و خشکی در بدن می‌شود. تمام تدابیر گفته شده برای مزاج‌های مختلف از نظر غذاهای مفید و مضر، در اینجا نیز صدق می‌كند یعنی هر کسی با هر مزاجی باید رعایت‌های غذایی مرتبط با مزاج خود را نگه دارد و در کنار آن به تدابیر اختصاصی ورزش هم توجه داشته باشد و آن ها را رعایت کند. اكنون به بیان تدابیر مشترك در بحث غذا و ورزش می‌پردازیم:
كلا نیاز غذایی افرادی كه ورزش می‌كنند، بیشتر از افرادی است كه ورزش نمی‌كنند (از نظر كمیت) و این اشخاص می‌توانند غذای بیشتری بخورند که این امر به دلیل بالا بودن مصرف در بدن این اشخاص است. افراد دارای شغل‌های با فعالیت بدنی سنگین مانند كارگران ساختمانی نیز شامل این مورد می‌شوند و باید حتما تمام وعده‌های غذایی را در برنامه خود داشته باشند و حجم غذایشان نیز كم نباشد (نه به معنای پرخوری!).
كیفیت غذا نیز اهمیت دارد. از آنجایی كه ورزش عضلات را درگیر می‌كند و مزاج عضلات هم گرم و تر است و قسمت عمده وزن بدن را عضلات تشكیل می‌دهند، افراد ورزشكار به ویژه ورزشكاران حرفه‌ای بیشتر به غذاهای با مزاج گرم و تر نیاز دارند. این قبیل غذاها عبارتند از: گوشت‌های قرمز، تا حدودی مواد چرب، گندم و فرآورده‌های آن (مانند نان و برنج)، مغزها (مانند مغز بادام و پسته) و كلا موادی كه شیرین هستند.
در واقع باید توجه داشت كه مواد تحلیل رفته و مصرف شده در ورزش باید جایگزین شوند، ولی برعكس، كسانی كه فعالیت بدنی ندارند و یا شغل‌های بدون تحرك (مانند پشت میزنشینی) یا فعالیت‌های فكری دارند (مانند دانشجویان و مدیران) باید حجم غذای خود را كاهش دهند و از غذاهای تولید كننده خلط‌دم (خونساز) كمتر استفاده كنند.
این قبیل غذاها عبارتند از: غذاهای سنگین با هضم سخت (مانند گوشت و به ویژه گوشت گاو) كه این غذاها را ورزشكاران باید استفاده كنند اما افراد بی‌تحرك و پشت میزنشین باید از مصرف آنها اجتناب نمایند.
در كل، قدرت هضم در افراد با فعالیت بدنی زیاد، بالاتر است، چون مواد غذایی در عضلات به مصرف می‌رسد و در سیستم گوارش جذب می‌شود، بنابراین افراد با فعالیت بدنی كم باید بیشتر از غذاهای سبك مانند آش، سوپ و میوه‌جات استفاده كنند و از غذاهای سنگین كمتر استفاده كنند. این در صورتی است كه ورزشكاران با مصرف غذاهای سبك دچار ضعف بدن و عدم توفیق در فعالیت خود می‌شوند.
ارتباط غذا با خواب و بیداری در طب سنتی
خوابیدن، معادل سكون بدنی- روانی و بیداری، معادل فعالیت بدنی- روانی است، بنابراین انسان هرچه بیشتر بیدار باشد، بدن او بیشتر به سمت گرمی و خشكی میل پیدا می‌كند و رطوبت بدن كاهش می‌یابد. برعكس، هرچه فرد بیشتر بخوابد، رطوبت‌های بدن و همچنین رطوبت مغز بیشتر می‌شود و بدن به سمت سردی گرایش پیدا می‌كند.
برای خواندن بخش اول- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش چهارم- اصول تغذیه در طب سنتی- اینجا کلیک کنید.
