زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

هاشم یاوری؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم بهداشتی در تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران

اندراحوالات خواص بی‌نظیر زردچوبه

زردچوبه و خواص آنتی‌اکسیدانی

اثرات آنتی‌اکسیدانی زردچوبه را می‌توان به جزء فعال آن یعنی Curcumin نسبت داد.

کورکومین می‌تواند از طریق به دام اندازی و پایدار کردن انواع رادیکال‌های آزاد نظیر رادیکال‌های پراکسیل چربی، از گسترش اکسیداسیون جلوگیری نماید.

کورکومین به دلیل اینکه هم دارای «حلقه فنولی» و هم بخش «بتا دی کتونی» روی یک مولکول می‌باشد، منحصر به فرد است چرا که هر دوی این گروه‌ها سبب ایجاد قابلیت فعالیت آنتی‌اکسیدانی می‌شوند.

كوركومین در شرایط برون تنی (بررسی در شرایط آزمایشگاهی) می‌تواند تولید رادیکال‌های فعال اكسیژن مانند آنیون‌های سوپراكسید، پراكسید هیدروژن و تولید رادیكال نیتریك به وسیله ماكروفاژها را محدود سازد.

همچنین كوركومین قادر است تولید رادیكال‌های آزاد را در شرایط درون تنی نیز كاهش دهد. فعالیت آنتی‌اكسیدانی مشتقات كوركومین (دمتوكسی كوركومین و بیس دمتوكسی كوركومین) نیز ثابت شده است.

این ترکیبات به وسیله افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اكسیدانِ سوپراكسید دسموتاز، كاتالاز و گلوتاتیون پراكسیداز مانع تشکیل رادیکال‌های آزاد مخرب سلامتی می‌شوند.

شایان ذکر است اثر آنتی‌اكسیدانی كوركومین قابل مقایسه با ویتامین‌های C و E می‌باشد.

زردچوبه و سرطان

اثرات ضد سرطانی زردچوبه از این نظر با اهمیت است كه زردچوبه به عنوان یك ماده افزودنی به غذا مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصرف این ماده با دوز بالا از تكثیر سلول‌های سرطانی پیشگیری ولی به سلول‌های سالم آسیبی وارد نمی‌كند.

زردچوبه به طور مستقیم موجب مهار تشكیل عروق جدید و به طور غیر مستقیم با مهار تولید عوامل محرك در تشكیل عروق جدید، هورمون‌های رشد فیبروبلاست و هورمون رشد اپیدرم، از رشد سلول‌های سرطانی پیشگیری می‌كند.

علاوه بر این نتایج مطالعات اپیدمیولوژیک حاكی از آن است كه در كشورهایی كه مصرف زردچوبه زیاد است، ابتلا به انواع سرطان‌های روده کمتر رخ می‌دهد.

زردچوبه و اختلالات گوارشی

در طب سنتی زردچوبه به عنوان یك باد شكن شناخته شده است و مصرف آن با غذا موجب بهبود هضم غذا و كاهش نفخ معده می‌شود.

همچنین با تأثیر در تحریك و تولید صفرا و در نتیجه هضم چربی‌ها موجب بهبود هضم غذا می‌شود.

لذا مصرف این ماده در افراد مبتلا به اختلالات گوارشی مزمن و افرادی كه بعد از مصرف غذا احساس خستگی و یا احساس نفخ می‌کنند، پیشنهاد شده است.

در مطالعات آزمایشگاهی تجویز خوراكی عصاره آبی و متانولی زردچوبه موجب كاهش معنی داری در ترشح اسید معده، تركیبات شیره معده و افزایش ترشح موسین شده است.

همچنین تجویز خوراكی عصاره متانولی زردچوبه موجب كاهش ترشح شیره معده و پیشگیری آسیب ناشی از تجویز هیستامین، ایندومتاسین، رزرپین، مركاپتامین، متانول، اسید كلریدریك، هیدروكسید سدیم و كلرید سدیم بر معده و دوازدهه شده است.

از طرفی تأثیر زردچوبه به عنوان مهاركننده اسپاسم ماهیچه صاف موجب كاهش دردهای شكمی ناشی از كولیت اولسراتیو در انسان می‌شود.

به علاوه گزارش شده است كه زردچوبه موجب مهار رشد هلیكوباكترپیلوری می‌شود که از این طریق می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان معده را نیز کاهش دهد.

زردچوبه و التهاب

در مطالعات علمی مختلف به اثبات رسیده است که کورکورمین موجود در عصاره زردچوبه می‌تواند آنزیم‌های سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز را مهار نماید.

آنزیم‌های فوق، اسیدآراشیدونیک را به مدیاتورهای التهابی که عبارتند از هیستامین، سروتونین، برادی کینین، سیتوکنین‌ها و پروستاگلاندین‌ها تبدیل می‌کند.

با توجه به مطالب عنوان شده می‌توان ادعا نمود عصاره زردچوبه احتمالاً از طریق تداخل در این مسیرهای آنزیمی اثر ضد التهابی خود را اعمال کرده باشد.

تورمرین یک کورکومین حلقوی است که نقش محافظتی شدیدی را از عوامل آسیب رسان اکسیداتیو به عهده دارد.

تحقیقات در این راستا، همانطور که در بخش خواص آنتی‌اکسیدانی زردچوبه به آن اشاره شد، نشان می‌دهند که کورکومین به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی قوی که دارد از تولید رادیکال‌های آزاد مخرب جلوگیری به عمل می‌آورد و با توجه به نقشی که این مواد در القای التهاب دارند به نظر می‌رسد قسمتی از اثر ضدالتهابی عصاره زردچوبه می‌تواند ناشی از مکانیسم فوق باشد.

زردچوبه و بیماری‌های قلبی-عروقی

زردچوبه از تجمع پلاكت‌ها بر دیواره عروق در شرایط برون تنی پیشگیری می‌نماید، لذا تأثیر زردچوبه در مهار اكسیداسیون LDL و تجمع پلاکت‌ها كه از فاكتورهای مؤثر در تشكیل پلاك‌های آترواسكلروز می‌باشند احتمالاً در پیشگیری و بهبود بیماری‌های قلبی و عروقی می‌تواند مؤثر واقع شود.

زردچوبه و دیابت

تأثیر زردچوبه بر كاهش سطح گلوكز و عوارض قند خون بالا در مطالعات متعدد گزارش شده است.

مكانیسم احتمالی پیشنهاد شده برای نقش زردچوبه در هموستاز گلوكز، از طریق فعال سازی گلیكولیز و جلوگیری از گلوكونئوژنز بیان شده است.

زردچوبه غلظت انسولین سرم را با تأثیر برگلوكز پلاسما افزایش می‌دهد که این پاسخ به علت تحریك عملكرد سلول‌های بتا پانكراس از طریق كوركومین می‌باشد.

كوركومین حساسیت به انسولین را طبق كاهش میزان شاخص مقاومت به انسولینی بهبود می‌بخشد.

علاوه بر مطالب گفته شده تتراهیدروكوركومین موجود در زردچوبه سبب بهبود ترشح انسولین و در نتیجه كاهش سطح گلوكز خون می‌شود.

زردچوبه و آلزایمر

تجمع پروتئین بتا آمیلوئید در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر، موجب تشدید آسیب سلولی می‌شود. طی تحقیقات مختلف صورت گرفته، ثابت شده است تجویز زردچوبه موجب كاهش تشكیل پروتئین بتا آمیلوئید در محیط برون تنی و تشدید فعالیت مونوسیت‌ها و ماكروفاژهای در بیماران مبتلا به آلزایمر شده است.

محققان مدعی هستند كه تأثیر مثبت زردچوبه بر سیستم ایمنی بدن عامل اصلی در تحلیل پلاك‌های بتا آمیلوئید است. البته از تأثیر مثبت زردچوبه بر غلظت كلسترول، انواع آپولیپوپروتئین و پراكسیداز خون در بهبود بیماری آلزایمر نیز به راحتی نمی‌توان گذشت.

در همین راستا مطالعات آزمایشگاهی متعددی به منظور بررسی تأثیر زردچوبه در متابولیسم و روند آسیب سلولی در بیماری آلزایمر انجام شده است كه نتایج این مطالعات حاكی از آن است كه خواص آنتی‌اكسیدانی، ضدالتهابی و تنظیم سیستم ایمنی توسط زردچوبه در بهبود متابولیسم و پیشگیری از روند آسیب سلولی در بیماران مبتلا به آلزایمر مؤثر است.

موارد منع مصرف زردچوبه

عوارض جانبی این ماده در موارد خاصی مشاهده شده است كه باید مورد توجه قرار گیرد.

آلرژی: تماس با زردچوبه در افرادی كه به گیاهان خانواده زنجبیل حساسیت دارند، موجب حساسیت پوستی می‌شود.

عوارض گوارشی: مصرف دوز بالای این گیاه مخصوصاً در طولانی مدت موجب عوارض گوارشی می‌شود. سوزش معده در افرادی كه زردچوبه را برای درمان زخم معده مصرف می‌كنند، مشاهده شده است.

عوارض كبدی: مصرف زردچوبه ممكن است موجب تحریك در ترشح و انقباضات كیسه صفرا شود، لذا تجویز آن به افراد مبتلا به سنگ صفرا، یرقان ناشی از انسداد مجاری صفرا و كولیك حاد مجاری صفرا پیشنهاد نمی‌شود. همچنین مصرف مقادیر بالای زردچوبه در دوران‌های بارداری و شیردهی نیز توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارویی زردچوبه

تجویز زردچوبه همزمان با فلفل سیاه موجب افزایش فراهمی زیستی زردچوبه به میزان دو هزار درصد می‌شود.

گزارش تحقیقات دیگر حاكی از آن است كه زردچوبه با یون آهن تشكیل شلات داده و موجب فقر آهن در افراد مستعد می‌شود.

همچنین تجویز زردچوبه همزمان با لوواستاین و آتورواستاتین و همچنین داروهای كاهنده قند‌خون و همچنین داروهای كاهنده فشارخون احتمالاً موجب تشدید اثر آنها می‌شود.

به علاوه گزارش شده است كه زردچوبه موجب كاهش متابولیسم داروهایی كه از طریق سیتوكروم P450 متابولیزه می‌شوند می‌شود، لذا تجویز همزمان موجب تشدید اثر این داروها می‌شود.

زردچوبه همچنین موجب مهار فعالیت پلاكت‌ها می‌شود، در نتیجه مصرف آن همزمان با داروهایی مانند آسپرین و ضد انعقادهای دیگر مانند وارفارین و هپارین نیز توصیه نمی‌شود.