تحریریه زندگی آنلاین
دهه شصت را همه به خاطر داریم. زمانی كه تلویزیون دو شبكه بیشتر نداشت و همه مردم بعد از كار روزانه، اطراف این ابزار اطلاع‌رسانی در كنار خانواده جمع می‌شدند و با دقت و تا آخر شب فیلم‌ها و سریال‌های مختلف را تماشا می‌كردند.
كمی جلوتر رفتیم ویدئو آمد، كم كم همه جا فراگیر شد. مخالفان و موافقان زیادی داشت. اما با ظهور ماهواره ویدئو هم به كنار رفت و بعد از آن از دهه هشتاد به بعد رایانه جای خود را در میان مردم باز كرد.
رسانه بعدی تلفن همراه بود كه آهسته آهسته به جمع ما اضافه شد و ما را آنچنان مشغول خود ساخت كه گویی قدم به دنیایی دیگر گذاشتیم، با پیشرفت و تحول روز‌افزون در صنعت، علم و تكنولوژی و ظهور رسانه‌های فراگیر در دنیا، هم اكنون می‌بینیم كه چندین هزار شبكه ماهواره‌ای چند میلیارد گوشی تلفن همراه و تعدد شبكه‌های صدا و سیما جای سبك زندگی‌های دهه شصت را گرفت.
پای ثابت میهمانی‌‌ها، محافل دینی و مذهبی مراسم‌های عزا و عروسی، مدارس، دانشگاه‌ها، ادارات همه و همه، رسانه و ابزارهای آن مانند تلفن همراه، تبلت، رایانه و... هستند حال كه این ابزارها با هدف تسهیل در ساده زیستی بشر به وجود آمده‌اند.
ما باید تابع یك سری قوانین، جهت استفاده بهینه و سامان‌دهی و شیوه استفاده صحیح از آنها باشیم.
ذكر این نكته ضروری است كه پدران و مادران با وسایل نقلیه خود به دنبال فرزندان می‌آیند كه آنها را از مدرسه به خانه منتقل كنند تا در فضای واقعی اتفاقی برای آنها نیفتد، اما آیا در خانه و در فضای مجازی كه مأمن تهدیدات مختلف است هم این مراقبت وجود دارد؟
تعریف فضای مجازی (erspace)
فضای مجازی را می‌توان برای توصیف تمام انواع منابع اطلاعاتی موجود شده از طریق شبكه‌های رایانه‌ای به كار برد.
در حقیقت فضای مجازی نوع متفاوتی از واقعیت مجازی و دیجیتالی است كه توسط شبكه‌های رایانه‌ای هم پیوند تامین می‌شود كه در حالتی ساده می‌توان آن را مترادف با شبكه جهانی اینترنت دانست.
در هر حال فضای مجازی در هر تعبیری و با هر تعریفی، قلمرویی وسیع، بدیع و بكر است كه برای ساكنان خود امكانات، آزادی‌ها، فرصت‌ها، دلهره‌ها، آسیب‌ها و محدودیت‌های نوینی را به همراه دارد اهمیت این قلمرو تا حدی است كه امروزه برخی اندیشمندان صحبت از دو جهانی شدن دنیای معاصر می‌كنند.
برخی از ویژگی‌های فضای مجازی
1)سهولت دسترسی به اطلاعات در زمان‌های گذشته، یك نویسنده یا محقق برای اینكه مطلبی را در كتاب‌های دیگر دنبال كند نیاز بود تا سختی‌های زیادی را متحمل شود و رنج سفر را كه بعضا باعث از دست رفتن زندگی او می‌شد به جان بخرد اما اكنون....
2) استفاده از زمان، كلیك دستور ساده و مهم در فضای مجازی است كه كاربر با فشاردادن یك انگشت به حجم عظیمی از اطلاعات در كمترین زمان دسترسی پیدا خواهد كرد. كاربر با یك جستجوی ساده در كتابخانه‌های دیجیتال و آنلاین ثمره تلاش افرادی را كه در این حوزه فعالیت كرده‌اند. به راحتی در دسترس خود قرار می‌دهد.
3) هزینه كم: هر چه رفت و آمد‌ها كمتر می‌شود، هزینه‌ها هم كمتر می‌شود شما با پرداخت هزینه مختصر شارژ اینترنت با دنیایی از اطلاعات موردنیاز برخورد می‌كنید. در برخی از موارد حتی نیاز به خرید كتاب هم نیست و از طریق كتب دیجیتال می‌توان به مطالب مورد نیاز دست یافت.
4) كاهش بلایای زیست محیطی و.... نیز از دیگر محاسن فضای سایبر می‌باشد.
برخی از آسیب‌های فضای مجازی
اعتیاد به اینترنت
این بیماری واقعا بسیار جدی است و در بعضی موارد كشنده بوده است.
ماهیت اعتیاد بسیار فراگیر است هنگامی كه صحبت از اینترنت باشد این اعتیاد می‌تواند به چیزهای زیادی پیدا شود از تایپ كردن گرفته تا بازدید از اتاق‌های گپ‌زنی، خرید آنلاین یا بازی‌های چند نفره، اشخاصی كه بیش از یك ساعت و به صورت غیر ضروری از فضای مجازی استفاده می‌كنند معتاد هستند اعتیاد به اینترنت حتی میان خانم‌های دارای سه فرزند هم مشاهده شده مخصوصاً در محیط‌های چت كه اگر سری به این محیط‌ها بزنید حضور افراد متاهل پررنگ خواهد شد.
دور شدن از معنویت
یكی دیگر از آسیب‌های فضای مجازی دور شدن از معنویت است قبلا سه‌شنبه شب‌ها دعای توسل می‌خواندیم.
شب‌های جمعه دعای كمیل اما هم‌اكنون حتی نماز اول وقت خود را هم به تأخیر می‌اندازیم و این فضا به قدری جاذبه ایجاد كرده و ما را به خود مشغول كرده است كه دیگر عبادات برای ما روح ندارد و حتی در قنوت نماز هم فكر و ذكر ما فلان شخص، فلان فیلم یا فلان صحبت است اگر به آیه «الا بذكر‌الله تطمئن القلوب» كمی توجه كنیم آرامش تنها گمشده عصر حاضر است كه ما از آن غافل هستیم.
كم‌رنگ شدن محبت عاطفی
متاسفانه در جامعه می‌بینیم كه پناه بردن به شبكه‌های اجتماعی در نتیجه كمبود محبت و عاطفه میان فرزندان و والدین است به فرزندان می‌گوییم با پدر و مادر خود دوست شوید.
اما آنها می‌گویند پدر و مادر ما وقت ندارند. چون علاوه بر دغدغه‌های اقتصادی، فیلم‌های جذاب ماهواره‌ای و تلویزیون ما را از یاد آنها برده است.
به دلیل تعدد شبكه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای دیگر فراغتی برای والدین باقی نمی‌‌ماند تا به فرزندان خود برسند در خانه كه وارد می‌شویم والدین پای تلویزیون و فرزندان هم در شبكه‌های اجتماعی در حال چت هستند خاطرم هست كه مربی پرورشی یكی از مدارس به بنده می‌گفت: یكی از دانش‌آموزان مرتب سر كلاس چرت می‌زد، علت را كه جویا شدم گفت: پدرم تا ساعت 3 شب پای ماهواره می‌نشیند. پدر را خواستیم و قضیه را به او گفتیم تنها جوابی كه برای ما داشت این بود كه «بچه می‌خواست پای ماهواره نشینه بره بگیره بخوابه».
عدم اطلاع والدین از آسیب‌های رسانه‌های نوظهور خسارات جبران ناپذیری را به بنیان خانواده وارد كرده است و نتیجه آن پناه بردن دختران و پسران به شبكه‌های اجتماعی دور از چشم والدین و دوستی‌ها خارج از عرف و در نتیجه گرفتار شدن در منجلاب فساد می‌شود.
بعضاً در سایت‌ها و شبكه‌های اجتماعی مشاهده می‌كنیم كه دختران عكس‌های نامتعارف خود را بدون كمترین حیا در این فضا جهت جذابیت و خودنمایی و لایم شدن ارائه می‌دهند.
آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی
طلاق
همین میل‌های نابجا و محبت‌های هوس‌آلود در بسیاری از خانواده‌ها عامل طلاق و جدائی لااقل عاطفی زن و شوهرها شده است و گاه مادری را از خانواده و فرزندان خود جدا كرده تا وارد زندگی دیگری كند كه برای او نیست و چه داستان‌ها و ماجراهای اسفباری كه در این راستا پدید آمده است اگر چنین اتفاقی افتاد م مهری ممنوع وارد حریم پاك قلب انسان شد باید از پیشروی آن جلوگیری كرد همواره این آیه كریمه را به یاد داشته باشیم كه می‌فرماید:
یعلمُ خائنه الاعین و ما نخفی‌الصدور: خداوند می‌داند خیانتی كه چشم‌ها مرتكب می‌شوند و آنچه در اعماق قلب‌ها مخفی شده است «آیه 19- سوره غافر».
گاهی وقت‌ها حتی خانم‌های متأهل و دارای فرزند هم وارد این فضا می‌شوند و به خودنمایی می‌پردازند و دنبال عاطفه می‌گردند.
یا نوعروسانی كه قبل از ازدواج جذب این فضا شدهاند و دیگر نمی‌‌توانند آن را ترك كنند در حالی كه شوهرانشان نیاز به محبت و عاطفه همسری دارند با بی‌مهری و بی‌محبتی او مواجه می‌شوند.
در صورتی كه قرآن هدف از ازدواج را آرامش و مودت و رحمت بیان كرده است.
سایتهای همسریابی غیر مجاز
در اینترنت هم‌اكنون حدود 300 سایت همسریابی غیر مجاز در حال فعالیت هستند. این سایتهای فاقد مجوز، عمدتاً با هدف كسب درآمد تشكیل شدهاند.
سایتهای همسریابی یكی از مواردی است كه متاسفانه در سالهای اخیر رشد قارچ‌گونه‌ای داشته است و هر روز تعداد زیادی از جوانان ندانسته و با آرزوی كنجكاوی به آنها مراجعه می‌كنند.
جوانان به دنبال یافتن گمشده‌های خود و به دلیل فراهم نمودن امكانات و شرایط لازم به سراغ فضای مجازی می‌روند. كه نتیجه آن اخباری است كه از اخاذی‌ها و سوء استفاده‌های اخلاقی منتشر می‌شود متأسفانه اطلاعات افراد در این سایت‌ها بدون تحقیق و براساس خود اظهاری روی سایت قرار می‌گیرد.
حتی گردانندگان این سایت‌ها از اطلاعات و تصاویری كه اشخاص در این سایت‌ها می‌گذارند سوء‌استفاده می‌كنند. در برخی از موارد آسیب‌های اخلاقی، مالی و... كه به افراد وارد می‌شود غیر قابل جبران بوده و یك عمر گریبان‌گیر آنها می‌شود.
آسیب‌های امنیتی فضای مجازی
آسیب‌های امنیتی را از دو بعد بررسی می‌كنیم
1- داخل كشور
به دلیل پایین بودن امنیت این فضا مخصوصا پایین بودن امنیت شبكه‌های اجتماعی موبایلی، شاهد هستیم كه به طور ناخواسته گوشی افراد هك می‌شود و به دلیل آشنایی با این نرم‌افزارها و نرم‌افزارهای ضد هك، اطلاعات، تصاویر و فیلم‌های شخصی افراد به راحتی در اختیار اخاذان و شیطان صفتان قرار می‌گیرد.
اگر ما با كمی مطالعه با مفهوم سواد رسانه‌ای آشنا باشیم می‌توانیم به بسیاری از این ناامنی‌ها پاسخ مناسب بدهیم سواد رسانه‌ای یعنی اول فرهنگ استفاده درست از فناوری گسترش یابد سپس خود آن فناوری وارد یك كشور شود، نه اینكه اول فناوری بیاید و وقتی كه گرفتار آسیب‌ها شدیم به فكر راه حل مبارزه با آسیب‌های آن باشیم با رعایت قوانین حاكم بر فضای می‌توانیم امنیت را برای خود و دیگران در این فضا فراهم نماییم.
مهمترین جرایم رایانه‌ای در كشور، برداشت غیر مجاز اینترنتی از حسابهای بانكی است به این صورت كه ابتدا پیامك‌هایی با عنوان برنده شدن جایزه نقدی و... برای افراد و با هدف اغفال و تطمیع آنها ارسال می‌گردد سپس برای واریز پول، شماره حساب و رمز آنان درخواست می‌گردد و پس از آن به خالی كردن حساب افراد مبادرت می‌كنند. جرایم اخلاقی و نشر اكاذیب در رتبه‌های بعدی قرار دارد به راحتی می‌توان با یك مطالعه و یك مشاوره ساده از این آسیب جلوگیری كرد.
2- خارج از كشور
اگر بخواهیم فضای سایبر را از بعد امنیت ملی و امنیت خارجی كشور بررسی كنیم باید به این نكته توجه داشته باشیم كه چرا در این چند ساله اخیر موج دستگیری جاسوسان در كشور ما به حداقل ممكن رسیده است با كمی تأمل می‌توان به این نكته رسید كه این جاسوسی‌ها عمدتاً از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد.
ویروس استكس نت با موارد مشابه آن تنها بخش كوچكی از حملات جاسوسی می‌باشد.
آمارهای منتشره از سوی سازمان پدافند غیر عامل گویای این واقعیت است اما آیا اطلاعات من و شما به درد سرویس‌های خارجی می‌خورد یا خیر. با ذكر یك مثال به این سوال پاسخ می‌دهیم:
مثلا شما در گوشی تلفن همراه خود شماره تلفن یكی از اعضای نهادهای نظامی كشور را دارید و به وضوح نام او را در گوشی همراه خود نیت كرده‌اید مثلا آقای اكبری ارتش واضح است كه شما وقتی نرم‌افزار وایبر را روی گوشی نصب می‌كنید به شما می‌گوید كه یك كپی از اطلاعات همراه شما در مكان امنی نگهداری می‌شود.
اما این كه این مكان امن كجاست نمی‌دانیم. در نهایت با توجه به هكتارها سروری كه در كشورهایی مثل آمریكا و اسراییل نصب شده است آنها با یك سرچ ساده در این سرورها می‌توانند آنچه را كه می‌خواهند پیدا كنند.
مثلا كلمات سپاه را سرچ می‌زنند و از طریق تلفن همراه این افراد به تلفن همراه مسئولین و مراكز نظامی و... دسترسی پیدا می‌كنند.
پیامدهای عضویت در فضای مجازی
اتفاقاتی كه برای جوان و نوجوان شما در فضای مجازی به خصوص شبكه‌های اجتماعی ممكن است رخ دهد. در قالب چند نكته مطرح می‌گردد:
1- مدت زمان استفاده از این وسایل را از خانواده پنهان می‌كنیم.
2- دوست ندارم والدینم بدانند از چه برنامه‌هایی استفاده می‌كنم.
3- هنگام استفاده از این وسائل اگر اعضای خانواده با من حرف بزنند (مزاحم شوند) زود از كوره در می‌روم.
4- در خانه بر اینكه چه قدر از این وسایل استفاده می‌كنیم به والدینم دروغ می‌گویم.
