محمد آصف عطایی ؛ مرکز فرهنگ و معارف قرآن
دعا درخواست از خداوند سبحان و ایجاد ارتباط با اوست. در دعا انسان با خدا راز و نیاز کرده و از او درخواست کمک و مساعدت برای کسب فیض و سعادتمندی می‌کند.
نویسنده مطلب کوشیده است درباره تعریف، آثار و اهمیت دعا نکاتی را مطرح نماید.
تعریف دعا
دعا درخواست حاجت از خداوند برای خود و یا دیگری است. حافظ می‌گوید:
حافظ مراد می‌طلبد از دعا یارب دعای خسته‌دلان مستجاب کن
دکتر آلکسیس کارل، می‌گوید: «نیایش اصولا کشش روح به سوی کانون غیرمادی جهان است. به‌طور معمول، نیایش عبارت است از تضرع و ناله مضطربانه و طلب یاری و استعانت، و گاهی یک حالت کشف و شهود روشن و آرام درونی و مستمر و دورتر از اقلیم همه محسوسات است. به عبارت دیگر می‌توان گفت که نیایش پرواز روح به سوی خداست و یا حالت پرستش عاشقانه‌ای نسبت به آن مبدائی است که معجزه حیات از او سر زده است و بالاخره نیایش، نمودار کوشش انسان است برای ارتباط با آن وجود نامرئی، آفریدگار همه هستی».
اهمیت دعا
از جمله عوامل مؤثر در تهذیب نفس، صفای باطن و رسیدن به کمال و قرب حق، دعا و نیایش به درگاه خدای سبحان است. دعا و نیایش، پیوند انسان را با خدای یکتا، برقرار نموده و موجب پرواز روح به سوی ملکوت و فضای معطر معنوی و عرفانی می‌شود. لذا در فرهنگ اسلامی، از جایگاه و منزلت خاصی برخوردار و مورد تأکید و سفارش قرارگرفته است خدای سبحان می‌فرماید: «قل ما یعبؤا بکم ربی لو لا دعاؤکم»؛(فرقان ۷۷) «بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند».
مفهوم آیه، این است که اگر خداوند به شما عنایت و توجه داشته است به خاطر دعاهای شما بوده است نه چیز دیگر، و در آیه دیگری می‌فرماید: «و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سید خلون جهنم داخرین»(غافر۶۰) «پروردگارتان گفت: بخوانید مرا تا شما را پاسخ دهم، آنهایی که از پرستش من، سرکشی می‌کنند، زود است که با خواری به جهنم در آیند».
پیامبر خاتم(ص) می‌فرماید: «دعا سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمان‌ها و زمین است». درجای دیگر می‌فرماید: «برترین عبادت‌ها، دعاست، هرگاه خداوند به بنده‌ای، اذن [و توفیق] دعا دهد، در رحمت را به روی او بگشاید. بی‌گمان هیچ‌کس با دعا کردن، هلاک نمی‌شود».
امام علی(ع) در وصیتی به امام حسن(ع) می‌فرماید: «بدان که کسی که ملکوت و خزائن دنیا و آخرت در دست اوست، به تو اجازه داده است تا او را بخوانی و اجابت دعای تو را ضمانت کرده است و به تو فرمان داده است که از او بخواهی تا به تو عطا کند و او مهربان و بخشنده است،
میان تو و خودش، حجابی ننهاده و تو را به آوردن واسطه و میانجی، وادار نکرده است... سپس کلید خزائن و گنجینه‌هایش را که همان دعا و خواستن از اوست، دراختیار تو نهاده است پس هرگاه تو بخواهی، با دعا کردن، در همان گنجینه‌های او را می‌گشایی».
امام باقر(ع) در این باره اینکه: بهترین عمل چیست؟ می‌فرماید: «چیزی نزد خدا افضل از این نیست که از او تقاضا کنند و از آنچه نزد اوست. بخواهند، و هیچ‌کس مبغوض‌تر و منفورتر، نزد خداوند از کسانی که از عبادت او، تکبر ورزند و از مواهب او، تقاضا نمی‌کنند، نیست».
امام راحل(ره) پیرامون اهمیت دعا می‌فرماید: «همه خیرات و برکات از همان دعاخوان‌هاست حتی آنها که به‌طور ضعیف دعا می‌خوانند و ذکر ا... می‌گویند به همان اندازه که طوطی‌وار در آنها تاثیر کرده بهتر از آنهایی هستند که ترک دعا کرده‌اند. نمازخوان ولو اینکه مرتبه نازله‌ای داشته باشد از نمازنخوان، بهتر است، آری همین دعاخوان‌ها و همین کسانی که به ظواهر اسلام، عمل می‌کنند. یا پرونده جنایت ندارند یا پرونده جنایتشان، نسبت به دیگران کمتر است،
همین دعاخوان‌ها در نظم این عالم دخالت دارند، دعا را نباید از بین این جمعیت، بیرون برد جوان‌های ما را نباید از دعا منصرف کرد.
آثار دعا و نیایش
دعا و نیایش در زندگی و سرنوشت انسان، آثار ارزشمندی داشته و در معارف دینی، به خصوص عرفان اسلامی از اهمیت ویژه برخوردار است؛ تا بدان‌جا که عرفا آن را یکی از ابواب کشف و شهود حقایق، برای اولیای الهی دانسته‌اند.
میرزاجواد ملکی‌تبریزی می‌گوید: «بیشتر مردم، قدر نعمت مناجات را نمی‌دانند مناجات، شامل معارف بالایی است که جز اهلش که همان اولیای خدا هستند و از طریق کشف و شهود به آن رسیده‌اند کسی از آن آگاهی ندارد و رسیدن به این معارف از راه مکاشفه، از بهترین نعمت‌های آخرت است که قابل مقایسه با هیچکدام از نعمت‌های دنیا نیست». لذا با توجه به آیات و روایات، به چند مورد از آثار دعا و مناجات اشاره می‌شود...
برای خواندن بخش دوم - نقش دعا در زندگی انسان - اینجا کلیک کنید
