زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

فاطمه شفیعی؛ کارشناس ارشد تغذیه

پیامدهای زیان بار ظروف پلاستیکی

طبق تحقیقات اخیر در مطالعه ای در زمینه ژنتیک مولکولی، در بدن 86% از نوجوانان مورد مطالعه آثار بیسفنول آ مشاهده شده است.

علت اینکه این بررسی در گروه نوجوانان انجام شده است، سطوح بالای مواجهه با بیسفنول آ در این گروه سنی است.

این ماده شیمیایی صنعتی از سال 1960 در ساخت اقلام پلاستیکی مختلف نظیر ظروف پلاستیکی نگهدارنده، بطری های آب، رزین های اپوکسی به کار رفته برای پوشش سطح درونی قوطی های فلزی نظیر کنسروها، درب بطری ها، بسته بندی های پلاستیکی و لوله ها به کار می رود.

DVDها، CDها و عینک‌های آفتابی نیز ممکن است حاوی این ماده شیمیایی باشند که البته منبع عمده مواجهه از طریق پوست به شمار نمی آیند.

علاوه بر این، برخی کامپوزیت های دندانی نیز ممکن است حاوی بیسفنول آ باشند.

همانگونه که ملاحظه می گردد اقلام مذکور به وفور در زندگی امروزی وجود دارند و به همین دلیل دانشمندان خواستار برچسب گذاری بهتر در بسته بندی محصولات هستند تا افراد مصرف کننده بتوانند به راحتی محصولات عاری از بیسفنول آ را انتخاب نمایند.

نیمه عمر این ماده شیمیایی حدود 6 ساعت است و نسبتاً سریع از بدن خارج می شود اما همانطور که در ابتدای متن اشاره شد در ادرار نوجوانان مورد مطالعه به مقدار 1/9 نانوگرم در میلی لیتر مشاهده شده است که نشان دهنده مواجهه با بیسفنول آ در محیط زندگی آنها است.

بیسفنول آ می‌تواند از طریق رژیم غذایی وارد بدن شود و اثرات شبه استروژنی داشته باشد و باعث اختلال در روند عملکرد غدد درون ریز بدن شود.

غذاهای فرآوری شده و غذاهای دارای بسته بندی پلاستیکی حاوی سطوح بالایی از این ماده شیمیایی هستند.

ورود بیسفنول آ به محصولات غذایی با افزایش دمای محصول، گذشت زمان و تکرر مصرف، مثلا با استفاده مکرر از بطری های آب حاوی بیسفنول آ، افزایش می یابد.

اجتناب از مصرف میوه ها و سبزیجات بسته بندی شده در ظروف پلاستیکی، مواد غذایی کنسروی و غذاهای با یسته بندی قابل گرم کردن در مایکروویو که حاوی بیسفنول آ است، و جایگرینی این ظروف با ظروف استیل و شیشه ای مواجهه با این ماده شیمیایی را کاهش می دهد.

البته رعایت این موارد برای طولانی مدت، با توجه به عدم وجود برچسب مناسب بر روی همه مواد غذایی، دشوار به نظر می رسد و در واقع ما انتخاب های زیادی در این مورد نداریم.

از این رو، انتخاب آگاهانه توسط افراد مستلزم برچسب گذاری صحیح برای محصولات حاوی این ماده شیمیایی است.

مواجهه با بیسفنول آ موجود در زنجیره غذایی و محیط زندگی ما پیامدهای نامطلوبی برای سلامتی به همراه دارد، به عنوان مثال می تواند باعث بدتر شدن علایم سندرم روده تحریک پذیر یا افزایش مرگ و میر ناشی از آن شود.

این بیماری شامل کولیت اولسراتیو و بیماری کرون است که با التهاب مجرای گوارشی همراه است و علایم آن عبارتند از: اسهال شدید، درد شکمی، خستگی و از دست دهی وزن.

موارد شدید این بیماری ممکن است نیازمند درمان مادام العمر و یا حتی جراحی باشند. از عوامل دخیل در ایجاد این بیماری میتوان به رژیم غذایی، استعمال سیگار، عفونت ها، تغییر میکروبیوم روده ای و سموم و آلاینده ها اشاره کرد و با توجه به فراوانی این عوامل در جوامع صنعتی آمار ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر در این جوامع رو به افزایش است.

بیسفنول آ بعنوان یک ماده شیمیایی با اثرات شبه استروژنی و همچنین تغییر فلور روده میتواند در ایجاد این سندرم دخالت داشته باشد.

علت این امر اثر منفی بیسفنول آ بر متابولیسم میکروبی اسیدهای آمینه در دستگاه گوارش است.

به این صورت که مواجهه با این ماده شیمیایی باعث کاهش سطوح تریپتوفان و 5-هیدروکسی ایندول 3-استیک اسید (ترکیبات ناشی از تجزیه پروتئین ها توسط میکروب های دستگاه گوارش) می شود.

این ترکیبات با متابولیسم سروتونین در ارتباط هستند و کاهش آنها با سندرم روده تحریک پذیر در ارتباط است. از پیامدهای نامطلوب دیگر، می‌توان از اثرات سوء رفتاری و ذهنی در کودکان نام برد که می تواند بعلت اثر بیسفنول آ بر غده تیروئید باشد.

رفتار پرخاشگرانه، عدم تمرکز، اختلالات بیش فعالی، افسردگی و اضطراب از جمله این اثرات هستند.

از آنجائیکه مواجهه از دوران جنینی آغاز می گردد، لذا مادران باردار بایستی سعی نمایند حداقل مواجهه با مواد شیمیایی نظیر بیسفنول آ را داشته باشند.

چرا که نشان داده شده است که مواجهه مادران باردار با این ماده شیمیایی میتواند بر رشد جنین اثر داشته باشد. یکی از این اثرات، وزن پایین تر هنگام تولد در نوزادانی است که مادران آنها طی دوره بارداری در مواجهه با بیسفنول آ بوده اند.

از طرفی این مواجهه می‌تواند باعث افزایش سریع توده بدنی و در واقع چاقی طی شش ماه اول زندگی نوزادان شود و چاقی در سنین پایین می تواند با عوارضی نظیر بیماری‌های قلبی عروقی در بزرگسالی همراه باشد.

یکی دیگر از عوارض این مواجهه خطر اختلالا ریوی و آسم در کودکان است.

در نهایت با توجه به نقش پر رنگ صنعت در زندگی امروزی و استفاده گسترده از مواد شیمیایی نظیر بیسفنول آ در صنایع مختلف بویژه صنایع غذایی و اثرات جانبی مطرح شده در این زمینه، مواجهه با بیسفنول آ بویژه در سنین پایین بمنظور جلوگیری از عوارض متعدد باید محدود گردد.

منابع

 Inadera H. Neurological Effects of Bisphenol A and its Analogues. Int J Med Sci. 2015;12(12):926-36.

 Mikołajewska K, Stragierowicz J, Gromadzińska J. Bisphenol A - Application, sources of exposure and potential risks in infants, children and pregnant women. Int J Occup Med Environ Health. 2015;28(2):209-41.