به قلم : دکتر هادی درویش پور ، متخصص ارتودنسی و ناهنجاری های فک و صورت
تحریریه زندگی آنلاین : زمانی که دندان‌ها نامرتب هستند یا فک بالا و پایین (نسبت به هم) در موقعیت نادرستی قرار دارند نیاز به درمان ارتودنسی دندان وجود دارد. یک متخصص ارتودنسی (orthodontics)، با کمک انواع تکنیک‌ها و وسایل مختلف، نامرتبی دندان و ناهماهنگی‌های بین‌فکی را اصلاح می‌کند . او با این کار نه‌تنها زیبایی بهتری به لبخند می‌بخشد، بلکه به بهبود عملکرد دهان و دندان نیز کمک می‌کند. ارتودنسی دندان (Orthodontics) یعنی علم، دانش و مهارت اصلاح دو مشکل نامنظمی یا ناهماهنگی دندان‌ها + روابط نادرست و غیرطبیعی بین‌فکی. به عبارتی هر زمان دندان‌ها و فک‌ها هماهنگی، نظم و تراز طبیعی خود را از دست دهند، یک ارتودنتیست وارد عمل شده و با روش‌های مختلفی، اقدام به اصلاح، منظم و هماهنگ کردن آن‌ها می‌کند. با این کار همپوشانی فک‌ها و دندان‌ها به حالت نرمال بازخواهد گشت و طرح لبخند طبیعی‌تر می‌شود.
بیشتر بخوانید:
مشکلات رویش دندان شیری
چه افرادی به انواع درمان ارتودنسی دندان نیاز دارند؟
به‌طورکلی اگر شما یا فرزند دلبندتان یکی از مشکلات زیر رادارید، می‌توانید برای معاینه و درمان به یک متخصص ارتودنسی خوب مراجعه کنید:
وجود فاصله بین دندان‌ها
کج بودن دندان‌ها
بیرون زدن دندان‌ها
داخل رفتگی دندانی
شلوغی و ازدحام دندان‌ها یا کراودینگ
جلو بودن بیش‌ازحد دندان‌های فک بالا یا اوربایت
جلو بودن بیش‌ازحد دندان‌های پایین در جلو یا آندربایت
فاصله بین دندان‌های فک بالا و پایین در جلو یا اپن بایت
انحراف فک
قرار گرفتن دندان‌های یک فک پشت دندان‌های فک دیگر یا کراس بایت
و…
ارتودنسی دندان چقدر طول می‌کشد؟
مدت‌زمان درمان ارتودنسی دندان به عوامل مختلفی بستگی زیر بستگی دارد:
نوع و شدت ناهنجاری دندان‌ها و فک‌ها
سن و سال بیمار
روش درمانی و وسایل بکار رفته برای درمان
تجربه و مهارت متخصص
میزان همکاری بیمار
استفاده از روش‌های تسریع‌کننده درمان
به‌طورمعمول، مدت‌زمان درمان ارتودنسی برای بیشتر بیماران بین یک تا دو سال است. اما برای برخی افراد با ناهنجاری‌های شدید و پیچیده مانند جابجایی بیش‌ازحد دندان‌ها یا نوک دندان‌هایی که به‌شدت به داخل یا خارج از لثه فرو می‌روند، ممکن است مدت‌زمان درمان بیشتر از دو سال باشد.
بیشتربخوانید:
راهکار نوین درمان ناهنجاری‌های دندانی و فکی بدون جراحی (قسمت اول)
مزایای ارتودنسی چیست؟
صرف‌نظر از اینکه دندان‌های شما کاملاً مرتب‌شده و طرح لبخند زیباتری به دست خواهید آورد، مزایای دیگر ارتودنسی دندان عبارت‌اند از:
راحت‌تر مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و خلاصه تمیز کردن بی‌دردسر و سریع دندان‌ها
کاهش خطر پوسیدگی دندان‌ها (در دندان‌های نامرتب پوسیدگی بسیار شایع است)
کاهش خطر التهاب، عفونت و سایر مشکلات لثه
کاهش احتمال ایجاد جرم‌های دندانی
کاهش هزینه‌های دندانپزشکی (وقتی دندان‌ها مرتب باشند و به‌موقع تمیز شوند مشکلی ایجاد نمی‌شود)
بهبود اعتمادبه‌نفس (مخصوصاً در کودکان و نوجوانان)
افزایش طول عمر دندان
و …
معایب مرتب کردن دندان‌ها چیست؟
مرتب بودن دندان‌ها جز اینکه به بهبود طرح لبخند و عملکرد دندان‌ها و در کل ساختارهای داخل دهان کمک می‌کند هیچ عیب و ایرادی ندارد. زمانی که دندان‌ها مرتب باشند وضعیت سلامت ما بیشتر خواهد بود اما با نامرتبی دندان‌ها مشکلات زیادی گریبانمان را خواهند گرفت. بنابراین قطعاً مرتب کردن دندان‌ها هیچ عارضه‌ای ندارد. اگر هم یک‌زمانی در خصوص نکات منفی و معایب ارتودنسی چیزی به گوشتان خورد منظور این موارد جزئی هستند که البته برای همه افراد نیز پیش نمی‌آیند:
زمان‌بر بودن تمیز کردن دندان‌ها در برخی از روش‌ها
درد جزئی و یا احساس ناراحتی خفیف چند روز بعد از نصب و یا تنظیم وسایل روی دندان‌ها
محدودیت غذایی (طبیعی است که یک سری چیزها را نمی‌شود در طول درمان مصرف کرد. مثلاً غذاهای فت و سخت یا چسبنده و …)
به‌طورکلی طولانی بودن پروسه درمان
در چشم بودن وسایل در برخی از روش‌ها
احتمال آسیب به بافت های نرم در صورت شکسته شدن سیم و براکت (درمان‌های ثابت)
و چند مورد نکات منفی اما جزئی دیگر
با مراحل ارتودنسی دندان بیشتر آشنا شوید
از بین بیمارانِ مراجع هیچ دونفری عیناً یک مشکل با جزئیات و مشخصات یکسان ندارند. بنابراین روش و مراحل ارتودنسی دندان برای تمامی بیماران یکسان نیست. بااین‌وجود تعدادی مرحله مشترک وجود دارد که همه بیماران آن‌ها را در طول درمان طی می‌کنند.
بیشتربخوانید:
3روش ساده برای پیشگیری از کج در آمدن دندان
مشاوره، ارزیابی و معاینه تخصصی
در این جلسه، ابتدا معاینه فیزیکی انجام می شود و دهان و دندان را به‌صورت بصری و با کمک تجهیزات معمولِ دندانپزشکی چک می‌کنیم. سپس تمام مشکلات موجود و احتمالی را تشخیص می‌دهیم. البته کار تشخیص ما، تنها محدود به معاینه نخواهد بود و با کمک تصاویر اشعه ایکس، موقعیت دندان‌ها و وضعیت فک شمارا بررسی خواهیم کرد.
قالب‌گیری دندان‌ها
پس از معاینه برای اغلب بیماران، فرآیند قالب‌گیری دندان داریم. این کار را مخصوصاً برای بیمارانی که قصد انجام ارتودنسی نامرئی با پلاک شفاف دارند حتماً انجام می‌دهیم. هدف از این کار ساخت پلاک ارتودنسی یا پیش‌بینی مسیر پیشرفت درمان است. درواقع، ما با این کار می‌خواهیم ببینم دندان‌های شما باید چطور حرکت کنند تا به حالت صاف و منظم برسند و برای این کار چقدر زمان موردنیاز است.
نصب وسایل
یک سری وسیله و ابزار وجود دارند که ما برای منظم کردن دندان‌های شما، از آن‌ها استفاده می‌کنیم. به این وسایل معمولاً “دستگاه ارتودنسی” گفته می‌شود. شفاف بگوییم که بدون این دستگاه‌ها، ما عملاً نمی‌توانیم دندان‌های شمارا منظم و مرتب کرده، یا تغییری در موقعیت آن‌ها ایجاد کنیم. وسایل ارتودنسی دندان، معمولاً دو گروه هستند. (گروه اول، دستگاه‌های ارتودنسی ثابت و دسته دوم ارتودنسی متحرک هستند). مهم‌ترین دستگاه‌های ثابت عبارت‌اند از:
بریس ثابت معمولی
سیستم لینگوال
درمان با براکت سرامیکی
درمان با براکت دیمون
دستگاه‌ها بعد از اتمام مشاوره و ترسیم مسیر درمان، توسط دکتر درویش پور به سطح دندان‌ها متصل می‌شود و شما اکنون درمان خود را آغاز میکنید و مطابق یک اصطلاح اشتباه و عامیانه، شما اکنون سیم‌کشی دندان دارید.
تنظیمات دستگاه‌ها و جلسات دوره‌ای
بسته به اینکه روش ارتودنسی‌تان از چه نوعی است، ما از شما می‌خواهیم که در طول مدت‌زمان ارتودنسی هرچند هفته یک‌بار، برای ویزیت دوره‌ای به مطب مراجعه کنید. این مراجعات (و جلسات ویزیت) باید تا پایان دوره درمان، حتماً به‌صورت منظم صورت بگیرد. طی این جلسات، ما سلامت دهان و دندان شمارا چک کرده و دستگاه‌ها را تنظیم می‌کنیم. برای ما بسیار مهم است که این جلسات، مطابق برنامهِ از پیش تعیین‌شده انجام شود (تا روند منظم شدن دندان‌ها به‌درستی و در مدت‌زمان پیش‌بینی‌شده انجام شود.) در این جلسات (که معمولاً به فاصله 3 تا 4 هفته یا حتی بیشتر خواهد بود)، به‌جز تنظیمات دستگاه، آموزش‌های لازم به بیماران ارائه می‌دهیم و به سؤالاتشان پاسخ‌خواهیم داد تا به آن‌ها کمک کنیم طول دوره درمان بهتری داشته باشند.
برداشتن دستگاه‌ها و مشاهده نتایج درمان (از بهترین مراحل ارتودنسی دندان)
در جلسه آخر، ما دستگاه‌های ارتودنسی را از روی دندان‌های (منظم شده) شما برمی‌داریم. و برای بار اول، شمارا با دندان‌های هماهنگ (و این بار بدون بریس یا دستگاه ارتودنسی) روبرو می‌کنیم.
حفظ نتایج درمان در این مرحله حساس ارتودنسی
شاید شما خودتان متوجه نباشید. اما دندان‌هایتان یک ویژگی عجیب (و البته قابل پیش‌بینی) دارند. همه دندان‌ها ذاتاً تمایل دارند که جابجا شده و تغییر جهت یا مسیر بدهند.این جابجایی (نه به‌صورت یک‌شبه، بلکه) درازمدت و در طول ماه‌ها و سال‌ها اتفاق می‌افتد. طوری که شما خودتان اصلاً متوجه آن نیستید. زمانی که شما غذا می‌خورید، چیزی می‌جوید یا خلاصه به دندان‌ها نیرویی وارد کنید، دندان‌ها به‌اندازه‌ای بسیار کمتر از میلی‌متر حرکت می‌کنند و این اصلاً خوشایند نیست. اتفاقاً بعد از ارتودنسی هم ممکن است این اتفاق بی افتد و حتی در برخی موارد شاهد بازگشت ارتودنسی و کج شدن یا تغییر موقعیت دندان‌ها باشیم که اصلاً مسئله جالبی نیست. اما جای نگرانی نیست چون ما پس از اتمام درمان به شما ریتینر یا نگه‌دارنده ارتودنسی می‌دهیم که مانع از به هم خوردن هماهنگی و نظم دندان‌ها پس از درمان می‌شود.
پاسخ به مهم‌ترین سؤالات مراجعان و کاربران درباره درمان ارتودنسي دندان
بهترین روش ارتودنسی دندان چیست؟
بیشتر افراد جامعه نامرتبی‌های جزئی تا متوسط دارند و بهترین روش مرتب‌سازی دندان‌ها برای بیشتر افراد نیز ارتودنسی نامرئی با الاینرهای شفاف است. زیرا این روش بدون محدودیت تمام مشکلات جزئی تا متوسط را برطرف می‌کند.
آیا درمان ارتودنسی در سن 40 سالگی امکان‌پذیر است؟
بله. این درمان محدودیت سنی ندارد. هرچند که بهترین سن آن 10 تا 14 سالگی است، اما در سنین بالا (بالای 30 سال و در هر سنی) امکان‌پذیر است.
ارتودنسی دندان چقدر طول می‌کشد؟
بسته به نوع مشکل، شدت آن، سن و سال و روش بکار رفته برای درمان، مدت‌زمان اتمام درمان‌های ارتودنتیکس از 4 ماه تا 2.5 سال و حتی بیشتر متغیر است.
آیا برای مرتب کردن دندان می‌توان به یک دندان‌پزشک عمومی مراجعه کرد؟
دندان‌پزشکان تبحر و مهارت بالایی در ترمیم دندان، انجام کارهایی زیبایی دندان و مواردی ازاین‌دست دارند اما دانش کافی برای انجام درمان ارتودنسی دندان را ندارند. هرچند که دیده می‌شود که یک دندان‌پزشک این کار را انجام داده اما شما باید تنها به یک متخصص که مدرک این رشته را دارد اعتماد کنید.
کودکان را باید از چه سنی نزد متخصص ارتودنتیست ببریم؟
به‌محض درآمدن اولین دندان شیری در کودکان مراقبت‌های دهان و دندان باید آغاز شود و از توصیه‌های دندان‌پزشک غافل نشوید. اگر سابقه خانوادگی کوچک بودن فک، جلوزدکی، عقب زدگی، فاصله بین دندان‌ها، شلوغی دندان و … دارید پیش از درآمدن دندان‌های دائمی حتماً به یک متخصص ارتودنتیست مراجعه کنید. این سن می‌تواند 6 تا 8 سالگی باشد.
عوارض ارتودنسی دندان چیست؟
اصولاً این درمان برای برطرف کردن مشکلاتی است که خودشان عارضه محسوب می‌شوند. برای مثال کج بودن دندان‌ها می‌تواند به‌مرور باعث پوسیدگی دندان‌ها شود و یا با تجمع پلاک بین دندان‌های کج، بیماری لثه ایجاد شود. درمان ارتودنتیکس با منظم و مرتب کردن دندان‌ها از این مشکلات پیشگیری می‌کند و اگر همه‌چیز خوب پیش برود عارضه خاصی ندارد.
