زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر مجید کیهانی فرد ؛ متخصص مغز و اعصاب

تحریریه زندگی آنلاین : رگ‌های خونی ممکن است در شریان کاروتید یا دیگر عروق مغزی مسدود شوند و شرایطی را به وجود بیاورند که منجر به سکته مغزی می‌شود. تجمع رسوبات چربی (پلاک) در دیواره این شریان‌ها، موجب مسدود شدن آن‌ها می‌شود. شریان‌های کاروتید (carotid arteries) در دو طرف گردن وجود دارند که شریان‌های اصلی برای خون‌رسانی به مغز هستند. یکی از روش هایی که می تواند بیمار را در این شرایط نجات دهد، آنژیوپلاستی مغز است. آنژیوپلاستی یک روش جراحی نیست بلکه روشی کمتر تهاجمی است که کمک می کند تا از طریق یک لوله بسیار باریک و از راه رگ دست یا پا، پزشک رگ مسدود شده را باز کند. همچنین ممکن است پزشک از استنت (یک فنر باریک) برای باز نگه داشتن رگ استفاده کند. به این روش استنت گذاری گفته می شود.

آنژیوپلاستی بالن

این روش با نام آندارترکتومی (endarterectomy) شناخته می‌شود که یک روش کم تهاجمی است (کم تهاجمی یعنی روشی که به شکل جراحی باز یا روشی که دوره نقاهت را طولانی کند انجام نمی شود). در این روش یک کاتتر از طریق رگ پا یا بازو وارد بدن شده و از اشعه ایکس و ماده حاوی ید برای تولید تصاویر استفاده می‌کنند. در مرحله بعد پزشک یک سیم که در انتهای آن یک بالن کوچک قرار دارد را از طریق کاتتر وارد کرده و به محل موردنظر در رگ می‌رساند.

با باد شدن بالون به دیواره شریان فشار وارد شده و این فشار انسداد رگ‌های خونی مغز را بر طرف می‌کند. در نهایت نیز کاتتر را از بدن خارج می‌کنند. با توجه به خطرات این روش و یا احتمال انسداد مجدد شریان، پزشک ممکن است لزوم انجام آنژیوپلاستی با استنت گذاری مغز را تشخیص دهد.

بیشتربخوانید:

بهسازی رگ های گرفته پا با آنژیوپلاستی

آنژیوپلاستی و استنت گذاری مغز

آنژیوپلاستی مغزی (cerebral angioplasty) و استنت گذاری (stent placement)‌ ترکیب دو روش پزشکی است که برای درمان گرفتگی رگ‌ها یا ایجاد از بین بردن لخته خونی در مغز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در آنژیوپلاستی مغزی جراح مغز و اعصاب ابتدا یک کاتتر (لوله نازک) را از طریق رگ خونی پا یا بازوی بیمار وارد می‌کند تا شریان و ورید مسدود شده در گردن یا مغز باز شوند. استنت نیز یک لوله سیمی ظریف است که در محل انسداد شریان قرار می‌گیرد تا رگ را باز نگه دارد. استنت به باز شدن شریان کمک کرده و احتمال باریک شدن مجدد آن را کاهش می‌دهد.

چه زمانی از آنژیوپلاستی و استنت گذاری مغز استفاده می‌شود؟

همانطور که گفتیم از آنژیوپلاستی عروق مغز برای رفع گرفتگی و انسداد در عروق خونی مغز استفاده می‌شود. روش استنت گذاری در دو حالت رایج کاربرد دارد که شامل تنگی داخل جمجمه و آنوریسم مغزی است.

۱. تنگی مجرای نخاعی

تنگی مجرای ننخاعی (Intracranial stenosis) به معنای باریک شدن رگ‌های خونی مغز است که به علت تصلب شرایین و تجمع چربی و پلاک به وجود می‌آید. این وضعیت، خونرسانی به مغز را مختل کرده و احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهد. احتمال سکته‌های مغزی به دلیل انسداد رگ‌های خونی در دو ناحیه اصلی اتفاق می‌افتد:

شریان کاروتید در گردن (مسیر اصلی خون رسانی به مغز)

یک شریان داخل جمجمه

۲. آنوریسم مغزی

آنوریسم مغزی (Brain aneurysms) یک نقطه ضعیف یا نازک‌تر در دیواره رگ خونی مغز است. در این بخش یک بالون از رگ بیرون زده و پر از خون می‌شود. آنوریسم مغزی در اثر یک ناهنجاری از بدو تولد در مغز وجود دارد و یا در اثر ابتلا به یک بیماری ایجاد می‌شود. آنوریسم مغزی همیشه خطرناک نیست، اما ترکیدن و پارگی آنوریسم موجب پخش خون در مغز شده و خطرناک است. این وضعیت بیشتر باعث خونریزی زیر عنکبوتیه (فضای بین استخوان جمجمه و مغز) و تورم و فشار به مغز می‌شود.

بیشتربخوانید:

نکات قبل از انجام آنژیوپلاستی

پیش از آنکه از این روش برای رفع انسداد و گرفتگی‌های عروق مغزی استفاده کنند، انجام موارد زیر ضروری است:

شرایط سلامت خود و داروهای مصرفی را به اطلاع پزشک برسانید تا در صورت لزوم داروها تغییر کرده و یا مصرف آن‌ها متوقف شود.

پیش از آنژیوپلاستیعروق مغ ز، باید مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای دیابت خاص، داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا رقیق کننده‌های خون را متوقف کرد.

پزشک ممکن است مصرف برخی داروها را پیش از آنژیوپلاستی تجویز کرده و یا دارویی خاص را برای روز عمل به شما بدهد.

اگر به کشیدن سیگار اعتیاد دارید، در چند هفته نزدیک به آنژیوپلاستی، پزشک سیگار کشیدن را ممنوع خواهد کرد.

چگونگی انجام آنژیوپلاستی و استنت گذاری

با عمل آنژیوگرافی یک کاتتر معمولا از کشاله ران وارد می‌شود. این کاتتر مسیر خود به سمت محل مشکل در رگ‌های مغزی را دنبال می‌کند تا در نهایت به شریان موردنظر برسد. در این فرایند استنت نیز مسیر کاتتر را دنبال کرده و به محل شریان می‌رسد. استنت پس از قرارگیری در محل خود، منبسط شده و با حالت طبیعی دیواره رگ مطبق می‌شود. در نهایت کاتتر برداشته شده و استنت در جای خود باقی می‌ماند.

قرارگیری استنت از خطر باریک شدن مکرر شریان جلوگیری کرده و دیواره شریان را حمایت می‌کند. استنت را می‌توان یک ایمپلنت دائمی مغزی برای درمان بیماری انسداد شریان کاروتید یا شریان‌های داخل جمجمه دانست.

مراقبت‌های بعد از آنژیوگرافی و قرارگیری استنت

اگر در طی عمل آنژیوگرافی بیمار از روش استنت گذاری نیز استفاده شود، بیمار چندین روز در بیمارستان تحت نظر قرار می‌گیرد تا پزشک از شرایط سلامت بیمار مطمئن شود. از دیگر مراقبت‌های بعد از عمل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

داروهای ضد پلاکت دوگانه تجویز می‌شوند تا از تشکیل لخته خون جلوگیری شود. آسپرین و کلوپیدوگرل دو داروی رایج برای مصرف پس از عمل استنت‌گذاری هستند.

بیمار تا مدت مشخصی از انجام فعالیت‌های سنگین و شدید بدنی منع می‌شود.

رژیم غذایی خاصی برای بیمار در نظر می‌گیرند که باید میزان آب و مایعات بیشتری مصرف کند.

 بیشتربخوانید:

استرس و فشار خون چه تأثیری بر سلامت چشم‌ دارد؟

آیا استنت گذاری برای تمام بیماران قابل استفاده است؟

ابتدا باید بدانید که این روش اولین اقدام درمانی نیست. مشکل تنگی داخلی جمجمه در برخی بیماران با مصرف داروهایی رقیق‌کننده‌های خون و آسپرین درمان می‌شود. زمانی که انسداد رگ در حدود ۷۰ درصد بوده و با دارو درمان نشود، از روش آنژیوپلاستی عروق مغز و استنت گذاری استفاده می‌کنند.

ممنوعیت‌های استفاده از روش استنت گذاری مغر با آنژیوپلاستی

استنت گذاری نیز مانند هر روش درمانی برای تمامی بیماران قابل استفاده نخواهد بود. در افراد زیر این روش درمانی استفاده نخواهد شد:

برای بیماران مبتلا به دیابت ممنوع است.

انسداد در شریان‌هایی که با آنژیوپلاستی قابل دسترس نیستند.

اگر اندازه آنوریسم یا اندازه رگ در محدوده مورد نیاز قرار نگیرد.

آنژیوگرافی آناتومی بیمار، قرارگیری استنت را تایید نکند.

خطرات و عوارض احتمالی عمل آنژیوپلاستی و استنت گذاری

آنژیوپلاستی عروق مغز خونی و استنت گذاری هم مانند دیگر روش‌های درمانی ممکن است عوارضی را به دنبال داشته باشد. از جمله این خطرات احتمالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سوراخ شدن شریان و آسیب به پوشش رگ

حرکت استنت

خونریزی در مغز

سکته مغزی ناشی از انسداد شریان

واکنش آلرژیک

نارسایی کلیه، به ویژه در افرادی که مشکلات کلیوی دارند.

تشخیص و انجام نژیوپلاستی توسط پزشک مغز و اعصاب

در این مطلب به معرفی عمل انژیوپلاستی مغزی پرداختیم و شیوه انجام و مراقب‌های بعد از عمل را بررسی کردیم. با توجه به پیچیدگی‌ها و ظرافت رگ‌های خونی مغز، انجام آنژیوپلاستی به مهارت و تخصص زیاد متخصص مغز و اعصاب نیاز دارد. این روش درمانی با هدف رفع انسداد و لخته‌های خونی انجام می‌شود تا احتمال ایجاد سکته مغزی کاهش یابد. انجام عمل استنت گذاری به دلیل حساسیت بالا توسط متخصصان نورواینترونشن انجام شده و گامی موثر برای پیشگیری از سکته‌های مغزی است.