به قلم : دکتر سید امیر طاهری ؛ متخصص بیماری‌های داخلی ، فوق تخصص گوارش ، کبد و مجاری صفراوی
تحریریه زندگی آنلاین : در مطلب گذشته به تعریف زخم‌های گوارشی (پپتیکی) و علل و عوامل خطر آن پرداختیم، حال عوارض و راه‌های تشخیص این زخم‌ها را برای خوانندگان تشریح می‌نمایم.
عوارض زخم‌های گوارشی
اگر زخم‌های پپتیکی درمان نشوند، عوارضی را به دنبال خواهند داشت. این عوارض شامل:
* خون‌ریزی داخلی: خون‌ریزی سبب کاهش خون و در نتیجه بروز آنمی یا کم‌خونی شدید می‌گردد که نیاز به بستری شدن بیمار یا تزریق خون خواهد داشت.
* عفونت: زخم‌های پپتیکی می‌توانند تمام دیواره معده و روده باریک را از بین ببرند و فرد را در معرض عفونت‌های جدی حفره شکمی (پریتونیت) قرار دهند.
* بافت‌های توده‌ای ناشی از زخم: زخم‌های پپتیکی، بافت‌های زخمی‌ای را ایجاد می‌کنند که مسیر عبور غذا از مجرای گوارشی را می‌بندند و سبب می‌شوند شما سریع‌تر احساس سیری کنید یا استفراغ نمایید و در نهایت دچارکاهش و وزن گردید.
بیشتربخوانید:
از زخم های گوارشی چه می‌دانید؟
آنچه که شما می‌توانید انجام دهید:
از کارهایی که قبل از مراجعه به پزشک باید انجام دهید، آگاه شوید: وقتی از پزشک وقت ملاقات می‌گیرید، برای کسب اطمینان بپرسید آیا اقدامی هست که باید آن را قبل از مراجعه به پزشک انجام دهید، مثل رعایت برخی محدودیت‌های غذایی.
همچنین ممکن است داروهای خاصی بر آزمایش زخم معده تأثیر بگذارند که پزشک از شما بخواهد این داروها را مصرف نکنید و یا داروهای دیگری را به شما پیشنهاد دهد.
هر علامتی را که تجربه میکنید، یادداشت نمایید: هر موردی را که حتی به نظرتان غیر مرتبط با زخم معده است، برای مراجعه به پزشک یادداشت نمایید. همچنین علائمی را که هنگام غذا خوردن احساس میکنید، یادداشت نمایید. معمولاً افرادی که زخم معده دارند، زمانی که معده‌شان خالی است، علائم بیشتری را احساس می‌کنند.
اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت نمایید: شامل استرس‌ها یا تغییراتی که اخیراً در زندگی‌تان رخ داده است.
لیستی از تمامی داروهایی که مصرف میکنید، تهیه نمایید: به خصوص هر داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی که استفاده میکنید و همچنین هر ویتامین یا مکملی که دریافت میکنید.
سؤالاتی را که می‌خواهید از پزشکتان بپرسید، از قبل تهیه نمایید: این کار باعث صرفه جویی در وقت تان می‌شود. برخی از سؤالات اصلی که می‌توانید در مورد زخم‌های گوارشی از پزشکتان بپرسید، شامل موارد زیر است:
* علت اصلی علائم مشاهده شده چیست؟
* آیا دلایل دیگری هم برای این علائم وجود دارد؟
* به چه آزمایش‌هایی نیاز دارم و چگونه خود را برای این آزمایش‌ها آماده نمایم؟
* چه درمان‌هایی را پیشنهاد میکنید؟
* چنانچه علائم بهبود نیافت، چه اقداماتی را می‌توانم انجام دهم؟
* چه نکاتی را در مراحل ابتدایی، توصیه میکنید؟
* آیا نیاز به محدودیت‌های غذایی دارم؟
* چه پیشنهادات کلی را برای مصرف داروها دارید؟
* چه کتابچه یا وب سایت هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه میکنید؟
* چه دلایلی ممکن است زخم را بدتر کنند؟
علاوه بر سؤالاتی که آماده کرده‌اید، در طی ملاقات با پزشک هر موردی را که متوجه نشدید، از او بپرسید.
آنچه که پزشک انجام می‌دهد:
پزشک نیز ممکن است سؤالاتی از شما بپرسد. خود را برای پاسخ‌گویی به این سؤالات آماده کنید.
بیشتربخوانید:
علائم زخم های گوارشی و چگونگی تشخیص
سؤالاتی که ممکن است، پزشکتان از شما بپرسد:
* چه زمانی اولین علائم را احساس کردید؟
* علائمی که مشاهده میکنید، همیشگی است یا مقطعی؟
* شدت علائم چگونه است؟
* آیا علائم شما در زمان گرسنگی، بدتر می‌شود؟
* آیا عاملی وجود دارد که علائم بیماری شما را بهبود بخشد؟
* چه چیزی علائم بیماری شما را بدتر می‌کند؟
* برای کاهش درد چه اقداماتی انجام می‌دهید؟
* آیا حالت تهوع یا استفراغ دارید؟
* آیا در استفراغ، خون یا مواد تیره رنگ مشاهده میکنید؟
* آیا متوجه خون در مدفوع یا تیرگی رنگ آن شده‌اید؟
* چه چیزی علائم شما را کاهش می‌دهد؟
بیشتربخوانید:
معده درد نشان دهنده بروز این بیماری های خطرناک است!
اقداماتی که می‌توانید تا زمان مراجعه به پزشک انجام دهید:
با خودداری از استعمال سیگار، مصرف الکل و غذاهای پر ادویه و حاوی مواد افزودنی و نیز استرس، می‌توانید به کاهش علائم کمک نمایید.
چنانچه برای کاهش درد، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مصرف میکنید، به جای آن از استامینوفن استفاده نمایید.
به علاوه برای تسکین درد در کوتاه مدت، می‌توانید به صورت مقطعی از داروهای آنتی اسید استفاده نمایید.
آزمایش‌ها و تشخیص:
به منظور مشخص کردن زخم، باید از آزمایش‌های تشخیصی استفاده گردد، مانند:
آزمایش خون: این آزمایش وجود آنتی‌بادی هلیکوباکترپیلوری را بررسی می‌کند.
یکی از مضرات این روش این است که گاهی اوقات قادر به افتراق بین عفونت در زمان گذشته و حال نیست. به علاوه چنانچه از داروهای خاصی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها یا مهارکننده‌های پمپ پروتونی استفاده میکنید ممکن است جواب آزمایش به طور کاذب، منفی گردد.
آزمایش تنفس: در این روش از اتم کربن رادیواکتیو برای مشخص کردن هلیکوباکترپیلوری استفاده می‌گردد. در این آزمایش، یک لیوان کوچک از مایعی شفاف و بی‌مزه می‌نوشید. این مایع حاوی کربن رادیواکتیو می‌باشد که بخشی از ماده‌ای است که هلیکوباکترپیلوری را می‌شکند. کمتر از یک ساعت بعد، در یک کیسه می‌دمید و در آن را کاملاً می‌بندید. چنانچه آلوده به هلیکوباکترپیلوری باشید، نمونه تنفس شما حاوی کربن رادیواکتیو به فرم کربن دی‌اکسید می‌باشد.
بیشتربخوانید:
علائم زخم معده که بهتر است بدانید!
مزیت این روش این است، که می‌توان کارآیی درمان را پیگیری کرد، که آیا باکتری‌ها کشته یا کاملاً ریشه کن شده‌اند و یا خیر.
آزمایش آنتی ژن مدفوع: این آزمایش برای بررسی هلیکوباکترپیلوری در نمونه‌های مدفوعی استفاده می‌شود. این روش هم در تشخیص عفونت هلیکوباکترپیلوری و هم در پیگیری کردن موفقیت درمان، مفید می‌باشد.
رادیوگرافی مجرای گوارش فوقانی: در این آزمایش، مری، معده و دئودنوم (ابتدای روده باریک) مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این روش، بیمار باید مایعی سفید رنگ حاوی باریوم بنوشد که زخم‌ها را قابل رؤیت سازد. تابش اشعه X به مجرای گوارش فوقانی، قادر به نشان دادن تمامی زخم‌ها نمی‌باشد و تنها برخی از زخم‌ها را نشان می‌دهد
آندوسکوپی: اگر تابش اشعه X به مجرای گوارش فوقانی، وجود زخم را نشان دهد، برای بررسی آن از آندوسکوپی استفاده می‌گردد، یا این‌که پزشک از همان ابتدا آندوسکوپی را انجام می‌دهد. چنانچه پزشک، علائم و نشانه‌هایی مانند سختی در بلع، کاهش وزن، استفراغ (به خصوص اگر حاوی مواد قرمز یا سیاه‌رنگ باشد)، مدفوع تیره یا کم‌خونی را مشاهده کند، این آزمایش را انجام خواهد داد.
در این روش که حساس‌ترین روش می‌باشد، لوله ای باریک و بلند از طریق دهان و مری، به معده و دئودنوم فرستاده می‌شود. با استفاده از این روش، پزشک قادر خواهد بود زخم‌ها را مشاهده نماید.
چنانچه پزشک زخمی را مشاهده نماید، ممکن است نمونه بافتی کوچکی (بیوپسی) از نزدیکی زخم برداشته شود. این نمونه‌ها برای بررسی سرطان در زیر میکروسکوپ مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. بیوپسی همچنین وجود هلیکوباکترپیلوری را در معده مشخص می‌نماید. بسته به این‌که پزشک زخم را مشاهده کند یا خیر، تکرار آندوسکوپی را 2 یا 3 ماه بعد توصیه می‌کند تا از بهبود زخم اطمینان یابد.
علل ابتلا به بیماری‌های گوارشی
خون‌ریزی از مجرای گوارشی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که بیماران را مضطرب و وحشت‌زده به اورژانس می‌کشاند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که پزشک در اورژانس از بیمار مبتلا به خون‌ریزی دستگاه گوارش سؤال می‌کند ، این است که این خون‌ریزی از دستگاه گوارش فوقانی است یا تحتانی.
چطور می‌فهمیم فردی دچار خون‌ریزی دستگاه گوارش شده است؟
استفراغ خونی ، وجود خون قرمز در مدفوع و مدفوع سیاه‌رنگ از علائم خون‌ریزی دستگاه گوارش هستند. خون‌ریزی مجرای گوارش علل مختلفی دارد ، از قبیل: زخم گوارشی ، التهاب معده ، واریس مری ، آسیب مری ، التهاب زخمی روده بزرگ ، توده‌های سرطانی و هموروئید.
مدفوع قرمز یا قرمز- قهوه‌ای نشان‌دهنده چه مشکلاتی است؟
این علامت می‌تواند نشان‌دهنده چند مشکل باشد؛ به طور مثال پولیپ روده بزرگ ، سرطان ، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو.
یکی از علل شایع‌تر خون‌ریزی‌های شدید مقعدی در افراد بالای 60 سال ، خون‌ریزی معده یا دوازدهه است به خصوص اگر خون‌ریزی سریع و شدید باشد. خون‌ریزی آهسته‌ای که از معده یا دوازدهه منها می‌گیرد و از مجرای روده عبور می‌کند ، موجب سیاه شدن مدفوع می‌گردد. البته خوردن شیرین‌بیان یا ترکیبات آهن نیز می‌تواند باعث سیاه شدن رنگ مدفوع شود.
در صورت وجود خون در مدفوع چه کار کنیم؟
اگر متوجه وجود خون در مدفوع خود یا در سنگ توالت شدید ، هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کنید. منها خون‌ریزی ممکن است مشکل ساده‌ای مثل هموروئید ( بواسیر ) باشد ، اما شما باید از عدم وجود حالات جدی‌تری مانند سرطان روده بزرگ مطمئن شوید.
بیشتربخوانید:
رژیم غذایی مناسب درمان زخم معده
با این خوراکی ها از شر رفلاکس معده رها شوید
استفراغ‌های خونی چه تشخیص‌هایی را مطرح می‌کنند؟
خون استفراغ شده مطرح کننده خون‌ریزی از مری ، معده یا قسمت فوقانی روده کوچک ( دوازده ) است.خون‌ریزی بخش‌هایی از روده که پایین‌تر از دوازدهه قرار دارند ، معمولاً به سمت بالا ، یعنی به معده بازنمی‌گردد ، بلکه وارد مدفوع می‌شود. استفراغ خونی با رنگ قرمز روشن نیز نشان می‌دهد که خون‌ریزی تنها مدت کوتاهی قبل از بروز استفراغ آغاز شده است.خونی که مدت زمان طولانی‌تر در معده باقی‌مانده باشد ، معمولاً قرمز تیره یا قهوه‌ای رنگ است ، یا شبیه تفاله‌ی ته‌نشین شده‌ی قهوه است.
خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش چطور تشخیص داده می‌شوند؟
در خون‌ریزی قسمت فوقانی مجرای گوارش ، پزشک از روشی به نام آندوسکوپی مجرای فوقانی استفاده می‌کند. در این روش یک لوله فیبر نوری کوچک از طریق مری پایین فرستاده شده و وارد معده می‌گردد تا محل خون‌ریزی را کشف کند.در خون‌ریزی‌های مجرای گوارش تحتانی و پزشک ممکن است از کولونوسکوپی استفاده کند. کولونوسکوپی یعنی دیدن کلون یا روده بزرگ همان آندوسکوپی قسمت تحتانی دستگاه گوارش است اما لوله آن از طریق مقعد وارد شده و در روده بزرگ به سمت بالا هدایت می‌شود.در اغلب موارد تشخیص وجود خون در مدفوع فقط از طریق انجام تست‌های آزمایشگاهی امکان‌پذیر است ، زیرا مقدار خون ، کمتر از مقداری است که قابل رؤیت باشد و به این حالت "خون مخفی" گفته می‌شود.
درمان خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش چگونه صورت می‌گیرد؟
درمان بستگی به علت و شدت خون‌ریزی دارد. در خون‌ریزی واریس مری ممکن است از روش‌های گوناگونی برای توقف خون‌ریزی استفاده شود. اگر خون‌ریزی از یک دیورتیکول منها گرفته باشد ، تزریق مستقیم دارو به داخل سرخرگ تغذیه کننده آن می‌تواند خون‌ریزی را متوقف کند. در خون‌ریزی ناشی از زخم ، گاستریت ( التهاب معده ) ، پولیپ‌ها یا بواسیر ( هموروئید ) درمان عامل زمینه‌ای در اغلب موارد باعث توقف خون‌ریزی می‌شود.
گاهی اوقات با استفاده از جریان الکتریکی یا نور لیزر که از طریق یک اندوسکوپ به محل منتقل می‌شود ، می‌توان خون‌ریزی معده ، دوازدهه یا روده بزرگ را متوقف ساخت. در مواردی که خون‌ریزی به این درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد ، عمل جراحی ضرورت می‌یابد.
