زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : پروفسور کامران آزما؛ متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی

تحریریه زندگی آنلاین : کم‌کاری تیروئید حالتی است که در آن غده تیروئید به میزان کافی هورمون‌های تیروئیدی را تولید نمی‌کند و عدم درمان آن سبب بروز مشکلات متعدد می‌شود . غده تیروئید  از طریق هورمون‌های مترشحه در تنظیم اعمال حیاتی بدن نقش اساسی دارد  . یکی از مهم‌ترین  نقش‌های  هورمون تیروئید  علاوه بر رشد و تنظیم دمای بدن ،  تنظیم سرعت  سوخت‌وساز بدن است.

نشانه‌های کم‌کاری تیروئید

شرایط و بیماری‌های مختلفی می‌توانند عملکرد غده تیروئید را مختل و آن را کم کار کند و منجر به کاهش سطح هورمون‌های تیروئید در بدن و در نتیجه کاهش عملکرد آن شوند . کاهش سرعت سوخت‌وساز منجر به بروز علائم و نشانه‌هایی در افراد مبتلا می‌شود. علائم معمولاً از فردی به فرد دیگر متفاوت است  ولی عدم تحمل سرما و احساس اینکه  همیشه محیط سرد است ، یکی  شایع‌ترین نشانه‌های کم‌کاری تیروئید است . این‌گونه افراد دائم به دنبال ژاکت  و پوشیدن بدن خود هستند  و دوست دارند محیط و اطراف خود را گرم کنند و یا از انجام فعالیت‌های خارج از منزل به دلیل سردی هوا اجتناب می‌کنند .

نیمی از افراد مبتلا احساس تنبلی ،  کمبود انرژی کرده  و همیشه  آماده چرت زدن هستند. احساس خستگی در طول روز با وجود داشتن خواب و استراحت کافی  ، کاهش سرعت  ضربان قلب ،  داشتن حالات و نشانه‌های افسردگی بدون دلیل خارجی ، اشکال در تمرکز و حافظه  ، افزایش وزن بدن  بدون اینکه تغییری در میزان فعالیت و رژیم غذایی داده  باشند . ، یبوست ، کاهش اشتها ،  کاهش میزان تعریق، خشکی  و پوسته‌پوسته شدن و خارش پوست ، کاهش رشد و افزایش ضخامت مو که بدون دلیل و اخیراً ایجاد شده باشد ، از نشانه‌هایی است که افراد با کم‌کاری تیروئید به درجاتی آن را تجربه می‌کنند . بنابراین  هورمون تیروئید تقریباً بر هر سلولی و هر ارگانی از بدن تأثیرگذار است. نشانه‌های کم‌کاری تیروئید معمولاً کم‌کم بروز می‌کند و در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد . اگرچه احساس ضعف و بی‌حالی ، عدم تحمل سرما ، افزایش وزن ، یبوست و خشکی پوست جزء  شایع ترن علائم هستند ولی  تعدادی از افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید از دردهای مفصلی هم  شاکی هستند . این دردها از یک محدوده درد ساده و بدون تورم مفصل ( آرترالژی )  تا یک التهاب واقعی ( آرتریت )  متغیر است .

 بیشتربخوانید:

کم کاری تیروئید و رابطه آن با افسردگی و اضطراب

علائم کم کاری تیروئید

رابطه تیروئید و دردهای مفصلی

عوامل بسیار زیادی بر سلامتی مفاصل  و غضروف مفصلی  نقش دارند  از جمله هورمون تیروئید ! که اگر سطح خونی آن کاهش یافته باشد می‌تواند باعث خشکی و درد در مفصل شود.  بیشترین شکایات مفصلی در بزرگ‌سالان مبتلا به کم‌کاری  تیروئید مربوط به زانو و دست‌ها است . تورم و افزایش مایع مفصلی در زانو از علائم  شایع است . معمولاً سرما ممکن است درد این افراد را تشدید کند و در همراهی با دردهای منتشر عضلانی باشد  .

کاهش میزان تولید تیروئید  مشکلاتی هم برای عضلات ایجاد می‌کند. در 30 تا 80 درصد بیماران نشانه‌هایی از درگیری عضلات را می‌توان یافت . دردهای  عضلانی  یکی از نشانه‌هاست که ممکن است در هر قسمتی از بدن ایجاد شود ولی بیشتر بیماران از حساسیت و دردهای عضلانی بخصوص در ناحیه شانه و ران شاکی هستند  . کرامپ ها و گرفتگی‌های دردناک عضلات و همچنین احساس سفتی در عضله  از دیگر علائمی است که تعدادی از بیماران آنان را تجربه می‌کنند. در حدود یک سوم افراد از کرامپ های دردناک عضلانی در غیاب یک فعالیت  فیزیکی شاکی هستند  . درواقع شکایات غیر اختصاصی از  دردهای عضلانی و کرامپ های دردناک  را می‌توان از شایع‌ترین نشانه‌های درگیری عضله در افراد مبتلا نام برد . گاهی اوقات اگر دردهای عضلانی به‌عنوان اولین و یا اصلی‌ترین علامت و در غیاب سایر علائم کم‌کاری تیروئید خود را نشان دهد، در این صورت ممکن است با بیماری‌های دیگری نظیر پلی میوزیت اشتباه شوند .

یکی دیگر از  نشانه‌ها  احساس ضعف و کاهش قدرت عضلات است. بایستی اشاره کرد که ضعف و درد به دنبال فعالیت شدید در اکثر موارد ممکن است  طبیعی باشد ،  اما ضعف یا درد جدید و به ویژه افزایش یافته  می‌تواند از نشانه‌های کم‌کاری تیروئید باشد  بنابراین یکی از کارها بررسی عملکرد تیروئید در افراد با شروع  دردها  و گرفتگی‌های بدون دلیل در عضلات است .

افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید در مقایسه با افراد سالم دو برابر بیشتر از حد معمول احساس ضعف می‌کنند . کاهش قدرت عضلانی  در این بیماران عمدتاً در عضلات اطراف ران یا اصطلاحاً کمربند لگنی  و به میزان کمتر در عضلات اطراف شانه مشهود است. از علائم این‌گونه ضعف عضلانی این است که  بیمار اظهار مشکل در  بالا رفتن از پله و یا بر خواستن از حالت نشسته و یا شانه کردن موهای خود می‌کند  و از مشخصه آن تشدید آن‌ها به دنبال فعالیت و بعد از انجام ورزش  همراه با خستگی زودرس است.  ضعف عضلانی می‌تواند در تعدادی از افراد انجام کارهای روزمره را مختل کند و یا اینکه احتمال زمین خودن در حین قدم زدن را افزایش دهد . اگر چه درگیری عضلات گاهی شدید و ناتوان کننده است ، می‌توان گفت  درد ، ضعف و کرامپ های عضلانی مرتبط با کم‌کاری تیروئید معمولاً خفیف  بوده ولی  همیشه میزان  علائم  عضلانی با شدت کمبود هورمون  تیروئید هم‌خوانی ندارد. در بیماران   مبتلا ، درگیری و علائم عضلانی  تقریباً  همیشه ناشی از یک کم‌کاری درمان نشده و یا کنترل نشده است و لذا در یک بیمار با تشخیص قبلی کم‌کاری تیروئید در صورت شروع و یا افزایش ناگهانی دردها  عضلانی نیاز به مراجعه به پزشک و بررسی از نظر میزان مناسب مصرف دارو  است . علائم عضلانی ناشی از کم‌کاری تیروئید  تقریباً بطور کامل با مصرف دارو قابل برطرف شدن است  اگرچه از زمان  شروع درمان تا رفع کامل مشکلات عضلانی ممکن است طولانی باشد . بنابراین  بهبودی معمولاً سریع نیست و ممکن است ماه‌ها طول کشیده و گاهی هم درجات کمی از درد و خستگی سال‌ها ادامه یابد . آخرین نکته اینکه ارتباطی هم بین کم‌کاری تیروئید از نوع خود ایمنی با بیماری فیبرومیالژیا که یک سندرم درد عضلانی  منتشر هست ،  وجود دارد و موارد نادرتری از درگیری عضله بنام سندرم  هافمن  هم وجود دارد . در این سندرم عضلات ناحیه ساق و یا بازو بزرگ‌تر از حد معمول می‌گردد .

 بیشتربخوانید:

دلایل شیوع بالاتر دردهای مفصلی در بیماران تیروئیدی

دلایل متعددی برای شیوع بالاتر دردهای مفصلی در بیماران با کم‌کاری تیروئید مطرح است  به‌جز نقشی که برای هورمون تیروئید بر سلامتی مفاصل قائل هستیم ، از دیگر  دلایل دردهای مفصلی  همراه با کم‌کاری تیروئید  ،  تورم و تجمع مایع در اطراف مفاصل ناشی از کاهش متابولیسم  است  . علاوه بر این   بیمارانی که کم‌کاری غده تیروئید آن‌ها به دلیل بیماری خود ایمنی باشد ( هاشیموتو )  ، احتمال همراهی با سایر بیماری‌های خود ایمنی بالاتر است   که یکی از شایع‌ترین حالت  همراهی با روماتیسم مفصلی است  . بنابراین یکی دیگر از دلایل دردهای مفصلی در بیماران با کم‌کاری تیروئید وقوع یک التهاب روماتیسمی است  . البته رابطه کم‌کاری تیروئید با روماتیسم مفصلی  یک رابطه دو طرفه است  بدین  معنا که احتمال اینکه بیمار روماتیسمی  دچار کم‌کاری تیروئید شود هم بالاتر بوده  تا 25 درصد است  یعنی  یک و نیم تا دو برابر سایر افراد و لذا در یک بیمار مبتلا به روماتیسم مفصلی هم  در صورت ایجاد درد و تورم غیرطبیعی و یا حتی بروز خستگی و اضافه وزن بررسی و انجام تست‌های تیروئیدی ضروری است . همچنین کم‌کاری تیروئید به‌عنوان یک عامل خطر در خصوص شدت التهابات روماتیسمی است   در بیماران با دردهای  روماتولوژیک نامشخص احتمال کم‌کاری تیروئید را مدنظر قرار می‌دهیم . در صورت همراهی درد مچ   و انگشتان دست  با احساس کرختی و سوزن سوزن شدن  ،  احتمال همراهی با سندروم تونل کارپ نیز زیاد است . افزایش وزنی هم که همراه با کم‌کاری تیروئید رخ می دهد ،  می‌تواند  در بروز درد مفاصل نقش داشته باشند . از دیگر دلایل  می‌توان ضعف عضلانی همراه با این بیماران دانست که  باعث می‌شود در حین راه رفتن  طولانی  فشار بیشتری به مفاصل زانو وارد شود .

توصیه‌های درمانی

در بسیاری از موارد درمان کم‌کاری تیروئید ، دردهای مفصلی  بخصوص دردهای غیر التهابی  را بهبود می‌بخشد  مگر در موارد طول کشیده آن‌که غضروف آسیب‌دیده باشد   و در صورتی که علائم مفصلی و تورم  در بیماران با کم‌کاری تیروئید با مصرف داروهای تیروئیدی از بین نرفت  ، همراهی با روماتیسم مفصلی  و چک کردن سایر علل  که نیاز به درمان‌های اضافه‌تر و بیشتری دارند الزامی است  . تقویت عضلات اطراف مفاصل بزرگ  ، انجام ورزش‌های با شدت کم‌نظیر شنا،  و دوچرخه‌سواری  در کاهش دردهای مفصلی این‌گونه بیماران مؤثر است و به درجاتی هم عملکرد تیروئید را بهبود می‌بخشند. داشتن خواب کافی ،  دوری از استرس‌ها ،  مصرف مکمل‌ها ، توجه به  رژیم غذایی  از دیگر اقدامات و توصیه‌های درمانی است .