به قلم : دکتر علی نقره‌کار - فوق تخصص درمان درد
تحریریه زندگی آنلاین : اسپاسم عضلات یا گرفتگی عضلات که یکی از مکانیزم های واکنش طبیعی و دفاعی بدن است، انقباض غیرارادی و پایدار فیبرهای عضله در پاسخ به آسیب یا التهاب چه در خود عضلات و چه در رشته‌های عصبی موجود در آنها می‌باشد.
دلایل احتمالی گرفتگی و اسپاسم عضلات
گردش خون ضعیف در پاها
اعمال فشار بیش‌ازحد به عضلات ساق پا در هنگام ورزش
کشش و نرمش ناکافی قبل از ورزش
ورزش در گرما
خستگی عضلات
کم شدن آب بدن
کمبود منیزیم و یا پتاسیم
بیشتربخوانید:
گرفتگی عضلات زانو
این گرفتگی یا اسپاسم به‌صورت انقباض غیرقابل‌کنترل و غیرارادی عضلات ناحیه زانو بروز می‌یابد. در برخی موارد، افراد در هنگام خواب دچار اسپاسم میشوند و درد ناشی از گرفتگی ممکن است باعث بیدار شدن و اختلال در خواب شود. این عارضه متفاوت از قفل‌شدگی زانو است. به‌طورکلی گرفتگی عضلات زانو مربوط به عناصر خارج مفصلی مانند عضلات و تاندون‌ها و برخی لیگامانهای خارج مفصلی است اما قفل شدن مفصل مربوط به عناصر درون مفصل مانند منیسک زانو و برخی لیگامانهای داخل مفصلی و نیز قطعاتی از بافت‌های شل شده غضروف است که در داخل مفصل گرفتار میشوند.
علت گرفتگی عضلات اطراف زانو
معمولاً اسپاسم ها و گرفتگی‌های عضلات زانو به علت خستگی یا فشار عضلانی و یا آسیب شدید ناگهانی ناحیه زانو ایجاد میشود. در این شرایط فعالیت زیاد مفصل زانو و عضلات اطراف آن باعث خستگی مفرط این عضلات و ایجاد التهاب در آنها شده و درنتیجه اسپاسم و گرفتگی عضلات ناحیه زانو میشود.
بااین‌حال، گاهی اوقات گرفتگی عضلات زانو می‌تواند علائم بیماری باشد که نیاز به بررسی و مراقبت پزشکی دارد. این مشکلات ساختاری در داخل مفصل زانو می‌تواند شامل: مشکلات فرسایشی مانند استئوآرتریت (آرتروز پیش‌رونده)، برخی بیماری‌های التهابی (نظیر آرتریت روماتوئید)، نرمی غضروف مفصلی ، اختلالات الکترولیتی ، تحریک عصبی ، سیاتیک و … باشد، که در برخی موارد فرد حتی پس از فعالیت‌های معمول نیز دچار گرفتگی عضلات زانو میشود.
بیشتربخوانید:
راهکارهای موثر در کاهش درد گردن
درمان گرفتگی عضلات اطراف زانو
انتخاب درمان این عارضه به تشخیص پزشک و عامل ایجاد گرفتگی عضلات زانو بستگی دارد.
چنانچه فشار فیزیکی و ضعف عضلات عامل این مشکل باشد، پس از رفع گرفتگی حاد، ورزش‌درمانی شامل انجام تمرینات ورزشی کششی بر روی عضلات اطراف زانو و تقویت عضلات اطراف مفصل، به کاهش درد و گرفتگی زانو کمک کرده و دامنه حرکتی زانو را بهبود می‌بخشد.
در صورتیکه مشکلات داخل مفصلی باعث بروز این عارضه شده باشد باید تشخیص و درمان علل زمینه‌ای انجام شود.
پیشگیری از آسیب مجدد گرفتگی عضلات
برای جلوگیری از آسیب مجدد به کمر یا گردن -و پرهیز از بازگشت مجدد گرفتگی دردناک عضلات- این امر مهم است که قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات، تاندون‌ها و رباط‌هایی که پشتیبان کمر و ستون فقرات هستند را ساخته و آن را حفظ کرد. این کار از طریق روش‌های زیر امکان‌پذیر است:
تمرینات قلبی عروقی منظم با شدت پایین که اثر نامطلوبی بر کمر نمی‌گذارند و فشار زیادی بر مفاصل وارد نمی‌کنند، ازجمله دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی یا شنا. اگر ورزش در فضای باز ممکن نباشد، استفاده از تردمیل، اسکی فضایی یا دوچرخه ثابت را در نظر بگیرید. این دستگاه‌ها تقریباً در تمام باشگاه‌های ورزشی یافت میشوند، و یا می‌توانید آنها را برای استفاده در خانه خریداری کنید.
تمرینات تقویتی هسته‌ی بدن- با تنظیم و تقویت عضلات شکم و کمر، می‌توانید یک کرست طبیعی به‌منظور تأمین تکیه‌گاهی برای ستون فقرات خود ایجاد کنید.
تمرینات کششی ملایم برای بهبود و حفظ انعطاف‌پذیری. تمرینات کششی همچنین به حفظ جریان خون مناسب برای عضلات کمک میکنند.
بیشتربخوانید:
گرفتگی عضلات پا در شـب
راه های جلوگیری از گرفتگی عضلات
عوامل خطر اسپاسم عضلات
عواملی که ممکن است خطر گرفتگی عضلات را افزایش دهد عبارت‌اند از:
سن- افراد پیرتر ممکن است توده‌ی عضلانی خود را از دست بدهند و درنتیجه عضلات باقیمانده به‌راحتی تحت‌فشار بیش‌ازحد قرار می‌گیرند.
کم شدن آب بدن- ورزشکارانی که در هنگام انجام ورزش در هوای گرم خسته شده و آب بدن خود را از دست می‌دهند به‌طور مکرر دچار گرفتگی عضلات میشوند.
بارداری- گرفتگی عضلات همچنین در طول بارداری شایع می‌باشد.
شرایط پزشکی- در صورت داشتن دیابت یا اختلالات عصبی، کبد یا تیروئید ممکن است درخطر بیشتری برای ابتلا به گرفتگی عضلانی باشید.
درمان گرفتگی عضلات زانو
کمپرس گرم یا سرد: هر دو شدت درجه حرارت می‌تواند برای مفصل زانو مفید باشد. کمپرس آب سرد یا کیسه‌ی یخ را به مدت 15 تا 20 دقیقه چند بار در روز روی زانو خشک خود بگذارید.
داروهای بدون نسخه: بسیاری از علائم خفیف درد مفاصل ممکن است با داروهای بدون نسخه پزشک رفع شود. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی [NSAID] داروهای متداولی برای آرتروز هستند. نام های تجاری آنها [NSAID]شامل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن میشوند.
تاثیر تزریق استروئید در زانو: اگر التهاب و تورم در مفصل زانو باعث خشکی مفصلی شود، استروئید یکی از گزینه‌های درمانی محسوب میشود. تورم و التهاب همیشه همراه با آرتروز زانو هستند. کورتیکواستروئیدها التهاب را کاهش می‌دهند.
ورزش‌درمانی: ورزش به افزایش حرکت مفصل کمک میکند، که موجب کاهش خشکی میشود. این نیز یک روش عالی برای کاهش وزن یا حفظ وزن سالم است. داشتن وزن اضافی می‌تواند خطر ابتلا به درد و خشکی مفصلی را افزایش دهد.
گرفتگی عضلات پا
گرفتگی عضله می‌تواند موجب درد زانو شود، اما معمولاً در یک عضله ایجاد میشود. درد زانو ناشی از گرفتگی، معمولاً در همسترینگ یا کشاله ایجاد میشود.
آرتروز زانو
آرتروز زانو ممکن است یکی از دو نوع آرتروز استخوانی و یا آرتروز روماتیسمی باشد. آرتروز استخوانی عمدتاً در مفاصلی ایجاد میشود که وزن زیادی متحمل میشوند مانند مفاصل ران، زانو، دست، پا و مفاصل فاست در ستون فقرات.
مفاصل نرمال و سالم
در حالت نرمال مفاصل بسیار نرم و با کمترین مقاومت حرکت میکنند اما ساییدگی مفاصل باعث میشود غضروف بین آنها مستهلک شده و از بین برود. این وضعیت منجر به خراشیدگی صفحات مفصل و ساییدگی آنها به یکدیگر میشود که نتیجه آن تورم و ایجاد خارهای استخوانی، سفتی و درد خواهد بود. مایع روان کننده سینویال موجود در مفصل نیز ممکن است رقیق شود(که به اصطلاح می گویند زانو آب آورده است).
آرتروز زانو
استخوانهای بالا و پایین زانو توسط دو ساختار صفحه ای شکل به نام منیسک از هم جدا میشوند. استخوان بالای پا (فمور) و استخوان پایین پا (تیبیا و فیبولا) توسط رباطها، زردپی ها و ماهیچه ها به یکدیگر متصل شده اند. سطح استخوان داخل مفصل زانو توسط غضروف مفصلی پوشانده شده است که ضربه را جذب کرده و سطح لغزنده و هموار برای حرکت مفصل ایجاد میکند .
