به قلم : دکتر جواد فرخی - متخصص رادیولوژی، سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن و ام آر آی
تحریریه زندگی آنلاین : طحال یکی از عضوهای مهم بدن است که در ربع فوقانی سمت چپ شکم و در زیر قفسه سینه قرار دارد. این اندام، نقش مهمی در فیلتر کردن خون دارد و این کار را از طریق از بین بردن سلول‌ها و بقایای قدیمی یا آسیب‌دیده انجام می‌دهد. همچنین به بدن در مبارزه با عفونت‌ها کمک می‌کند. به‌علاوه گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها را ذخیره می‌کند. بیماری‌های مختلفی ممکن است فعالیت صحیح طحال را تحت تأثیر قرار دارد که یکی از آن‌ها اسپلنومگالی یا طحال بزرگ‌شده است. طول طحال پس از بزرگ شدن غیرعادی، بزرگ‌تر از ۱۲ سانتی‌متر و وزن آن بیش از ۴۰۰ گرم می‌شود. اسپلنومگالی معمولاً درنتیجه علل ثانویه به‌جای بیماری‌های اولیه طحال رخ می‌دهد و به‌عنوان یک بیماری نادر در نظر گرفته می‌شود؛ اما ممکن است هر فردی را مبتلا کند. بزرگ شدن طحال معمولاً علائمی ایجاد نمی‌کند و اغلب با یک معاینه فیزیکی معمولی مشخص می‌شود. همچنين تصویربرداری و آزمایش خون می‌تواند به شناسایی علت بزرگ شدن طحال کمک کند. درمان بزرگ شدن طحال بستگی به علت ایجاد آن دارد.
بیشتربخوانید:
طحال و هر آنچه در موردش بدانید +رژیم غذایی مناسب برای طحال
علت بزرگ شدن طحال چیست؟
تعدادی از بیماری‌ها و شرایط می‌توانند باعث بزرگ شدن طحال شوند. عفونت‌ها مانند مونونوکلئوز از شایع‌ترین دلایل اسپلنومگالی هستند، همچنین مشکلاتی در کبد مانند سیروز کبدی و فیبروز کیستیک نیز می‌توانند باعث ایجاد بیماری اسپلنومگالی شوند. یکی دیگر از دلایل احتمالی این بیماری آرتریت روماتوئید در جوانی می‌باشد؛ زیرا این وضعیت می‌تواند باعث التهاب سیستم لنفاوی شود. ازآنجایی‌که طحال بخشی از سیستم لنفاوی می‌باشد این التهاب می‌تواند منجر به بزرگ شدن طحال شود. سایر علل‌های احتمالی اسپلنومگالی عبارت‌اند از:
* مالاریا
* بیماری هوچکین
* سرطان خون
* نارسایی قلبی
* وجود تومور در طحال و یا تومورهایی که از اندام‌های دیگر به طحال گسترش‌یافته‌اند.
* عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا انگلی
* بیماری‌های التهابی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
* بیماری سلول داسی شکل
علائم بزرگ شدن طحال
بیشتربخوانید:
دردهای شکمی نشانه کدام بیماری است؟
اسپلنومگالی ممکن است همیشه علائمی ایجاد نکند. بااین‌حال اگر علائمی رخ دهد، به‌طورمعمول شامل موارد زیر است:
نفخ شکمی
احساس سیری شکم حتی بعد از خوردن مقدار کمی غذا
عفونت‌های مکرر
کم‌خونی
خستگی
ناراحتی یا درد در اطراف دنده‌های چپ
خونریزی بدون علت و راحت
بااین‌حال علائم اسپلنومگالی اغلب به علت اصلی بیماری بستگی دارد.
عوامل خطر بزرگ شدن طحال
طحال هرکسی در هر سنی می‌تواند تحت تأثیر عوامل ذکرشده در بالا بزرگ شود؛ اما گروه‌های خاصی در معرض خطر بیشتری هستند، ازجمله:
* کودکان و نوجوانان با عفونت، مانند مونونوکلئوز
* افرادی که بیماری گوچر، بیماری نیومن-پیک و چندین اختلال متابولیک ارثی دارند که بر کبد و طحال اثر می‌گذارند.
* افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند که مالاریا شایع است.
بیشتربخوانید:
عمل آپاندیس و مراقبت های پس از عمل
تشخیص بزرگ شدن طحال با سونوگرافی
سونوگرافی برای کمک به تعیین اندازه طحال و فشار بر سایر اندام‌ها استفاده می‌شود. سونوگرافی شکم اغلب برای ارزیابی طحال ترجیح داده می‌شود؛ زیرا انجام آن آسان است و نیازی به اشعه ندارد. اولتراسوند از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از داخل بدن بر روی صفحه کامپیوتر استفاده می‌کند. یک اولتراسوند در قسمت بیرونی شکم مالیده می‌شود که با ژل مخصوص پوشانده شده است. این ژل به انتقال امواج صوتی از طریق پوست و قسمت‌های داخل بدن کمک می‌کند. سونوگرافی معمولاً می‌تواند طول طحال را در امتداد یک خط مرکزی (محور) با دقت اندازه‌گیری کند. همچنین می‌تواند عرض و ضخامت طحال را اندازه‌گیری کند که معمولاً می‌تواند به پزشک بگوید که آیا اندام به‌طور غیرطبیعی بزرگ است یا کوچک.
آیا بزرگ شدن طحال خطرناک است؟
عوارض بالقوه بزرگ شدن طحال عبارت‌اند از:
عفونت. بزرگ شدن طحال می‌تواند تعداد گلبول‌های قرمز سالم، پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید را در جریان خون کاهش دهد و منجر به عفونت‌های مکرر، خونریزی و کم‌خونی شود.
پارگی طحال. حتی طحال‌های سالم نیز مخصوصاً در تصادفات اتومبیل به‌راحتی آسیب می‌بینند. احتمال پارگی زمانی که طحال شما بزرگ‌شده است بسیار بیشتر است. پارگی طحال می‌تواند باعث خونریزی شديد در شکم شما شود.
ارتباط کبد چرب و بزرگی طحال
وقتی فرد دچار سیروز می‌شود، فشار زیاد در سیاهرگ دروازه‌ای یا ورید پورتال، منجر به فشار به عروق اندام‌های دیگر ازجمله طحال می‌شود. بزرگی طحال باعث از بین رفتن پلاکت‌ها خواهد شد که فرد را با مشکلات انعقاد خون و درنتیجه بروز خونریزی‌های مکرر، کبودی و خونریزی‌های مویرگی زیرپوستی مواجه می‌کند. احتقان ورید پورتال به‌طور گسترده علت اصلی بزرگ شدن طحال در طی سیروز کبدی در نظر گرفته می‌شود. گاهی این نشانه اولین علامت کبد چرب است که به دلیل احساس درد و پری در سمت راست شکم و طی بررسی با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.
بیشتربخوانید:
کاربرد سونوگرافی در بیماری‌های کلیه
درمان بزرگ شدن طحال
بعد از تشخیص عوامل بزرگ شدن طحال، می‌توان بسته به عوامل بزرگ شدن طحال و شدت بزرگ‌شدگی روند درمانی را تعیین کرد. درمان برای طحال بزرگ‌شده بر مشکلات اساسی تمرکز دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر شما عفونت باکتریایی داشته باشید، درمان شامل آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود.
عمل جراحی برداشتن طحال
درصورتی‌که بزرگ‌شدگی طحال خطرناک باشد و یا عوامل بزرگ شدن طحال مشخص نباشد، برداشتن طحال با عمل جراحی صورت می‌گیرد. در موارد مزمن یا بحرانی، جراحی ممکن است بهترین امید را برای بهبودی ارائه دهد. حذف انتخابی طحال نیاز به بررسی دقیق دارد. شما می‌توانید یک زندگی فعال بدون طحال داشته باشید؛ اما احتمال بیشتری برای عفونت‌های جدی یا حتی تهدیدکننده زندگی پس از برداشتن طحال دارید.
