به قلم : دکتر مهرداد رضایی ؛ متخصص جراح عمومی جراح دستگاه گوارش، جراحی کولون –رکتوم
تحریریه زندگی آنلاین : كرون، بیماری التهابی روده‌هاست كه اگرچه باعث زخم روده‌های كوچك و بزرگ می‌شود، اما ممكن است بر هر قسمتی از دستگاه گوارش (از دهان تا مقعد) تأثیر بگذارد. كرون را نباید با كولون اشتباه گرفت چرا كه با وجود تشابه علل ابتلا، بیماری كولون (كولیت اولسراتیو) تقریباً به بیماری مزمن التهابی دیگری كه تنها كولون را درگیر می‌كند، مربوط می‌شود. در افرادی كه خویشاوندانشان مبتلا به كولیت اولسترایتو هستند، خطر ابتلا ده برابر بیشتر از افراد عادی است علت این بیماری نامعلوم است. برخی محققان به عفونتی كه توسط باكتری‌های خاص ایجاد می‌شود، مشکوک‌اند.
از طرفی به نظر می‌رسد، فعال شدن سیستم ایمنی روده‌ها نیز در بیماری‌های التهابی آن‌ها مؤثر است، چرا كه التهاب، یك مكانیسم دفاعی مهم در برابر فعالیت سیستم ایمنی است. سیستم ایمنی به طور طبیعی تنها در برابر عوامل خارجی مضر فعال می‌شود، ولی در اشخاص مبتلا به كرون، این سیستم به طور غیرطبیعی و در غیاب هر نوع عامل خارجی فعال می‌شود و این فعال شدن مكرر ـ كه احتمالاً ژنتیكی است ـ می‌تواند به التهاب و زخم مزمن منجر شود. بررسی محققان medicinenet نشان داده است در روده افراد مبتلا به كرون، سطح بالایی از نوع خاصی از باكتری )اشریشیاكلی) وجود دارد كه ممكن است در بیماری‌زایی تأثیر داشته باشند. از طرفی اگرچه رژیم غذایی ممكن است بر علائم بیماری تأثیر بگذارد، اما بعید به نظر می‌رسد رژیم غذایی عامل بیماری باشد.
بیشتربخوانید:
این دمنوش بهترین دارو برای ورم روده و التهاب کلیه
علائم بیماری
علائم كرون شامل درد شكمی، اسهال و كاهش وزن بدن است. البته علائمی كه كمتر شایع است، مانند كاهش اشتها، تب، عرق شبانه، درد مقعد و گاهی خونریزی از مقعد نیز دیده می‌شود. بیماری كرون ابتدا باعث زخم‌های كوچك روی سطح داخلی روده‌ها می‌شود كه به مرور زمان، عمیق‌تر و بزرگ‌تر می‌شوند و می‌توانند باعث خشكی، باریك شدن و حتی انسداد روده شوند. علائم بیماری كرون، بستگی به محل ایجاد آن، گستردگی و شدت التهابی دارد. در كرون با التهاب كولونی، درد شكمی و اسهال خونی از علائم شایع است، ضمن این‌كه فیستول مقعدی و آبسه‌های اطراف مقعد نیز ممكن است ایجاد شود. سیستم ایمنی به طور طبیعی تنها در برابر عوامل خارجی مضر فعال می‌شود، ولی در اشخاص مبتلا به كرون، این سیستم به طور غیرطبیعی و در غیاب هر نوع عامل خارجی فعال می‌شود
التهاب روده كوچك نیز با درد شكمی، اسهال یا انسداد روده همراه است. یك‌سوم بیماران مبتلا به كرون ممكن است بیماری‌های مربوط به ناحیه مقعدی داشته باشند كه با تورم بافت اسفنكتر مقعد ایجاد زخم یا شقاق در داخل اسفنكتر مقعد، ایجاد فیستول بین مقعد (یا راست روده) و پوست اطراف مقعد یا آبسه‌های اطراف مقعد همراه است كه به تب و درد در این ناحیه منجر می‌شود. سایر عوارض بیماری شامل ایجاد سوراخ در دیواره روده و در نتیجه ورود باكتری‌های داخل روده به ارگان‌های مجاور است. در صورت انسداد روده با میوه‌ها و سبزی‌ها در حال هضم، مایعات و گاز معده می‌توانند وارد كولون شده و منجر به دردهای شكمی شدید، تهوع و استفراغ شوند.
تشكیل فیستول بین روده و مثانه می‌تواند باعث عفونت‌های مكرر سیستم ادراری و عبور گاز و مدفوع در حین ادرار كردن شود. در صورتی كه فیستول بین روده و پوست ایجاد شود، چرك و موكوس از شكاف كوچك و دردناكی روی پوست شكم خارج می‌شود، حال آن‌كه ایجاد فیستول بین كولون و واژن، باعث خروج گاز و مدفوع از طریق واژن می‌شود، همچنین وجود فیستول از روده تا مقعد، منجر به خارج شدن موكوس و چرك از شكاف فیستول اطراف مقعد می‌شود. گفتنی است تورم یا گشاد شدگی كولون و پارگی روده از عوارض خطرناك است و معمولاً هر دو نیاز به جراحی دارد. از عوارض دیگر بیماری كرون، در درازمدت خطر افزایش سرطان روده كوچك و كولون است. همچنین عوارض خارج روده‌ای، اندام‌هایی مانند پوست، مفاصل، ستون فقرات، چشم‌ها و مجاری صفراوی را درگیر می‌كند. عوارض پوستی این بیماری شامل لكه‌های قرمز رنگ دردناك روی پاها و زخم شدن پوست در اطراف مچ پاست.
در ادامه بیماری‌های دردناك چشم می‌تواند باعث مشكلات بینایی شود و آرتریت باعث درد، تورم و خشكی مفاصل دست و پا می‌شود؛ همچنین التهاب قسمت پایین كمر و ستون فقرات می‌تواند باعث درد و خشكی ستون فقرات شود. همچنین التهاب كبد (هپاتیت) یا مجاری صفراوی و زردی پوست اتفاق می‌افتد عفونت‌های باكتریایی و سیروز کبدی همراه با نارسایی كبد و نیز سرطان مجاری صفراوی از دیگر عوارض این بیماری هستند. یكی از عوارض بیماری كرون ایجاد سوراخ در دیواره روده و در نتیجه ورود باكتری‌های داخل روده به ارگان‌های مجاور است
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیک‌ها بر افسردگی و اضطراب
بیماری كرون از تشخیص تا درمان
بالا بودن تعداد گلبول‌های سفید در تست‌های آزمایشگاهی، نشانه عفونت یا التهاب است. همچنین كاهش گلبول‌های قرمز خون (كم‌خونی)، كاهش پروتئین خون و مواد معدنی كه از طریق اسهال از دست می‌رود نیز می‌تواند نشان‌دهنده بیماری كرون باشد. به گفته متخصصان Mayoclinic ، بررسی با اشعه ایكس با ریوم نیز برای تشخیص محل، نوع و شدت بیماری، زخم‌ها، باریك شدن روده‌ها و فیستول‌های ایجاد شده به كار می‌رود.البته كولونوسكوپی روش دقیق‌تری برای تشخیص زخم‌های كوچك یا نواحی التهابی كوچك در كولون است. سی‌تی‌اسكن نیز می‌تواند تصاویری از داخل شكم و لگن را نشان دهد و بخصوص برای شناسایی آبسه‌ها مفید است.
آندوسكوپی با كپسول ویدئویی كه حاوی یك دوربین بسیار ریز است و بلعیده می‌شود، تصاویر لایه داخلی روده كوچك را به گیرنده‌ای كه روی كمر بسته می‌شود، ارسال می‌كند و باعث تشخیص زودهنگام نشانه‌های خفیف بیماری كرون می‌شود، البته این روش نباید در بیماران با انسداد روده كوچك انجام شود، چرا كه كپسول ممكن است در پشت ناحیه مسدود شده گیر كرده و وضعیت را بدتر كند.در مورد درمان این بیماری باید گفت بیمارانی كه علائم خفیف دارند، نیازمند درمان نیستند. این بیماران معمولاً دوره‌هایی از عود کردن بیماری (وخیم‌تر شدن التهاب) را متعاقب دوره‌هایی از بهبود نسبی (كاهش التهاب) كه ماه‌ها تا سال‌ها طول می‌كشد، تجربه می‌كنند.
داروهایی كه برای درمان كرون استفاده می‌شوند، شامل عوامل ضدالتهابی مانند تركیبات ASAـ5 و كورتیكواستروئیدها و نیز آنتی‌بیوتیك‌های موضعی و تعدیل‌كننده‌های سیستم ایمنی هستند. داروی ضدالتهاب مزال آمین برای بیماری در ناحیه روده كوچك بی‌تأثیر است.كورتیكواستروئیدها نیز هر چند به كاهش التهاب كمك می‌كنند، اما عوارض جانبی زیادی از جمله پف كردن صورت، افزایش موی صورت، عرق شبانه، بی‌خوابی و بیش‌فعالی دارند و در درازمدت نیز موجب افزایش فشار خون، دیابت، پوكی استخوان، آب‌مروارید، آب‌سیاه و... می‌شوند. این داروها تنها در مواردی تجویز می‌شوند كه التهاب روده به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد. در این میان داروهای بازدارنده سیستم ایمنی به طور مستقیم باعث كاهش التهاب می‌شوند. لازم به ذكر است كه مصرف داروهای بازدارنده سیستم ایمنی در درازمدت می‌تواند اثرات جانبی بسیاری از جمله خطر افزایش بیماری‌های عفونی مانند سل، هپاتیت B و سرطان را به همراه داشته باشد و به سایر ارگان‌ها نیز آسیب برساند. نقش آنتی‌بیوتیك‌ها در بهبود فیستول‌ها و آبسه‌هاست، همچنین باعث كاهش باكتری‌های مضر روده و مهار سیستم ایمنی در روده‌ها می‌شوند. سایر داروها از جمله داروهای ضد اسهال، مسهل‌ها، داروهای ضد درد، مكمل‌های آهن، كلسیم، ویتامین D و ویتامین B12 نیز بسته به نیاز و شدت بیماری تجویز می‌شوند. ممكن است پزشك برای استراحت دادن به روده‌ها و كاهش التهاب، یك رژیم غذایی مخصوص را از طریق تغذیه با لوله یا تزریق مواد مغذی (به صورت وریدی) توصیه كند.
همچنین در موارد تنگ شدن روده‌ها، برای كاهش خطر انسداد، غذای کم فیبر توصیه می‌شود. چنانچه تغییر در شیوه زندگی و دارودرمانی علائم بیماری كرون را بهبود نبخشد، ممكن است پزشك، جراحی را توصیه كند. در این روش، بخش آسیب‌دیده دستگاه گوارش برداشته شده و سپس قسمت‌های سالم دوباره به هم متصل می‌شود. همچنین ممكن است برای بستن فیستول‌ها و تخلیه آبسه‌ها از جراحی استفاده شود. ضمناً برای پیشگیری از بازگشت بیماری بهترین راه، استفاده از داروها، متعاقب جراحی است.
