دکتر محمد رادفر - دکترای داروسازی متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : سفر به هر دلیلی از جمله تفریح، کار، زیارت، گردش علمی، مأموریت‌ها و سایر علل باعث تغییراتی در شرایط جسمی و روحی مسافران شده و ممکن است معایب و مزیت‌هایی را به همراه داشته باشد. در سفرها ممکن است به علت تغییرهای شرایط آب و هوایی، غذایی، به هم خوردن ساعت‌های خواب یا استراحت، نوع وسیله نقلیه و طول سفر ناراحتی‌هایی برای مسافران پیش آید. بسیاری از این مشکلات موقتی و گذرا هستند ولی ممکن است به دلیل کوتاه بودن زمان مسافرت مزاحمت‌هایی برای سفر ایجاد کنند که باعث کاهش بهره‌مندی و جلوگیری از گذران ایام خوش در این دوره شوند. در هر سفر مسائل و مشکلات غیرقابل‌پیش‌بینی هم ممکن است ایجاد شود که درمان و توجه خاصی را ضروری می‌سازد اما عمده مشکلات ایجاد شده شامل خستگی، سردرد، سرماخوردگی، اسهال، یبوست، نفخ و دل درد، دردهای اسکلتی مانند دست، پا، کمر و گردن درد و از همه مهم‌تر تهوع و استفراغ است که ممکن است که در هر مرحله از سفر یا در مناطق مختلف طول سفر بین مبدأ و مقصد اتفاق بیفتند. با توجه به اینكه گاهی اوقات مسافرت رفتن به خودی خود می‌تواند از لحاظ پزشكی، مشکل‌آفرین باشد، بنابراین رعایت توصیه‌های دارویی در سفر از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است كه همه باید به آن توجه داشته باشند. توصیه‌های دارویی هم در مورد افراد سالم و هم در مورد افرادی که بیماری خاصی دارند باید مد نظر قرار گیرد چرا که در افراد سالم ممکن است سلامتی به مخاطره بیفتد و در افراد بیمار باعث تشدید بیماری و از دست دادن کنترل بیماری شود. برای جلوگیری از ایجاد بیماری‌های سادهای که ممکن است در طی سفر ایجاد شوند و نیز بر اساس منطقه موردنظر برای مسافرت و مشکلات موجود در آن مناطق همراه داشتن تعدادی از داروها ضروری به نظر می‌رسد. البته شرایط جسمی افراد و میزان مقاومت متفاوت بدنی آنان و نیز دسترسی به پزشک و کادر درمان ممکن است در احساس نیاز یا عدم نیاز به این داروها مؤثر باشد.
بیشتربخوانید:
داروهای ممنوع قبل از پرواز
داروهای کاربردی در هنگام مسافرت
داروهای ضد تهوع و سرگیجه
بیماری مسافرت که به نام بیماری حرکت یا ماشینی شدن هم شناخته مي‌شود باعث ایجاد تهوع و سرگیجه مي‌شود و ممکن است لذت مسافرت را کاهش داده و حتی تغذیه افراد را هم تحت تأثیر قرار دهد. داروهای دیمن هیدرینات (Dimenhydrinate) و مکلیزین (Meclizine)، دو مورد از رایج‌ترین داروهایی هستند که برای بیماری حرکت، تجویز می‌شوند. راه درمانی دیگر استفاده از هیوسین (اسکوپولامین) است که به صورت پدی دایره‌ای شکل است که پشت گوش چسبانده می‌شود و فعالیت عصب گوش میانی را کاهش می‌دهد و بدین ترتیب موجب کاهش علائم بیماری حرکت خواهد شد. از داروهای گیاهی، زنجبیل نیز تأثیراتی در بهبود بیماری حرکت دارد که به شکل تازه یا پودر خشک شده قابل استفاده است.
داروهای ضد اسهال
اسهال مسافرتي شایع‌ترین بيماري است که حدود 30 درصد مسافران را درگير ميكند و يك بيماري خودبه‌خود محدود شونده است و اغلب بدون درمان خاصي بهبود مييابد.با اين وجود، مايع درمان خوراكي جهت جايگزيني مايعات و الكتروليتهاي از دست رفته سودمند مي‌باشد. براي بالغين به طور معمول مايعات شفاف توصيه مي‌شود. (مانند آب‌میوه تازه، دوغ، محلول ORS). اسهال يك مكانيسم دفاعي بدن جهت به حداقل رساندن زمان تماس بين ميكروب و مخاط روده مي‌باشد و داروهايي نظير لوپراميد، ديفنوكسيلات و مشتقات کدئین و مرفین با كاهش حركات رودهاي باعث بهبودي اسهال مي‌شود. اما اين داروها نبايد در مسافرين با تب يا اسهال خوني استفاده شود زيرا در اين صورت با به تأخير انداختن پاک‌سازی دستگاه گوارش از عامل بیماری‌زا، شدت بيماري افزايش مييابد. استفاده از داروهاي آنتي ميكروبيال جهت پيشگيري از اسهال مسافرتي توصيه نميشود.
بیشتربخوانید:
بیماری سفر و راه‌های پیشگیری
داروی مسهل و ضدیبوست
هنگام مسافرت به دلایل مختلفی از جمله عدم دسترسی به سرویس‌های بهداشتی تمیز، نادیده گرفتن دفع مزاج، از دست دادن آب بدن یا عدم مصرف مایعات و آب، نداشتن تحرک کافی و تغییر در برنامه غذایی و مصرف غذاهای مختلف باعث ایجاد یبوست مي‌شود. در طی مسافرت مصرف میوه، سبزی، مواد غذایی فیبردار و آب کمتر می‌شود و از طرفی مصرف فست فودها، شیرینیجات، چای، شربت و قهوه افزایش می‌یابد که در نتیجه این تغییرات در رژیم غذایی مشکلاتی از قبیل رفلاکس معده، یبوست و سایر مشکلات گوارشی در افراد می‌شود. داروهایی از قبل بیزاکودیل خوراکی و ترکیبات گیاهی مسهل و نیز دم‌نوش‌های گیاهی مسهل می‌توانند در این موارد کمک کننده باشند. سبوس‌ها، داروهای گیاهی مانند برگ سنا، مغز میوه فلوس، اسفرزه، صبر زرد و... و نیز شیاف‌های مسهل مانند گلیسرین و بیزاکودیل در درمان یبوست مفید هستند. بعضی داروها نیز باعث یبوست مي‌شوند، از قبیل: داروهای ضد درد، آنتی‌اسیدها یا داروهای ضد اسید معده، داروهای ضد فشارخون، داروهای ضد پارکینسون، داروهای ضد گرفتگی عضله، داروهای ضد افسردگی، مکمل‌های آهن، مکمل کلسیم، آنتی‌هیستامین، داروهای ادرارآور که در مصرف‌کنندگان این داروها توجه به مصرف میوه و سبزی‌ها و نوشیدن آب کافی در طول روز حائز اهمیت است.
آنتی‌هیستامین‌ها (ضد حساسیت‌ها)
برای درمان آلرژی‌های احتمالی ایجاد شده در طی سفر یا عود آلرژی قبلی افراد همراه داشتن آنتی‌هیستامین‌ها مي‌تواند کمک کننده باشد. دیفن هیدرامین، کلماستین و کلرفنیرامین، لوراتادین و سیتریزین از جمله داروهایی هستند که در درمان آلرژی‌ها استفاده مي‌شوند. موضوع حائز اهمیت در مورد برخی آنتی‌هیستامین‌ها تضعیف سیستم عصبی مرکزی و ایجاد عارضه خواب‌آلودگی است که ممکن است در رانندگان وسایل نقلیه ایجاد مخاطره کنند. دیگر عوارض آنتی‌هیستامین‌ها به دلیل اثرات آنتی کولینرژیک آن‌هاست که باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان مي‌شوند. این داروها در درمان حساسیت‌های آب و هوایی، گرده گیاهان، گردوغبار، حساسیت‌های غذایی و سایر حساسیت‌های ایجاد شده مؤثر واقع مي‌شوند.
بیشتر بخوانید:
پیشگیری از سرگیجه و تهوع در مسافرت‌ها
داروهای ضد سوختگی
در مسافرت‌ها برخی از وعده‌های غذایی ممکن است توسط خود افراد طبع شود و یا به هر دلیل افراد ممکن است در معرض سوختگی با حرارت مستقیم آتش یا بخار آب و یا سایر اشیا با دمای بالا قرار گیرند. همراه داشتن پماد سوختگی، پماد سیلورسولفادیازین، گاز وازلینه و محلول شستشوی نرمال سالین برای پانسمان و درمان این مشکلات سودمند مي‌باشد.
داروهای ضد خارش
به دلایل مختلفی از جمله گزش حشرات، پشه‌ها و حساسیت‌های مختلف ممکن است خارش‌های آزار دهنده پوستی ایجاد شوند که در این موارد استفاده از لوسیون‌ها و پمادهایی مانند کالامین باعث تخفیف علائم خارش مي‌شود.
داروهای موضعی ضد عفونت
ایجاد زخم‌ها و خراش‌ها در طی تفریحات و مسافرت ممکن است باعث عفونت شده و شرایط زخم را بدتر کند. در این موارد بهتر است با استفاده از پمادهای آنتی بیوتیکی مانند تتراسایکلین با درمان به موقع زخم‌ها از پیشرفت عفونت ممانعت صورت گیرد.
داروی ضد درد و تب بر
در طول مسافرت‌ها ممکن است به دلایل مختلفی از جمله پا درد، کمر درد، دردهای عضلانی و استخوانی، سر درد و... داروهای مسکن مورد نیاز واقع شوند. در این راستا داروهایی مانند استامینوفن و یا ایبوپروفن مي‌توانند باعث کاهش درد شوند. شایان ذکر است که در مورد بیماران با مشکلات گوارشی و زخم‌های فعال معده و روده استفاده از داروهای مسکن باید با احتیاط صورت بگیرد.
پمادهای ضد قارچ
در برخی از مناطق ابتلا به قارچ‌های پوستی رخ مي‌دهد که در این موارد از پمادهای ضد قارچ موضعی می‌توان استفاده کرد.
بیشتر بخوانید:
مناسب‌ترین خوراکی‌ها در سفر
ملاحظات مهم دارو
برای جلوگیری از ایجاد تداخلات، مسمومیت‌ها، عوارض دارویی، تشدید بیماری‌ها و کنترل آن‌ها در طی مسافرت توجه به یکسری از موارد و هشدارها سودمند است. از جمله این موارد:
روی تمام داروهای مصرفی و یا داروهایی که جهت احتیاط همراه برده مي‌شوند باید برچسب مناسب حاوی نام دارو، دوز دارو، تاریخ انقضاء درج شود. بهتر است که داروها در ظرف اصلی خودشان نگهداری شوند تا هنگام مصرف، اشتباه رخ ندهد. این کار، همچنین مانع از گم شدن قرص‌ها و افتادن آن‌ها در کیف، جیب یا جایی که ممکن است بچه‌ها یا حیوانات به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، مي‌شود.
بیماران باید همواره داروی مصرفی خود را همراه داشته باشند. قرص‌های پیشگیری از بارداری، محصولات مراقبت از پوست و داروهایی با برند‌های خاص، به راحتی در همه جا یافت نمی‌شوند و ممکن است دسترسی به آن‌ها سخت باشد.
بیماران دچار مشکلات پلاکتی و کسانی که در معرض لخته شدن خون در عروق هستند باید از نشستن‌های طولانی‌مدت در وسیله نقلیه در طی مسافرت خودداری کنند.
انتخاب نوع مسافرت نکته بسیار مهمی است و بیماران دچار ترومبوز ورید عمقی (لخته شدن خون در رگ‌های پا)، ترومبوفلبیت، آنژین صدری (درد قفسه سینه)، اوتیت، سینوزیت و اعــمــال جراحــی گوش، پنوموتوراکس (به روی‌هم افتادگی قسمتی از یک ریه یا همه‌ی آن)، مبتلایان به کم‌خونی با هموگلوبین کمتر از 5/8 و... در سفرهای هوایی دچار مشکل مي‌شوند و باید ملاحظات پزشکی را در این زمینه مد نظر قرار دهند.
در مورد بیماران قلبی در مسافرت‌ها بیماران باید یک سابقه پزشکی خود را به همراه داشته باشند که شامل آخرین آزمایش‌ها و معاینات پزشکی، آخرین نوار قلبی و نتیجه دیگر تست‌های قلبی، اعمال جراحی انجام شده، بای پس و آنژیوگرافی، فهرست داروهای مصرفی فعلی، شماره تلفن پزشک خانوادگی که در جریان بیماری فرد قرار دارد، مي‌باشد.
در تمام مشکلات پزشکی و دارویی ایجاد شده برای مسافران اولویت اول مراجعه به پزشک و یا مشاوره با داروساز و دیگر اعضای مرتبط کادر درمان مي‌باشد. گاهی درمان خودسرانه و بدون دانش تخصصی باعث وخیم‌تر شدن اوضاع بیماران می‌گردد.
