زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر مهدی پاشاخانلو - متخصص گوش و حلق و بینی

 تحریریه زندگی آنلاین : گوش به سه قسمت عمده و کلی لاله، گوش میانی و گوش داخلی تقسیم می‌شود. گوش داخلی دهلیزهایی در جهت‌های مختلف فضا دارد که لابیرنت نامیده می‌شود. لابیرنت دو لایه دارد و شامل لایه استخوانی بیرونی و لایه قشایی داخلی می‌شود که درون آن مایعی جریان دارد. در بین مردم چنین شایع شده که سرگیجه ناشی از مایع موجود در گوش میانی است، این در حالی است که گوش میانی در سرگیجه تأثیر چندانی ندارد.

دلایل شایع بروز سرگیجه

یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد سرگیجه، مشکلات مربوط به گوش داخلی است گوش داخلی به قسمت درونی گوش که قابل رویت نیست و در مجاورت مغز قرار دارد گفته می‌شود. گوش داخلی علاوه بر عصب شنوایی، شامل مجاری نیم‌دایره‌ای و اوتریکول و ساکول است که وظیفه حفظ تعادل را در بدن برعهده دارند به مجموع این قسمت‌های تعادلی لابیرنت گفته می‌شود. درون لابیرنت پر از پرزهای ریزی است که درون مایع قرار دارند و اختلال در حرکات این پرزها باعث سرگیجه می‌شود.

سرگیجه دلایل بسیاری دارد که مایع داخل گوش یکی از آنها است. این که در بین مردم شایع شده سرگیجه و حالت تهوع به دلیل وجود مایع در گوش میانی است، درست نیست، بلکه ناشی از عملکرد مایع موجود در گوش داخلی است.

مایع لابیرنت در گوش داخلی است و داخل گوش میانی در حالت معمولی هوا وجود دارد. مایعی در گوش میانی نیست مگر آن که در اثر عفونت‌های ویروسی، ترشحاتی در داخل گوش میانی جمع شود و تنها در آن شرایط است که مایعی در گوش میانی مشاهده می‌شود.

بیشتر بخوانید:

چرا برای مبارزه با کرونا، نباید سفر کنیم و باید در خانه بمانیم؟

مناسب‌ترین خوراکی‌ها در سفر

گوش داخلی عمقی‌تر است و در مجاورت مغز قرار دارد. وقتی حالت رقت یا غلظت مایع داخل گوش از اندازه طبیعی خارج و پرآب می‌شود، لابیرنت گوش داخلی التهاب کرده که یک سری علائمی برای بیمار به وجود می‌آورد و بیمار با سرگیجه و حالت تهوع به پزشک مراجعه می‌کند. این نوع سرگیجه حالت بدخیمی نیست و به چندین نوع تقسیم می‌شود. این بیمار باید معاینه شود و در صورت لزوم باید اودیومتری از گوش داخلی انجام شود و حتی «سی‌تی‌اسکن» و «ام‌آرآی» باید انجام شود که هر کدام روش‌های خاص خودش را دارد.

یکی از دلایل سرگیجه، مسائل ویروسی است. سرماخوردگی، حساسیت‌ها، استرس‌ها، تنش‌های عصبی، فشار خون بالا، مشکلات عروقی، مصرف زیاد نمک و چربی و مواردی از این دست در سرگیجه دخیل است، اما در مجموع هنوز دلیل مشخصی برای سرگیجه مشخص نشده است.

اولین توصیه پزشکی به این افراد آن است که وقتی سوار ماشین می‌شوند، چشمانشان را ببندند. این بیماران باید بدانند که وقتی کنار شیشه می‌نشینند و بیرون را نگاه می‌کنند در این صورت ماشین یک جسم متحرک است و به سرعت حرکت می‌کند اما محیط افراد که روی زمین قرار دارد، ثابت است.

درمان سرگیجه ناشی از حرکت

 اولین دستور برای التهاب و عفونت گوش میانی استراحت و پرهیز از مصرف نمک و چربی می‌باشد و در خصوص سرگیجه ناشی از عملکرد گوش باید گفت لابیرنت گوش داخلی برخی افراد نسبت به حرکت حساس است. بدین معنا که وقتی این افراد با وسایل نقلیه مانند کشتی، هواپیما به ویژه وسایل نقلیه زمینی سفر می‌کنند، دچار مشکل می‌شوند.

هنگامی که ماشین به سرعت از کنار جاده عبور می‌کند، اما محیط اطراف ثابت است، لابیرنت گوش داخلی نمی‌تواند خودش را با شرایط موجود تطبیق دهد و تعادل را حفظ کند، در نتیجه فرد داخل ماشین دچار سرگیجه و حالت تهوع می‌شود. در برخی افراد وضعیت به اندازه‌ای حاد است که نمی‌توانند با خودرو سفر کنند و حتی در مسافرت‌های کوتاه درون شهری به مشکل برخورد می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

کرونا در این مکان‌ها در کمین شماست!

اولین سفر با نوزاد؛ نکاتی که باید رعایت کنید

برای این قبیل افراد دارویی قدیمی به نام هیدرینات وجود دارد که اگر نیم ساعت قبل از مسافرت، این قرص را مصرف کنند، دچار چنین مشکلی نمی‌شوند.

حالا این سؤال پیش می‌آید که چرا با نگاه کردن، گوش حساس می‌شود و چه ربطی بین چشم و گوش وجود دارد و هنگامی که یک نفر جاده را تماشا می‌کند، چرا باید مایع گوش داخلی را تحت تأثیر قرار دهد؟ تعادل بدن در هوا و روی زمین را، عناصر متعددی در بدن بر عهده دارند که چشم و گوش و حس عمقی بدن (پروپیوسپتیو) شامل می‌شود. مایع لابیرنت گوش داخلی، در سه جهت است که انسان را در حالات مختلقی که در فضا یا روی زمین قرار دارد متعادل می‌کند تا انسان بتواند موقعیت خودش را تشخیص بدهد.

 بیماری‌های چشم و ارتباط آن با سرگیجه

حس عمقی بدن (پروپیوسپتیو) مربوط به مفاصل و عضلات بدن است. بدین معنا که اگر یک نفر چشمان‌اش را ببندد، متوجه موقعیت خودش می‌شود که نشسته یا ایستاده است. وقتی سوار آسانسور می‌شویم، این سه حس با همکاری هم به انسان می‌گوید که در چه شرایطی قرار دارد.

مرکز هر سه این موارد یعنی گوش و چشم و حس عمقی بدن در یک قسمت مغز قرار دارد که وضعیت بدن را کنترل و هماهنگ می‌کند.

اگر هنگام حضور در آسانسور چشم را ببندیم، متوجه می‌شویم که آسانسور به طبقات پایین یا بالا می‌رود.

دلیل آن نیز همکاری سه حس عمقی بدن، چشم‌ها و لابیرنت در همه جهات گسترده گوش است. مسائل مختلفی در سرگیجه ناشی از مایع گوش داخلی وجود دارد از جمله: آب و هوا، مسائل فیزیولوژیک بدن، نوع تغذیه، استرس‌هایی که برخی دارند و برخی ندارند و مواردی از این دست باعث سرگیجه می‌شود.

حال چرا برخی‌ها به سفر حساسیت دارند و برخی ندارند؟ آپاندیس در همه افراد وجود دارد، اما چرا یک نفر آپاندیس می‌گیرد و یک نفر تا آخر عمر به آن مبتلا نمی‌شود؟ لوزه در همه افراد وجود دارد، اما چرا یک نفر شرایطی پیدا می‌کند که باید لوزه‌اش را عمل کند و فرد دیگر تا آخر عمل مشکلی با لوزه‌هایش ندارد؟ بنابراین وضعیت بدن هر فرد، نوع تغذیه، آب و هوا، مسائل فیزیولوژیک و خصوصیات ژنتیکی فرد باعث می‌شود که یک نفر در یک مورد حساسیت داشته باشد و فرد دیگر هیچ حساسیتی نداشته باشد.

جابه‌جایی مایع لابیرنت گوش داخلی در برخی افراد اتفاق می‌افتد که برای هر کدام در فصول گوناگون، مختلف است. مشکلات مایع لابیرنت عواقب بخصوصی ندارد و با دارو، استراحت و پرهیز غذایی قابل کنترل است و پس از هر بار، به مدت دو تا چهار هفته طول می‌کشد تا بهبودی حاصل شود. این مساله به مرور زمان از بین می‌رود وعوارضی بجا نمی‌گذارد.

سندرم منیر چیست؟

سرگیجه در برخی از بیماران تکرار می‌شود که ناشی از سندرمی به نام «منیر» است. منیر در افراد به دلایلی که هنوز علت آن مشخص نشده، تکرار می‌شود و زمان آن هم معلوم نیست. گاهی ماهانه و گاهی سالیانه تکرار می‌شود و یک باره نیز خاموش می‌شود. اما یک باره در اثر یک بیماری ویروسی و استرس یا تنش‌های عصبی شعله‌ور می‌شود و علایم بالینی خودش را نشان می‌دهد. سندرم منیر در خانم‌ها بیشتر است، اما در نتیجه بالا رفتن سن، سندرم منیز کمتر می‌شود. همزمان با افزایش سن، عارضه حساسیت به سفر ناشی از مشکل مایع داخل گوش از بین می‌رود. برخی‌ها به هیچ وجه به این عارضه مبتلا نمی‌شوند و برخی امکان دارد یک بار در طول عمرشان به این امر مبتلا شوند. گاهی با بیمارانی روبه‌رو می‌شویم که در تمام عمرشان دو یا سه بار مبتلا شده و بعد هم این مشکل در آنان خاموش شده است.

 ارتباط معده با لابیرنت داخل گوش و سرگیجه

هسته‌هایی که داخل مغز وجود دارد و باعث تهوع یا استفراغ می‌شود، در مجاورت هسته‌های گوش قرار دارند و چون تحریک عصب «واگ» به صورت همزمان صورت می‌گیرد، این عارضه به وجود می‌آید. در جمجمه هر فردی در مغز، دوازده عصب وجود دارد که از یک تا 12 نامگذاری شده است. عصب شماره دهم از قلب و معده عبور می‌کند. این عصب در صورت تحریک شدن امکان دارد ضربان قلب را کاهش دهد و این بیماران معمولاً حال آشوب، اضطراب و استفراغ دارند. سرگیجه مربوط به لابیرنت است اما چون حالت تهوع همزمان تحریک می‌شود، مربوط به عصب دهم یا همان واگ مغزی است که در کنار عصب گوش قرار دارد.