زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سعید قنادی محمدی - کارشناس ارشد تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : بیش از یک سال است که ویروسی از ووهان چین سربرآورده و به طور باور نکردنی در سرتاسر جهان پیش رفته است. دوازده روز از ماه دسامبر 2019 گذشته بود که گزارش گردید بیش از 60 نفر از مردم این شهر بدون هیچ علت شناخته شده‌ای به عفونت ریوی مبتلا شده‌اند. شدت یافتن وخامت حال بیماران، سیستم‌های بهداشتی و مراکز تحــــقیقاتی را بــــرآن داشــت تا بــــا جدیت بیشتری به دنبــــال یافتن علــــت این بیماری باشند. ویروس کرونا جدید

(novel severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) عامل این بیماری بود که حالا با نام (COVID-19 (coronavirus disease 2019  آن را می‌شناختند. طولی نکشید که بخش عظیمی از کره خاکی به این ویروس آلوده شد و نام چین از پسوند این عامل بیماری‌زا به مرور حذف گردید. چندی بعد، سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد که بشریت با یک پاندمی جدید روبه رو شده است؛ یک پاندمی که بی‌رحم است و مرموز؛ پاندمی COVID-19، و حالا بشر است و دانش محدودش و ویروسی آن قدر کوچک که اندازه‌اش به زحمت به 400 نانومتر می‌رسد و معلوم نیست زاییده دست بشر است یا این طبیعت که انزجارش از بشریت را این گونه فریاد زده است.

 بیشتربخوانید:

نسخه تغذیه برای پیشگیری از کرونا

تغذیه، سیستم ایمنی و COVID-19

COVID-19 در برخی از افراد بدون علامت است (40 درصد بیماران)، و در برخی دیگر تنها منجر به بروز علائمی خفیف می‌شود (40 درصد بیماران)، اما همه بیماران به این اندازه خوش شانس نیستند و ویروس کرونا با بی‌رحمی تمام، در ارگان‌های بدنی بیمار (به خصوص ریه‌ها) می‌تازد و خرابی به جای می‌گذارد (حدود 15 درصد از بیماران). 14-2 روز پس از مواجهه با ویروس کرونا، علائم بالینی خود را نشان می‌دهند؛ علائمی چون سرفه‌های خشک و کوتاهی و سختی در تنفس.

بنابر گزارش مرکز پیش گیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) تب و لرز، درد عضلانی، سردرد و همچنین کاهش حس بویایی و چشایی نیز می‌توانند خبر از بروز عفونت باشند. با این که حدود 80 درصد از مبتلایان به COVID-19 نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند، در برخی از بیماران شدت عفونت بسیار بالا است و می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی شود. افزایش تعداد تنفس به بیش از 30 تنفس در دقیقه و افت فشار اکسیژن سرمی به زیر 90 درصد در هوای اتاق از نشانه‌های درگیری جدی ریه‌ها در این بیماری است.

 ویروس کرونا با اتصال به گیرنده آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین2، وارد بافت میزبان شده و فعالیت خود را آغاز می‌کند. با تولید بیش از اندازه فاکتورهای التهابی در پاسخ به حضور این ویروس در بدن، التهاب شدیدی رخ می‌دهد. نارسایی حاد ریوی، نارسایی قلبی، ایجاد نابجای لخته‌های خون و شوک سپتیک (شوکی که به دنبال ورود عامل بیماری‌زا به خصوص باکتری‌ها به درون جریان خون رخ می‌هد) از پیامدهای این ویروس در برخی از بیماران است.

 علاوه بر این برخی از عوامل نیز می‌توانند منجر به مستعد کردن وضعیت فرد به ابتلا به نوع شدید COVID-19 شوند، مانند فشار خون بالا، دیابت، چاقی و اضافه وزن و همچنین سن بالا.

با وجود پیشرفت‌های چشم‌گیری که در امر واکسیناسیون در برابر COVID-19 در تعدادی از کشورها حاصل شده است، تنها موردی که دانشمندان در کنار اقدامات بهداشتی با هدف مقابله با COVID-19 به صورت متفق‌القول بر آن تاکید دارند، تقویت سیستم ایمنی بدن با هدف بهینه‌سازی عملکرد آن در راستای کاهش التهاب و فرایندهای پیش‌التهابی است. یکی از مهم‌ترین راهکارها برای بهینه‌سازی عملکرد سیستم ایمنی، تغذیه صحیح می‌باشد. در این مقاله سعی کرده‌ام به اهمیت و نقش تغذیه در بهبود عملکرد سیستم ایمنی و در نتیجه کاهش خطر بروز COVID-19 و شدت آن در مبتلایان پرداخته و به اهمیت دو ماده معدنی زینک و سلنیوم در عملکرد مطلوب سیستم ایمنی گریزی بزنم.

 بیشتربخوانید:

تغذیه در دوره نقاهت کرونا؛ پس از بهبودی چه بخوریم؟

رژیم غذایی نابودگر کرونا را بشناسید

ذاتی و اکتسابی؛ دو بخش حیاتی تشکیل‌دهنده سیستم ایمنی

سیستم ایمنی از دو بخش اساسی تشکیل می‌شود. ایمنی ذاتی و ایمنی اکتسابی. ایمنی ذاتی نخستین خط دفاعی بدن در برابر عوامل مهاجم بوده و خیلی سریع وارد عمل می‌شود؛ اما فاقد عملکرد اختصاصی است. ایمنی ذاتی شامل موانع فیزیکی مانند غشاهای مخاطی (مثل غشای موکوسی مسیر تنفسی)، اشک، ادرار، پوست، بزاق و اسید معده و همچنین پروتئین‌های محلول ضد میکروب (مثل آبشارهای کامپلمنت و لیزوزیم) و همچنین ترکیبات التهابی ترشح شده از سلول‌هایی مانند بازوفیل‌ها، ماست سِل‌ها و ائوزینوفیل‌ها)، سلول‌های کشنده طبیعی (NK cells) و سلول‌های فاگوسیت کننده (خورنده) (مانند ماکروفاژها، نوتروفیل‌ها و سلول‌های دندتریک) می‌باشد. این اجزای ایمنی با یکدیگر همکاری کرده و از ایجاد عفونت جلوگیری می‌کنند یا آن را به کنترل در می‌آورند.

اما پاسخ سیستم ایمنی اکتسابی به گونه دیگری می‌باشد. این سیستم که شامل بخش هورمونی مبتنی بر سلول‌های B و بخش سلولی مبتنی بر سلول‌های T است، به صورت اختصاصی فعال شده و پاسخ می‌دهد و همین تخصصی بودن در دفاع سیستم ایمنی اکتسابی سبب شده است این پاسخ، پاسخی تاخیری، اما قدرتمند باشد.

سیستم ایمنی اکتسابی در طول زمان می‌تواند قدرتمندتر و مجهزتر نیز گردد. در واقع سلول‌های ایمنی B و T در طول مواجهه بدن با عوامل بیماری‌زا، یاد می‌گیرند و تکامل می‌یابند.

 سلول‌های B (یا همان لنفوسیت‌های B) دو عمل بسیار مهم را انجام می‌دهند؛ اول) تولید آنتی‌بادی اختصاصی علیه عامل مهاجم و دوم) تولید سلول‌هایی به نام سلول‌های B خاطره. این سلول‌ها مانند یک حافظه عمل می‌کنند و در صورت درگیری مجدد فرد با همان عامل بیماری‌زا، به تسریع واکنش دفاعی کمک شایانی می‌کنند، اما سلول‌های T (یا همان لنفوسیت‌های T)، قادر به تولید 3 گروه از سلول‌های ایمنی هستند: اول) سایتوتوکسیک، دوم) کمک کننده و سوم) سرکوب‌گر.

به کمک تغذیه اصولی، هوای سیستم ایمنی‌ات را داشته باش

در هر ثانیه و هر لحظه سیستم ایمنی بدن شما فعال است و از تک‌تک سلول‌ها دفاع می‌کند، البته با ورود یک عامل بیماری‌زا به درون بدن، فعالیت سیستم ایمنی افزایش چشم‌گیری پیدا کرده و برای نابودی عامل مهاجم بسیج می‌شود.

 با افزایش فعالیت سیستم ایمنی، نیازهای غذایی این سیستم نیز زیاد می‌شود. افزایش ساخت و ترشح فاکتورهای ایمنی از جنس چربی مانند پروستاگلاندین‌ها و لکوترین‌ها و همچنین ترکیباتی با اساس پروتئینی مانند ایمونوگلوبولین‌ها، کموکین‌ها، سیتوکین‌ها و همچنین پروتئین‌های فاز حاد توسط سیستم ایمنی، نشان دهنده فعال شدن بیشتر این سیستم هوشمند می‌باشد.

به همین علت سلول‌های ایمنی بدن مجبور به افزایش مصرف اسیدهای چرب و اسیدهای آمینه در راستای ساخت اجزای ایمنی یاد شده می‌شود، البته برای ساخت این ترکیبات، ماشین‌های مکانیکی سیستم ایمنی به کار می‌افتد تا این تبدیل‌ها را انجام دهند. این ماشین‌های مکانیکی و مسیرهای متابولیکی به انرژی و همچنین مواد مغذی فراوانی مانند ویتامین‌ها و مواد معدنی نیاز پیدا می‌کند.

این تنها بخش بسیار کوچکی از نقش تغذیه در عملکرد سیستم ایمنی است و نشان می‌دهد که پیروی از یک رژیم غذایی علمی و اصولی تا چه اندازه می‌تواند به قدرت دفاعی بدن کمک کند.

 بیشتربخوانید:

تغذیه در دوره نقاهت کرونا؛ پس از بهبودی چه بخوریم؟

خطر، چه کسانی را بیشتر تهدید می‌کند و چه توصیه‌های تغذیه‌ای مناسب هستند؟

فراتر از مساله ابتلا به بیماری، جنبه دیگری نیز مطرح است و آن این است که شدت بیماری در کدام یک از مبتلایان می‌تواند شدیدتر باشد و کدام یک از آن‌ها احتمالاً به مراقبت‌های ویژه‌ای مانند تنفس به کمک دستگاه ونتیلاتور (تهویه مصنوعی) نیاز پیدا خواهند کرد. جنسیت، سن، بیماری‌های زمینه‌ای، داروها و سبک زندگی از عواملی هستند که می‌تواند آسیب‌پذیری افراد را در برابر ویروس کرونا تعیین کند.

مطالعه‌ای که در نشریه frontiers in public health منتشر شد نشان داد که شدت بیماری در افراد بالای 65 سال و همچنین در مردان در مقایسه با زنان می‌تواند بیشتر باشد. مطالعه‌ای دیگر نشان داد سنین بالای 70 سال، چاقی، استعمال دخانیات و وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، بیماری‌های ریوی مزمن، فشار خون بالا و سرطان می‌تواند خطر مرگ را در بیماران مبتلا به COVID-19 افزایش دهد (نشریه The bmj).

بر اساس فهرست منتشر شده توسط مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC)، میزان آسیب‌پذیری برخی از گروه‌های جمعیتی در برابر ویروس کرونا بسیار بالا است و این افراد باید اقدامات بهداشتی را با توجه بیشتری انجام بدهند:

  با افزایش سن، سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود (فرایندی که در اصطلاح immunosenescence نامیده می‌شود) و همچنین سطح ترکیبات التهابی در خون افزایش می‌یابد (inflammageing).

 مصرف داروها، کاهش ظرفیت هضم و جذب مواد مغذی و عدم توانایی در تحمل برخی از مواد غذایی مانند سبزیجات و لبنیات و همچنین وضعیت نابه‌سامان مادی در بخش کثیری از جامعه که منجر به عدم توانایی خرید اقلام غذایی مانند گوشت سفید و قرمز و میوه شده است، سبب می‌شود که دریافت ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و مواد معدنی) و درشت مغذی‌ها (به خصوص پروتئین) با افزایش سن دچار اختلال شود.

منیزیم، مهم است... به خصوص در سالمندان مبتلا به دیابت

مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داد که دریافت ناکافی ماده معدنی منیزیم می‌تواند منجر به افزایش سطح التهاب در بدن شود (نشریه Seminars in Cell and Developmental Biology). خطر کمبود منیزیم با افزایش سن، جدی می‌شود. قند خون کنترل نشده و بالا در بیماران مبتلا به دیابت منجر به افزایش دفع ادراری منیزیم می‌گردد. همچنین مصرف طولانی مدت داروی متفورمین نیز می‌تواند به افزایش دفع گوارشی منیزیم منجر شود، بنابراین بیماران مسن مبتلا به دیابت یا پیش‌دیابت (به خصوص زنان)، باید از یک رژیم غذایی پیروی کنند که نیاز فرد به منیزیم را تأمین کند.

 محدودیت کالری، التهاب را کاهش می‌دهد...، اما برای همه مناسب نیست

احتمالاً اعمال محدودیت اصولی در دریافت میزان کالری روشی دیگر برای کاهش التهاب ناشی از افزایش سن می‌باشد، البته این روش در همه افراد کاربرد ندارد و باید در مدت زمان محدود و تنها زیر نظر مشاور تغذیه انجام گیرد. محدودیت کالری دریافتی به صورت خودسرانه می‌تواند موجب بروز سوء‌تغذیه شود.

زینک، قدرتمند در برابر التهاب

مطالعه‌ای فراآنالیز که در سال 2021 در نشریه cytokine به چاپ رسید، به اهمیت دریافت زینک (روی) کافی در سالمندان با هدف کنترل و کاهش سطح التهاب اشاره کرد. این مطالعه نشان داد مصرف مکمل زینک می‌تواند به کاهش سطح 3 عامل التهابی CRP،TNF-α و «مالون دی‌آلدئید» کمک کند. پیش‌تر نیز، در دو مطالعه فراآنالیز دیگر، اثر مثبت زینک در کاهش سطح التهاب نشان داده شده بود (نشریه‌های Interferon and Cytokine Research- سال 2021 و Critical Reviews in Food Science and Nutrition- سال 2020).

اهمیت سلنیوم در سالمندی فراموش نشود

کمبود سلنیوم دریافتی در سالمندان نیز می‌تواند با افزایش التهاب همراه باشد، به طوری که اگر سطح سلنیوم سرمی به کمتر از µg/L 60 کاهش پیدا کند، می‌تواند هم سبب افزایش سطح التهاب در سالمندان شود و هم خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را فزونی بخشد. افزایش سطح نوتروفیل‌ها در مقایسه با لنفوسیت‌ها، افزایش سطح CRP و همچنین افزایش نسبت مس به زینک سرمی در افرادی که دچار کمبود سلنیوم هستند دیده شده است (نشریه Experimental Gerontology- سال 2021). مطالعه فراآنالیزی در سال 2021 در نشریه pharma nutrition به چاپ رسید و نشان داد که مکمل‌یاری با سلنیوم می‌تواند به طور قابل‌توجهی منجر به کاهش سطح استرس اکسیداتیو شده و از طرف دیگر مقدار گلوتاتیون پراکسیداز (نوعی آنزیم آنتی‌اکسیدانی) و ظرفیت تام آنتی‌اکسیدانی را افزایش دهد. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می‌دهد که تولید و یا دریافت مواد آسیب رسان به بافت‌ها و سلول‌های بدنی فراتر از میزان پاک‌سازی آن‌ها توسط سیستم‌های آنتی‌اکسیدانی (مانند ویتامین‌های E، C و بتاکاروتن) شود. به طور مثال زمانی که حجم زباله تولیدی در مقایسه با ظرفیت بازیافت آن افزایش یابد، منجر به تجمع زباله در گوشه و کنار شهر خواهد شد که همین قضیه می‌تواند به سلامت شهروندان آسیب جدی برساند.

رزوراترول، آنتی‌اکسیدانی با طعم انگور

رزوراترول یک ترکیب آنتی اکسیدانی بسیار مهم می‌باشد که می‌تواند از التهاب ناشی از افزایش سن بکاهد. بادام زمینی و انگور قرمز از منابع غذایی اصلی رزوراترول محسوب می‌شوند. به نظر می‌رسد رزوراترول این مهم را از طریق فعال‌سازی سیرتوئین 1 و سرکوب فعالیت NF-κB انجام می‌دهد و می‌تواند به کاهش سطح ترکیبات التهابی کمک کند.

رژیم غذایی مدیترانه‌ای

اهمیت پیروی از الگوی غذایی مدیترانه‌ای در سالمندان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مواد و گروه‌های غذایی تاکید شده در این الگوی غذایی از طریق تأمین مواد مغذی مورد نیاز و همچنین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی گیاهی می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. اخیراً مطالعه‌ای فراآنالیز در سال 2021 انجام گرفت و نشان داد که سطح ترکیب التهابی CRP در سالمندانی که از الگوی غذایی مدیترانه‌ای استفاده کرده‌اند، بسیار پایین‌تر از دیگران است (نشریه Advances in Nutrition).

مصرف روغن زیتون فرابکر، جایگزین کردن فلفل، زردچوبه، سیر و پیاز با نمک، مصرف غلات کامل و ماهی و کاهش مصرف گوشت قرمز بخشی از یک الگوی غذایی مدیترانه‌ای به حساب می‌آید.

به طور مثال فردی که روزانه به 2000 کیلوکالری انرژی نیاز داشته و قصد پیروی از الگوی غذایی مدیترانه‌ای را دارد، باید روزانه حداقل 5 واحد از گروه سبزیجات استفاده کند. مصرف سبزیجات رنگی مانند فلفل دلمه‌ای، بادمجان، گوجه‌فرنگی و هویج بسیار مورد تاکید است.  مطالعه فراآنالیز منتشر شده در سال 2020 در نشریه Nutrition نشان می‌دهد که روغن زیتون اثر بسیار خوبی برای کاهش عوامل التهابی (CRP و اینترلوکین 6) در بدن دارد.

 اقدامات درمانی در بیماران مبتلا به سرطان می‌تواند منجر به تضعیف سیستم ایمنی شود. مهم‌ترین اقدام تغذیه‌ای مناسب برای جلوگیری از ضعف پیش‌رونده سیستم ایمنی، پیشگیری از بروز سوء‌تغذیه با تأمین مقادیر مناسب کالری و درشت‌مغذی‌ها به خصوص پروتئین است.

کاهش در عملکرد کلیوی سبب می‌شود تغییراتی منفی در ساختار سیستم ایمنی رخ دهد، به همین علت خطر بروز هرگونه عفونتی در این بیماران افزایش می‌یابد. عواملی چون فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی که از علل رایج ایجاد نارسایی کلیه به حساب می‌آیند، به عنوان عوامل خطری می‌توانند خطر ابتلا و مرگ و میر ناشی از COVID-19 را افزایش دهند.

کم‌خونی (ناشی از کمبود تولید هورمون اریتروپویتین یا دریافت ناکافی آهن)، سوء‌تغذیه، کمبود ویتامین D و تجمع ترکیبات سمی اوره و کراتینین در خون از علل دیگر تضعیف کننده سیستم ایمنی محسوب می‌شوند (clinical kidney journal- سال 2020).

پروتئین) دریافت پروتئین کافی و مکمل یاری با ویتامین D برای عملکرد سیستم ایمنی در این بیماران ضرورت دارد. در افرادی که به بیماری نارسایی مزمن کلیوی مبتلا نیستند، اما عوامل خطر ابتلا را دارند (مانند افرادی که یک کلیه دارند و بیماران مبتلا به دیابت، فشار خون بالا و یا کلیه پلی‌کیستیک)، دریافت g/kg 1- 8/0 پروتئین در روز ضرورت دارد (نشریه renal nutrition- سال 2021).

اما اهمیت تعیین مقدار پروتئین دریافتی در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی در درجات پیشرفته، همانند راه رفتن بر روی لبه تیغ است. دریافت پروتئین نباید آن قدر زیاد باشد که کلیه‌های از نفس افتاده قادر به دفع ترکیبات مازاد و دفعی تولید شده از متابولیسم پروتئین نباشند و نه آن قدر کم که هم منجر به بروز سوء‌تغذیه و تضعیف سیستم ایمنی شود و هم باعث تحلیل توده عضلانی و دوباره بالا رفتن سطح مواد زاید در خون. طبق آخرین توصیه‌ها بهتر است مقدار پروتئین دریافتی در این بیماران (نارسایی مزمن کلیه با شدت 3 تا 5)، 8/0- 6/0 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن باشد، البته زمانی که از مقدار 6/0 استفاده می‌شود، بهتر است اسیدهای آمینه ضروری یا کتو آنالوگ‌های فاقد نیتروژن آن‌ها به صورت مکمل به بیمار تجویز شود (پس این مقدار پروتئین برای همه کاربرد ندارد). از طرف دیگر مقدار کالری دریافتی باید حدود 30 کیلوکالری به ازای کیلوگرم وزن بدن در روز باشد.

اما این که چه میزان پروتئین برای سالمندان مبتلا به نارسایی مزمن کلیه توصیه ‌شود، امری پیچیده و غیرقطعی می‌باشد. از آنجایی که خود سوء‌تغذیه، تضعیف سیستم ایمنی و تحلیل عضلانی می‌تواند طول عمر فرد را تحت تأثیر قرار دهد، اگر علائمی از سوء‌تغذیه و تحلیل عضلات در فرد سالمند مشاهده شود، بهتر است میزان پروتئین 1- 8/0 گرم به ازای کیلوگرم وزن بدن و میزان کالری دریافتی روزانه 30 کیلوکالری به ازای کیلوگرم وزن بدن تنظیم شود و سپس بر مبنای پایش‌های منظم و پس از تأمین نیازها، مقدار پروتئین به صورت تدریجی کاهش یابد (Journal of Nephrology- سال 2020).

گوشت قرمز یکی از بهترین منابع غذایی پروتئین، زینک و ویتامین B12 محسوب می‌شود، اما این نکته را فراموش نکنید که مصرف گوشت قرمز در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه با پیشرفت بیماری نارسایی کلیه همراه است، اما سایر منابع پروتئینی حیوانی مانند ماکیان، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات چنین ارتباطی را ندارند (هرچند محدودیت‌های غذایی برای جلوگیری از تجمع املاح در بدن باید اعمال شود).

سلنیوم) دفع در طول دیالیز و کمبود سلنیوم دریافتی یک مشکل تغذیه‌ای شایعی می‌باشد. سلنیوم برای عملکرد آنزیم آنتی‌اکسیدانی گلوتاتیون پراکسیداز ضروری است و در کلیه ساخته می‌شود و نقش مهمی در متابولیسم رادیکال‌های آزاد ایفا می‌کند. در بیماری‌های نارسایی مزمن کلیوی ساخت گلوتاتیون پراکسیداز دچار اختلال شده و مکمل‌یاری با سلنیوم نیاز می‌باشد. پیوند کلیه به سرعت موجب بازیابی سطح گلوتاتیون پراکسیداز پلاسمایی می‌شود (International Journal of Molecular Science- سال 2020).

منیزیم) سطح منیزیم سرمی در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیوی نیز می‌تواند در پیشرفت بیماری کلیوی مؤثر باشد. در اوایل بیماری نارسایی مزمن کلیوی احتمال بروز افت منیزیم سرمی وجود دارد و کمبود منیزیم نه تنها می‌تواند موجب افزایش التهاب شود، بلکه قادر است سبب رسوب کلسیم بر دیواره عروق خونی شده و خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش دهد، اما با پیشرفت نارسایی کلیه و با کاهش توانایی کلیه‌ها در دفع منیزیم، سطح این ماده معدنی در خون افزایش یافته و می‌تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. مطالعه‌ای که در سال 2020 در نشریه BMC Nephrology به چاپ رسید بیان کرد که هم کمبود منیزیم و هم بی‌بود منیزیم سرمی با افزایش مرگ و میر در بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیه در ارتباط است، اما رابطه‌ای با پیشرفت نارسایی کلیه ندارد.

شامل COPD (بیماری مزمن انسدادی ریوی)، آسم (متوسط و شدید)، سیستیک فیبروزیس، پُرفشاری ریوی و بیماری‌های ریوی بینابینی (مجموعه‌ای از بیماری‌های ریوی که منجر به التهاب و فیبروزه شدن (سفت و ناکارآمد شدن) بافت بینابینی ریه‌ها می‌شود).

مطالعه مروری در سال 2020 نشان داد که مصرف رزوراترول می‌تواند به جلوگیری از بروز فرم خانوادگی آلزایمر که زودهنگام نمایان می‌شود، کمک کند و همچنین از سطح التهاب نیز بکاهد (Advances in Medical Sciences).

مطالعه‌ای فراآنالیز در سال 2020 که در نشریه Complementary Therapies in Medicine به چاپ رسید نشان داد که مکمل یاری با رزوراترول می‌تواند منجر به کاهش ترکیب التهابی CRP در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 شود.

بیماری‌های قلبی و عروقی مانند نارسایی قلبی، کاردیومیوپاتی و فشار خون بالا

مطالعه‌ای در سال 2020 نشان داده است که کمبود دریافت منیزیم در زنان یائسه می‌تواند با افزایش خطر نارسایی قلبی با برون‌ده ناکافی همراه باشد (نشریه AHA). پیش‌تر و در سال 2019 بر اساس مطالعه فراآنالیزی که در نشریه Cardiovascular Pharmacology به چاپ رسیده بود مشخص گردید مقدار دریافت منیزیم غذایی و سطح منیزیم سرمی به طور معکوسی با خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی در ارتباط است. در مطالعه فراآنالیز دیگری به اهمیت دریافت برخی از مواد و گروه‌های غذایی مانند غلات کامل، سبزیجات، میوه‌ها، آجیل، حبوبات، لبنیات و ماهی در کاهش خطر بیماری عروق کرونر قلبی، سکته و نارسایی قلبی اشاره شده است (نشریه critical Reviews in Food science and Nutrition- 2019).

بیماری ایدز و سایر بیماری‌ها و داروهایی که منجر به تضعیف سیستم ایمنی می‌شود مانند استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی

بر اساس یافته‌های مطالعه‌ای فراآنالیز، مصرف مکمل پروتئین در بیماران مبتلا به عفونت ناشی از ویروس HIV که تحت درمان با گروه دارویی ضد رترو ویروس هستند می‌تواند هم موجب افزایش وزن، شاخص توده بدنی و توده بدون چربی شود و هم قادر به افزایش سطح قوای سیستم ایمنی در این بیماران می‌باشد (یعنی افزایش رده سلولی CD4) (نشریه Clinical Nutrition ESPEN- سال 2018).

 بیماری‌های کبدی مانند بیماری کبدی ناشی از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، کبد چرب غیرالکلی و سیروز کبدی

دوران یائسگی می‌تواند با ظهور اضافه وزن و چاقی همراه باشد. افزایش سن، بر‌هم‌ریزی تعادل هورمونی (مثل کاهش استروژن و افزایش FSH)، کاهش حس سیری، کاهش سطح انرژی مصرفی و متابولیسم پایه، سبک زندگی کم تحرک و کاهش سطح فعالیت فیزیکی، افزایش دریافت کالری و همچنین غذاهای فرآوری شده، پیروی از الگوی غذایی غربی (استفاده از فست‌فودها و غذاهای سرخ کردنی و نوشیدنی‌های شیرین شده)، کاهش دریافت فیبر رژیمی و اختلالات روحی- روانی و بروز اشتهای کاذب احساسی از عوامل مؤثر در ابتلای زنان یائسه به اضافه وزن و چاقی است.

 افزایش سن، یائسگی و اضافه وزن در کنار یکدیگر، می‌تواند منجر به تضعیف عملکرد سیستم ایمنی و افزایش سطح التهاب گردد که به دنبال آن، افزایش بیشتر التهاب، استرس اکسیداتیو، بیماری‌های قلبی و عروقی و تجمع بیش‌تر بافت چربی می‌تواند وضع را بدتر کند. مطالعه‌ای مروری در سال 2020 به زنان یائسه (یا نزدیک دوران یائسگی) تاکید کرد برای جلوگیری از بروز اضافه وزن و همچنین کاهش سطح التهاب، بهتر است از رژیم غذایی مدیترانه‌ای تبعیت کنند و در برخی موارد مطلوب است محدودیت در دریافت کالری نیز اعمال شود. مصرف سبزیجات فراوان و امگا 3 و سطح مناسب ویتامین D سرمی می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند (نشریه Nutrition).

کم‌خونی داسی‌شکل، یک بیماری ژنتیکی می‌باشد که شکل گلبول‌های قرمز در آن به صورت داسی‌شکل بوده و به همین علت بسیار حساس و شکننده هستند و طول عمر بسیار کوتاهی دارند. شکستن و آزادسازی مداوم آهن، زمینه را برای ایجاد استرس اکسیداتیو خارج سلولی و افزایش التهاب مهیا می‌کند.

مطالعه‌ای مروری که در سال 2020 و در نشریه clinica chimica Acta به چاپ رسید، به اهمیت مکمل‌یاری با زینک در این بیماران اشاره و بیان کرد که زینک قادر است به کاهش التهاب در این بیماری نیز کمک شایانی کند. کودکان بالای 2 سال، روزانه به 1 میلی‌گرم مکمل اسیدفولیک نیاز دارند و علت آن، کمک به فرایند بازگردش سریع تخریب و ساخت گلبو‌های قرمز است.

 استعمال دخانیات (چه در گذشته و چه در حال)

کل الگوی تغذیه و همچنین فراهم آوردن ریزمغذی‌ها و درشت مغذی‌ها می‌تواند بر عملکرد سیستم ایمنی تأثیر بگذارد و کمبودهای غذایی هم قادر به ایجاد اختلال در عملکرد آن هستند. در این مقاله تنها توانستم به بخش کوچکی از توصیه‌ها و اقدامات تغذیه‌ای جهت کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی با تاکید بر گروه‌های خاص و پرخطر در برابر ویروس کرونا بپردازم.