زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه زندگی آنلاین : همه‌گیری بیماری ویروس کرونا 2019 (کووید 19) همچنان بر بخش‌های عمده‌ای از جهان تأثیرگذار است. آگاهی از تست‌های تشخیصی سندروم شدید تنفسی حاد کروناویروس 2 (SARS-CoV-2) همچنان در حال تحول است و درک روشنی از ماهیت آزمایش‌ها و تفسیر یافته‌های آنها مهم است. این مقاله چگونگی تفسیر 3 نوع آزمایش تشخیصی است که معمولاً برای عفونت‌های SARS-CoV-2 استفاده می‌شوند: واکنش زنجیره‌ای پلیمراز رونوشت بردار معکوس (RT-PCR) و سنجش جذب ایمنی IgM و IgG متصل به آنزیم (الایزا) که به‌عنوان تست آنتی‌بادی کرونا نیز شناخته می‌شود و آزمایش‌های غربالگری اولیه بیماری کرونا ویروس جدید.

 بیشتربخوانید:

تفسیر و تحلیل نتایج آزمایش کرونا

آزمایش‌های غربالگری اولیه کرونا (کووید 19)

بر اساس یافته‌هایی که محققین در چند ماه اخیر و پس از انتشار ویروس کرونای جدید به دست آورده‌اند برخی آنالیت ها، پروتئین‌ها و سلول‌های خونی تغییراتی را نشان می‌دهند که بر اساس آنها می‌توان به وجود عفونت در بدن برخی افراد شک کرد. البته این آزمایش‌ها جنبه غربالگری داشته و به‌هیچ‌عنوان ملاکی برای تشخیص قطعی بیماری نیستند. این آزمایش‌ها شامل شمارش سلول‌های خونی (CBC)، سرعت رسوب‌گذاری اریتروسیت (ESR)، پروتئین واکنش دهنده CRP) C)، کراتین فسفوکیناز (CPK) و لاکتات دهیدروژناز می‌باشد که در ادامه به نقش تک تک آنها و نحوه تغییرات آنها در بیماری کرونا اشاره می‌کنیم. همچنین تمامی این آزمایشات در صفحات اختصاصی خود به تفصیل شرح داده شده‌اند که می‌توانید با کلیک بر روی نام هر کدام به صفحه اختصاصی آنها بروید.

آزمایش CBC کرونا

آزمایش شمارش سلول‌های خونی یکی از پر کاربردترین آزمایش‌های بالینی ساده و ابتدایی است که در اکثر بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. خون مجموعه‌ای بسیار پیچیده از چندین نوع سلول مختلف است که به‌طورکلی به گلبول قرمز، گلبول سفید و پلاکت‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند. در بیماری کوید-19 تعداد گلبول‌های سفید خونی تا حدی کاهش نشان می‌دهد. البته همیشه این کاهش به‌صورت محسوس اتفاق نمی‌افتد و ممکن است حتی در محدوده نرمال نیز اتفاق بیافتد. همچنین گلبول‌های سفید خود به انواع بسیار متفاوتی تقسیم می‌شوند که یکی از این انواع لنفوسیت (Lymphocyte) نام دارد و در بیماری کوید-19 ممکن است مقدار این سلول‌ها تا 20درصد و یا کمتر کاهش پیدا کند.

آزمایش CRP

پروتئین واکنش دهنده C یکی از اجزای بسیار مهم سیستم بروز التهاب در بدن می‌باشد و بسیار به عوامل التهابی حساس می‌باشد به‌نحوی‌که حتی وجود یک جراحت بسیار ساده، خونریزی لثه، جراحی و یا حتی یک آسیب و ترومای عضلانی هم می‌تواند مقدار آن را در بدن افزایش دهد. بنابراین منفی بودن مقدار CRP می‌تواند به‌عنوان یک فاکتور قابل‌اعتماد مبنی بر عدم ابتلای افراد در نظر گرفته شود ولی مثبت بودن این آزمایش به‌هیچ‌عنوان قطعاً مساوی با ابتلا به کووید-19 نمی‌باشد.

 بیشتربخوانید:

معنی منفی بودن تست کرونا چیست؟

آزمایش LDH

لاکتات دهیدروژناز نیز یکی از آنزیم‌های بسیار مهم دیگر در بدن می‌باشد که در برخی حالات از جمله بیماری کرونا افزایش مختصری نشان می‌دهد.

آزمایش CPK

کراتین فسفوکیناز یکی از آنزیم‌های بسیار مهم در بدن می‌باشد و در مواردی که آسیب‌های عضلانی و یا التهاب در بدن وجود داشته باشد مقدار آن در خون افزایش می‌یابد. محققین یافته‌اند که در بیماری کووید-19 مقدار CPK افزایش مختصری نشان می‌دهد و این افزایش در کنار سایر علائم و نتایج سایر آزمایش‌ها می‌تواند به پزشک در شناسایی افراد بیمار کمک کند.

آزمایش ESR

معمولاً به دلیل وقوع واکنش‌های حاد التهابی در بدن افراد مبتلا به ویروس، مقدار ESR افزایش پیدا می‌کند. حتماً توجه نمایید که افزایش مقدار ESR لزوماً به معنای ابتلا به کووید نیست!

بسیار مهم:

توجه فرمایید که تفسیر نتایج آزمایش‌های غربالگری و سایر آزمایش‌ها نیاز به دانش پزشکی داشته و حتماً نتایج آزمایش‌ها باید در کنار علائم بالینی افراد و پس از معاینه توسط پزشک و با تکیه بر شرح‌حالی که از بیمار گرفته می‌شود تفسیر شوند.

اطلاعات این صفحه صرفاً برای آگاهی شما عزیزان و کاستن از میزان نگرانی‌های شما نوشته شده است و خواهشمندیم به‌هیچ‌عنوان خوددرمانی یا تجویز دارو برای خود و نزدیکانتان انجام ندهید و در صورت نیاز حتماً با پزشک خودتان برای تفسیر دقیـــق نتایــج آزمایش‌ها مشورت کنید.

گرفتن اطلاعات ناقص و تصمیم‌گیری بر اساس آنها برای بسیاری از افراد ممکن است خطرات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. تجربیات چند ماه گذشته ما نشان می‌دهد که حجم انبوهی از افرادی که نگران سلامتی خود و خانواده‌شان هستند از طریق مجاری الکترونیک و فضای مجازی درخواست تفسیر آزمایش را دارند و به همین دلیل از این طریق به اطلاع کلیه عزیزان می‌رساند که تفسیر نتایج آزمایش از راه دور امکان‌پذیر نمی‌باشد و حتماً باید برای تفسیر از پزشک معالج خودتان کمک بگیرید.

 بیشتر بخوانید:

تست خانگی کرونا ممکن شد

تست پادتن کرونا و سوال‌های بسیار

تشخیص RNA ویروسی از طریق RT-PCR

تاکنون رایج‌ترین و قابل‌اطمینان‌ترین آزمایش برای تشخیص کرونا (کووید 19) آزمایش RT-PCR بوده است که با استفاده از سواب‌های بینی-حلق و سایر نمونه‌های دستگاه تنفسی فوقانی از جمله سواب گلو یا اخیراً بزاق انجام می‌شود. انواع مختلفی از ژن‌های RNA موجود در ویروس در روش‌های تشخیصی مختلف هدف قرار می‌گیرند که بیشترین آزمایشات یک یا تعداد بیشتری از ژن‌های پوشش ویروس (env)، نوکلئوکپسید (N)، تاج ویروس S)، RNA پلیمراز وابسته به RNA) و ژن‌های ORF1 را هدف قرار می‌دهند.

در بیشتر افراد مبتلا به عفونت ویروس کرونا که دارای علائم می‌باشند، RNA ویروسی در سواب نازوفارنکس یا بینی-حلق با توجه به آستانه چرخه (Ct) از روز اول شروع علائم قابل تشخیص است و در هفته اول شروع علائم اوج می‌گیرد.Ct  تعداد چرخه‌های همانندسازی موردنیاز برای تولید یک سیگنال فلورسنت، با مقادیر کمتر Ct و بار RNA ویروسی بیشتر است. مقدار Ct کمتر از 40 از نظر بالینی به‌عنوان PCR مثبت گزارش می‌شود. این نتیجه مثبت تا هفته سوم شروع به کاهش می‌کند و متعاقباً غیرقابل تشخیص می‌شود. با این حال، مقادیر Ct به دست آمده در بیماران مبتلا به نوع شدید کرونا بستری در بیمارستان پایین‌تر از مقادیر Ct در موارد خفیف است و مثبت بودن PCR ممکن است بیشتر از 3 هفته پس از شروع بیماری ادامه یابد، با اینکه بیشتر موارد خفیف نتیجه منفی خواهند داشت. بااین‌وجود، یک نتیجه مثبت PCR تنها نشان دهنده شناسایی RNA ویروسی می‌باشد و لزوماً نشان دهنده حضور ویروس زنده نیست.

توجه نمایید که آزمایش PCR می‌تواند منجر به ایجاد جواب‌های منفی و مثبت کاذب شود. به عبارت دیگر منفی کاذب زمانی است که فرد به ویروس آلوده شده ولی به دلیل اینکه نمونه‌برداری مناسبی انجام نشده و یا مقدار ویروس در بدن وی هنوز به حد زیادی نرسیده است نتیجه آزمایش منفی دریافت می‌کند. همچنین مثبت کاذب زمانی است که به دلیل آلوده شدن نمونه فرد با اشخاص دیگر در حین حمل‌ونقل نمونه‌ها سبب می‌شود تا فردی که بدن وی به ویروس آلوده نیست جواب مثبت بگیرد.

در مجموع لازم است تا کلیه جواب‌های مثبت در PCR جدی گرفته شود (حتی مثبت کاذب) و اقدامات درمانی و مراقبت‌های لازم برای فرد شروع شود. در مورد نتایج منفی باید توجه کنید که نتیجه منفی (اگر منفی کاذب نباشد) تا همان لحظه گرفتن جواب ارزش دارد و پس از آن اگر افراد فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکنند هر لحظه ممکن است که در معرض عفونت قرار بگیرند و به بیماری مبتلا شوند.

اگر جواب تست PCR شما منفی است ولی دارای علائمی همانند تنگی نفس، تب و سرفه هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید تا با انجام CT-SCAN وضعیت را مشخص نماید. توجه کنید که حساسیت و دقت CT-Scan در تشخیص درگیری ریه افراد در بیماری کووید-19 بسیار بیشتر از PCR می‌باشد.

در برخی موارد، RNA ویروسی حتی بعد از هفته ششم پس از اولین آزمایش مثبت توسط RT-PCR تشخیص داده می‌شود. چند مورد نیز پس از انجام دو آزمایش PCR منفی که به فاصله 24 ساعت انجام شدند، مثبت گزارش شده‌اند. مشخص نیست که آیا این امر حاصل از خطای آزمایش، عفونت مجدد یا فعال‌سازی مجدد عفونت می‌باشد. در یک مطالعه شامل 9 بیمار، تلاش برای جداسازی ویروس در محیط کشت بعد از روز هشتم شروع بیماری موفقیت‌آمیز نبود، که این امر با کاهش عفونت بعد از هفته اول ارتباط دارد. به همین دلیل است که “استراتژی مبتنی بر علائم” مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) نشان می‌دهد که کارمندان بهداشت و درمان اگر حداقل 3 روز (72 ساعت) از زمان بهبودی گذشته باشد و تب بدون استفاده از داروهای کاهنده تب از بین رفته و علائم تنفسی (به‌عنوان‌مثال سرفه و تنگی نفس) بهبود یافته باشند و حداقل پس از گذشت 10 روز از ظهور علائم می‌توانند به کار خود برگردند.

جدول زمانی مثبت شدن PCR در نمونه‌های دیگری غیر از سواب بینی-حلق متفاوت است. مثبت شدن PCR در خلط آهسته‌تر کاهش می‌یابد و ممکن است بعد از اینکه سواب های بینی-حلق منفی شوند همچنان مثبت باقی بماند. در یک مطالعه، مثبت بودن PCR مدفوع در 55 مورد از 96 (57درصد) بیمار آلوده به کرونا مشاهده شد و در مدفوع بیشتر از سواب بینی-حلق از روز 4 تا 11 مثبت باقی ماند، اما با شدت بالینی بیماری مرتبط نبود. طبق ارزیابی‌های انجام شده پایداری PCR در خلط و مدفوع مشابه هم بود.

در مطالعه‌ای شامل 205 بیمار که عفونت کووید 19 در آنها تأیید شده بود، مثبت بودن RT-PCR در نمونه‌های لاواژ برونکوآلوئولار (93درصد) و پس از آن خلط (72درصد)، سواب بینی (63درصد) و سواب حلق (32درصد) بود. نتایج منفی کاذب عمدتاً به دلیل زمان نامناسب جمع‌آوری نمونه در رابطه با شروع بیماری و نقص روش نمونه‌گیری، به‌ویژه سواب های نازوفارنکس رخ داده است. ویژگی اکثر آزمایش‌های RT-PCR 100 درصد است زیرا طراحی پرایمر مختص توالی ژنوم SARS-CoV-2  است. نتایج مثبت کاذب گهگاه ممکن است به دلیل خطاهای فنی و آلودگی معرف ایجاد شوند.