زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

گفت‌وگو : رضا حسینمردی - روزنامه‌نگار

تحریریه زندگی آنلاین : پروفسور کامران آزما متولد سال 1346 شهرستان داراب استان فارس، مقاطع مقدماتی تحصیل را در همین شهرستان با موفقیت به پایان رساند و در سال 1364 با شرکت در آزمون سراسری همراه با برادر همزاد (دوقلو) خود وارد رشته پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی شیراز شد.

او می‌گوید به دروس مرتبط با ریاضی و فیزیک علاقه فراوانی داشت؛ برای نمره درس نمی‌خواند ولی همیشه در این دروس نمرات بالایی می‌گرفت. به کتاب و کتابخوانی خیلی علاقه داشت و در نهایت به توصیه نزدیکان‌ با گرایش علوم تجربی رشته پزشکی را انتخاب کرد.

دکتر کامران آزما با برادر دوقلوی خود، مرحوم کامبیز آزما سال‌های تحصیل دوشادوش بودند و تا اواخر دوره طب دانشگاه علوم پزشکی شیراز با هم بودند. حتی رتبه کنکور ورود به دانشگاه آنان نیز دو رقم با هم فاصله داشت (رتبه 205 و 207)؛ ولی متاسفانه کامبیز، سال چهارم و پنجم دانشگاه به دلیل ابتلا به بیماری‌ام. اس  و پیشرفت شدید آن، موفق به اتمام دوره پزشکی نشد و در نهایت از همراهی با برادر و خدمت به همنوعان محروم و نهایتاً به رحمت خدا رفت.

دکتر کامران آزما از همان دوران تحصیل در دانشکده پزشکی به رشته طب فیزیکی و توانبخشی علاقه و گرایش داشت. در سالی که در آزمون تخصصی امتحان می‌داد انتخاب رشته، فقط مختص یک رشته و یک دانشگاه بود. دانشگاه علوم پزشکی ارتش همان زمان  فقط برای پذیرش دو نفر دستیار تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی اعلام نیاز داشت و دکتر آزما از بین 98 متقاضی به‌عنوان نفر اول پذیرفته شد.

وی طی سال‌های گذشته به‌واسطه حضور علمی، آموزشی و پژوهشی خود در دانشگاه به تربیت دستیاران تخصصی این رشته همت گماشت، کتب و مقالات علمی و پژوهشی متعدد نیز نگارش و تألیف کرده است. اکنون مرتبه علمی ایشان استاد تمام دانشگاه (پروفسور) است.

او می‌گوید: افتخارم خدمت به مردم و کمکی هر چند کوچک به شناخت و توسعه این رشته در ایران است.

بیشتربخوانید:

طب فیزیکی شامل چه تکنیک هایی است؟

به اعتقاد وی علاقه و تمایل قلبی، رمز اصلی موفقیت در هر رشته تحصیلی و کار است؛ گذر از مسیرهای دشوار با علاقه و تلاش میسر است. می‌گوید من به دو فرزندم نیز توجه به همین نکات را توصیه کرده‌ام. همیشه تاکید می‌کنم به هر رشته‌ای و در هر علومی که علاقه دارید ادامه تحصیل دهید چون انسان باید به تحصیل و شغل خود که سرنوشت اجتماعی فرد را تعیین می‌کند، علاقه و تمایل قلبی داشته باشد. این دیدگاه علاوه بر موفقیت‌های فردی و راحتی زندگی، نتایج خوبی برای اجتماع نیز به همراه دارد.

وی در مورد نقش پدر و مادر در موفقیت‌ها معتقد است که این بزرگواران در زندگی هر فرد نقش مهمی در تشویق و رسیدن به موفقیت‌های فردی و اجتماعی دارند؛ ایشان از مرحوم پدر و مادر خود که همیشه پشتیبان و حامی ادامه تحصیل و رسیدن به موفقیت‌ها بودند با نیکی یاد می‌کند. و موفقیت در طول دوران دستیاری طب فیزیکی را مدیون آرامش و فراغت بالی می‌داند که همسرش برای او مهیا می‌کرده است.

 مرحوم پدر ایشان تلاش و پیشرفت را  با تشویق معنوی و روحیه دادن احیا و زنده می‌کرد. مادر نیز عاشقانه با حمایت‌های مادرانه پشتیبانی می‌نمود؛ بخصوص در مدتی که برادر در بستر بیماری بود، مادر مانند شمعی می‌سوخت و مراقبت می‌کرد.

دکتر آزما می‌گوید: پدرم سال 1369 به دلیل عارضه قلبی به رحمت خدا رفت و مادر نیز چند سال بعد از فوت برادرم به رحمت خدا رفت. پدرم مرحوم حسین آزما، شاعر و نویسنده بود؛ آن مرحوم حجم زیادی نوشته دارد ولی متاسفانه به‌جز کتابی تحت عنوان شهر من داراب هنوز این آثار به چاپ نرسیده است. دکتر کامران آزما و مرحوم کامبیز آزما (برادر) نیز طبع شعر و نگارش خود را از مرحوم پدر به ارث برده‌اند؛ دکتر آزما مجموعه شعر نسیم سحر که گزیده‌ای از اشعار ایشان است را به سه عزیز از دست داده خود تقدیم کرده است. او تنها یک خواهر دارد که سالها به‌عنوان پرستار در بیمارستان‌های مختلف خدمت نموده و اکنون بازنشسته است.

دکتر کامران آزما عضو هیات علمی و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش، عضو هیات مدیره انجمن متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی، همچنین عضو هیات ممتحنه دانشنامه (برد) تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی ایران، مؤسس و مسئول مرکز تحقیقات ارگونومی و بیومکانیک بالینی دانشگاه علوم پزشکی ارتش است و در سوابق اجرایی خود پیشینه ریاست بیمارستان و ریاست دانشکده علوم پزشکی به مدت چهار سال را نیز دارد. وی علاوه بر تألیف کتاب، وسیله‌ای نیز جهت توانبخشی ریه طراحی و ابداع کرده که می‌گوید

به‌زودی با همکاری یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان به تولید خواهد رسید.

دکتر کامران آزما خردادماه سال گذشته به دلیل شدت یافتن عارضه ده ساله کبدی، مجبور به پیوند کبد شد ولی با وجود کسالت و شرایط خاص، هفته‌ای 5 روز به‌صورت نیمه‌وقت در خدمت بیماران است و این فرصت را برای کمک به بیماران و مراجعان مطب مایه افتخار می‌داند.

با این مقدمه و معرفی ایشان که  به واقع استاد علم و اخلاق است در یکی از روزهای بهاری قرار گفتگو گذاشتیم. خودش می‌گوید سال گذشته در همچین روزی در اوج کرونا در بیمارستان بستری بوده است. دکتر آزما یکی از پرطرفدارترین پزشکان ایران است و تا قبل از این کسالت، گاهی اوقات تا پاسی از شب و حتی نیمه‌شب به ویزیت و درمان بیماران می‌پرداخت. تکنیک‌های مورداستفاده ایشان در زمینه درمان با دست یا به‌اصطلاح مانیپولاسیون ستون فقرات بسیار خاص و درمانگر بیماران دردمند است؛ او بسیاری از بیماران را با همین تکنیک‌ها از درد رهایی داده است.

لطفاً در مورد تاریخچه طب فیزیکی و توانبخشی و گستره آن بفرمایید.

طب فیزیکی یک بخش و یک رشته  تخصصی از حوزه طب و طبابت است که تمرکز اصلی آن بر مشکلات فیزیکی، عملکردی و حرکتی فرد بوده و کارکرد آن بررسی علل و عوامل ایجاد کننده  این اختلالات و نهایتاً درمان آنهاست و توانبخشی هم به‌طور خلاصه اقداماتی را انجام می‌دهد که فرد معلول و یا آسیب‌دیده را به حداکثر عملکرد و استقلال فردی و اجتماعی برساند. شاخه توانبخشی به دلیل معلولیت‌های سربازان برجای‌مانده از جنگ جهانی  به همت پزشکی به نام دکتر راسک که برنامه توانبخشی برای این مجروحان تدوین کرد و به‌دلیل نتایج خوبی که داشت، گسترش یافت. دکتر راسک با بودجه‌ای که در اختیارش قرار گرفت این رشته را توسعه داد. به همین دلیل دکتر راسک را به‌عنوان پدر طب توانبخشی می‌شناسند.

دکتر کروزن هم به‌عنوان پدر طب فیزیکی شناخته می‌شود، فردی که پایه‌گذار دوره‌های آموزشی این رشته  در بیش از هشتاد سال قبل بوده است و اولین کتاب طب فیزیکی را نوشت. نیاز بود که یک وسیله تشخیصی نیز در اختیار قرار گیرد، بدین ترتیب طب الکترودیاگنوز ایجاد و در خدمت رشته طب فیزیکی و توانبخشی ادامه مسیر داد.

طب الکترودیاگنوز به بررسی و مطالعه جریانهای الکتریکی که عضلات و اعصاب ایجاد می‌کنند می‌پردازد و ابزاری قوی در جهت تشخیص انواع بیماری‌های عضلانی و اعصاب محیطی است بعدها تمام این شاخه‌ها با هم ادغام شد و رشته طب فیزیکی، توان‌بخشی کنونی را شکل داد  . اکنون  ۱۰ دانشگاه در سراسر ایران به تربیت دستیاران این رشته مشغول هستند و در حال حاضر حدود 600  فارغ‌التحصیل این رشته در شهرهای مختلف ایران مشغول ارائه خدمات مختص این رشته هستند.

این نکته هم یادآوری شود که این رشته باوجوداینکه شاخه‌ای نسبتاً جدید از طب محسوب می‌شود ولی نظیر تمام رشته‌های پزشکی،  پیشرفت در فن‌آوری‌ها و اقبال عمومی رشد عظیمی  در این رشته ایجاد نموده است که عمدتاً مربوط به مدالیته‌های فیزیکی و ابزارهای تشخیصی و درمانی است.

 سونوگرافی از مفاصل، عضلات، اعصاب و بافت نرم اقدامی است که هم در زمینه تشخیص و هم کمک به انجام روش‌های کمتر تهاجمی در درمان دردها از ابزارهای مهم در دسترس متخصصان این رشته است. این رشته طیف وسیعی از بیماری‌های اسکلتی، مفصلی و عضلانی، عضلانی را پوشش می‌دهد. علاوه بر آن هر بیماری دیگری که عملکرد، استقلال و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد می‌تواند از خدمات این رشته بهره‌مند شود و متخصصین این رشته از طریق روش‌های توان‌بخشی سایر سیستم‌ها نظیر سیستم قلبی عروقی و ریوی، یا توان‌بخشی کف لگن در کنار متخصصین این رشته‌ها قرار می‌گیرند.

بیشتربخوانید:

توانبخشی در افراد مبتلا به کمردرد

در مورد جایگاه و حیطه کاری طب فیزیکی و ویژگی‌های آن بفرمایید.

خدمت به بیماران در این رشته وسعت زیادی دارد که  این از مشخصه‌های طب فیزیکی و توان‌بخشی است و بیمار نبایستی تصور کند، ابزارهای درمانی صرفاً محدود به یکسری از انواع داروها یا جراحی است. در فاصله میان جراحی و جراحی نکردن، روش‌های مختلف درمان گنجانده می‌شود، بدین ترتیب طب فیزیکی به اینگونه درمان‌ها توجه می‌کند.

نگاه کل‌ نگرانه‌ به بیمار از دیگر مشخصه‌های این رشته است  که در کنار سایر خصوصیات، آن را از سایر رشته‌های پزشکی متمایز می‌کند؛  یعنی دیدن بیمار و نه صرفاً بیماری، درواقع  در کنار اقدامات درمانی کیفیت زندگی بیمار و برگشت استقلال بیمار را در نظر دارد.

 در کنار این موارد یکی از دلایل استقبال افراد به روش‌های درمانی طب فیزیکی رویکردی است که این رشته به سمت درمان‌های کم‌هزینه‌تر و ساده‌تر دارد و این نکته حتی مورد توجه شرکت‌ها و کارگاه‌های بزرگ که دید اقتصادی دارند در جهت درمان مشکلات اسکلتی عضلانی کارکنان خود قرار گرفته است.. متخصصین این رشته در زمینه مدیریت درد آموزش‌های لازم را دیده‌اند و بهترین روش‌ها را در درمان دردهای حاد و یا مزمن بکار می‌گیرند. نکات مهم‌تری هم وجود دارد و آن اینکه  طب فیزیکی و توان‌بخشی علاوه بر اینکه به‌خودی‌خود درمان مستقلی است در بسیاری از مواقع هم به‌عنوان درمان تکمیلی به سایر رشته‌های تخصصی در نتیجه‌گیری بهتر کمک می‌کند. متخصصین این رشته علاوه بر نقش درمانگر، نقش رهبری و هدایت تیم‌های توان‌بخشی را هم بر عهده دارند  علاوه بر این به آموزش و آشنا نمودن بیماران  به روش‌های پیشگیری و دخالت بیمار در فرایند درمان  اهمیت ویژه‌ای می‌دهند.

کارکرد متخصصین مغز و اعصاب با متخصصین طب فیزیکی و توان‌بخشی در چه زمینه‌هایی تفاوت یا شباهت دارد؟

کلیه بیماری‌ها و هر شرایطی که سیستم و ساختارهای عصبی مرکزی و محیطی را تحت تأثیر خود قرار دهد توسط متخصص مغز و اعصاب مدیریت می‌شود و در حوزه اختیارات آنهاست نظیر سکته‌های مغزی که ناشی از انسداد عروق مغز و یا مننژیت‌ها و یا مشکلات ناشی از آسیب و تحلیل سلول‌های مغزی و رشته‌های عصبی نظیر ام اس، پارکینسون، انواع تشنج و از این قبیل، از طرفی اشاره کردم که عمده بیماری‌ها و مشکلاتی که اسکلت، مفاصل و اعصاب و عضلات را درگیر می‌کند به دلیل بروز علایمی مثل درد، ضعف و محدودیت‌های حرکتی و کاهش استقلال در حیطه فعالیت‌های تشخیصی و درمانی طب فیزیکی و توان‌بخشی است بنابراین عمدتاً به دلیل ماهیت رشته و همچنین تظاهرات بالینی و نشانه‌های بیماری‌ها، رشته طب فیزیکی و توان‌بخشی نه تنها با رشته داخلی مغز و اعصاب بلکه با تخصص‌هایی نظیر ارتوپدی و روماتولوژی هم‌پوشانی‌هایی دارد. تفاوت‌های عمده این رشته‌ها با طب فیزیکی در بیشتر موارد به دلیل تفاوت در ابزارها و روش‌های درمانی و بعضاً تشخیصی است هر رشته تخصصی برای کمک و درمان بیماران، ابزارهایی را در اختیار دارد که این از نقاط قوت این رشته‌هاست وجود این روش‌های مختلف درمانی باعث می‌شود که همکاری بسیار خوبی بین متخصصین این رشته‌ها و همکاران طب فیزیکی و توان‌بخشی صورت بگیرد. برای نمونه در زمینه مودالیته‌های فیزیکی؛ لیزرهای کم‌توان و پرتوان یا لیزرهای سرد و گرم یکی از مدالیته‌های مهم است.  به‌جز ارجاع بیمار، درمان بسیاری از مشکلات بیمار همزمان و یا در امتداد هم توسط این متخصصین با متخصصین توان‌بخشی با هدف بهبود شرایط زندگی و ارتقاء کیفی یا بازگرداندن توانایی‌های از دست رفته بیمار صورت می‌گیرد.

شما درخصوص انجام تزریقات مختلف به‌عنوان یکی از روش‌های درمانی اشاره کردید تزریقات مرتبط با ساییدگی زانو به دلیل تعدد انواع مورد پرسش بسیاری از بیماران است. لطفاً اطلاعات بیشتری بدهید.

انجام انواع تزریقات بافت نرم و همچنین تزریقات مفصلی از جمله روش‌های کاهش درد و التهاب و برگشت عملکرد اسکلتی عضلانی است و آرتروز یکی از شایع‌ترین مشکلات درد زانو در سالمندی است مشکلی که علاوه بر درد معمولاً با خشکی مفصل، کاهش انعطاف‌پذیری و حساسیت به لمس مفصل و دفورمیتی و مختصر تورم همراه است  حداقل در حدود دو دهه است که روش‌های کمتر تهاجمی به‌منظور کاهش درد و کاستن از سرعت پیشرفت آرتروز بکار رفته . بایستی اشاره کرد که هیچ روش واحدی برای درمان آرتروز نیست  ولی از میان روش‌های کمتر تهاجمی مهم‌ترین آن تزریقات است.

 در کل انواع تزریقات مفصلی شامل تزریق آنچه به‌عنوان ویسکو ساپلمنت یا ژل می‌شناسیم و همچنین کورتون‌ها یا کورتیکو آستروئیدها، پی. آر. پی، سلول‌های بنیادی ، گاز اوزون و روش‌هایی مثل  ارتوکین تراپی و پرولوتراپی  است.

این نوع تزریقات تخصصی چه تفاوت‌هایی با هم دارند و چقدر تأثیرگذار هستند؟

به‌طورکلی تفاوت اصلی در  نوع عملکرد، عوارض احتمالی، هزینه‌ها، میزان و مدت تأثیر است و اینکه ما از تزریق چه هدفی را دنبال می‌کنیم و همین نکات است که  اولویت و انتخاب نوع تزریق را مشخص می‌کند برای نمونه تزریق آستروئید باعث تسکین موقت درد می‌شود و علت اصلی التهاب را از بین می‌‌برد اما اوزون تراپی به ترمیم بافت آسیب‌دیده و  ترمیم و بازسازی غضروف آسیب‌دیده می‌پردازد. در سایر تزریقات فاکتورهای رشد یا پیش‌فاکتورهای رشد را از خود بدن جدا و بعد از طی فرایندهایی داخل مفصل تزریق می‌شود و یا در بعضی موارد التهاب کنترل شده‌ای را ایجاد تا خود مفصل به فرایند ترمیم خود کمک کند.

در مورد تزریقات هم  مراقبت‌های  قبل و بعد از آن مهم است  و در صورت عدم رعایت توصیه‌های پزشک و مراقبت‌ها، ممکن است بهبودی حاصل نشده و نتیجه درمان به‌کلی تغییر کند و این مراقبت‌ها بستگی به نوع تزریق دارد.

 نکته مهم دیگر اینکه بدانیم  تزریقات زانو  تنها قسمتی از روند درمان آرتروز زانو و به‌عنوان مکمل سایر درمان‌هاست و بایستی به‌موازات آن سایر روش‌های غیر دارویی از جمله توصیه به کاهش وزن، تقویت عضلات و استراحت مفصل  انجام شود. درواقع اصلاح سبک زندگی مهم است. وضعیت  بدن و زانو در وضعیت و شرایطی قرار نگیرید که به زانو آسیب وارد شود. باید عضلات چهارسر ران تقویت شود که می‌توان

با ورزش به‌ویژه ورزش‌هایی مانند بدن‌سازی و شنا آن را تقویت نمود.

در حاضر انواع مختلف ژل برای تزریق زانو در داروخانه‌ها موجود است. این‌ها چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

بله تزریق مشتقات هیالورونیک اسید یا ژل در درمان ساییدگی زانو  روشی  است که مورد توجه و اقبال پزشکان و بیماران قرار گرفته و بیشتر از 30 سال است که از این روش برای آرتروز زانو استفاده می‌شود و انواع متنوعی از آن در دسترس  است که تفاوت‌های اصلی آن نه تنها در طول و شکل زنجیره آن است بلکه در منشأ  آن است. هیالورونیک اسیدها یا از تاج خروس است و یا صناعی و یا از سایر منابع بیولوژیک و یا از کشت باکتری حاصل شوند. فرم‌هایی  که منشأ حیوانی دارند  برای کسانی که به پروتئین حساسیت دارند توصیه نمی‌شود.

مارک‌های مختلف همچنین در حجم و غلظت با هم متفاوت هستند. هیالورونیک اسید در سرنگ‌های 2 تا 6 سی‌سی و در غلظت‌های از یک تا دو نیم درصد موجود هستند. ما این تزریقات را  بیشتر در آرتروزهای مزمن و با شدت متوسط و بدون شواهد التهاب انتخاب می‌کنیم و این انواع مختلف هستند که مشخص می‌کند چند تزریق و به چه فاصله برای بیمار مناسب است  و طول اثر آن چقدر است و با توجه به شرایط بیمار کدام نوع را انتخاب کنیم.

لطفاً در خصوص درمان با دست یا مانیپولاسیون ستون فقرات جهت رفع گرفتگی‌ها و یا دردها بیشتر بفرمایید.

مانوئل تراپی یا درمان با دست طیف وسیعی از روش‌ها و تکنیک‌ها را شامل می‌شود. هرگونه کار با دست بر روی عضلات، مفاصل و بافت نرم به‌منظور رفع گرفتگی‌ها برطرف کردن اسپاسم‌های عضلانی و بهبود محدوده حرکتی مفاصل در جهت عملکرد بهتر و کاهش درد در این حیطه قرار می‌گیرد و شامل انواع ماساژهای درمانی، موبیلیزیشن و مانیپولاسیون ستون فقرات و مفاصل محیطی است.

 مانیپولاسیون ستون فقرات تکنیک‌های دقیقی هستند که اولاً می‌بایستی تنها توسط فردی متبحر و با تجربه انجام شود و ثانیاً بعد از انجام معاینات دقیق و تشخیص اینکه درد و ناراحتی ستون فقرات ناشی از اختلال عملکرد بین مهره‌ای است انجام شود و ثانیاً بیمار نشانه‌هایی دال بر منع انجام این کار را نداشته باشد. در این صورت بیمار می‌تواند از این روش نتایج بسیار عالی را در کاهش دردهایی نظیر گردن درد، کمردرد و یا دردهای ناحیه پشت بگیرد.

موضوع کم‌تحرکی، بی‌حرکتی و کهنسالی جامعه، نگرانی و دغدغه بزرگ ایران و جهان است. در این خصوص نظر شما چیست؟

بله همینطور است. دنیا سالهاست که درگیر پاندمی خطرناک کم‌تحرکی و بی حرکتی شده است بیشترین عامل ایجاد و تشدید بیماری‌های اسکلتی و عضلانی، بی‌تحرکی، کم‌تحرکی، وضعیت‌های نامناسب نشستن است و ورزش و افزایش فعالیت‌های فیزیکی به‌عنوان یک روش و یک مودالیته اصلی در درمان تقریباً تمام بیماری‌های غیر واگیردار نقش دارد. سطح فعالیت فیزیکی به‌عنوان یکی از معیارهای سطح سلامت جامعه شناخته می‌شود این در حالی است که متاسفانه بیش از پنجاه‌درصد ما ایرانیان از کم‌تحرکی رنج می‌بریم و اصولاً  نیمی از ما ورزش نمی‌کنیم . این آمار در خانم‌ها کمی بیشتر از این است و جالب اینکه بالغ بر نیمی از افرادی هم که فعالیت فیزیکی دارند به‌اندازه‌ای نیست که آنها را واقعاً فعال بنامیم  و این واقعاً می‌تواند زمینه را برای بروز بسیاری  از بیماری‌ها فراهم کند. امروزه بایستی  به کم‌تحرکی توجه ویژه‌ای داشت بخصوص از این ‌جهت که میزان عدم فعالیت فیزیکی در دوران کرونا 20 تا 30 درصد بیشتر شده است.

بسیاری از مسائل و مشکلات سالمندان و کهنسالان هم به دلیل نداشتن فعالیت‌های فیزیکی و کم‌تحرکی است و افزایش این فعالیت‌ها می‌تواند احتمال ناتوانی و بروز بیماری‌های مزمن را کاهش دهد و همچنین در پیشگیری و به تأخیر انداختن مشکلات مزمن در سالمندان کمک کننده است و بایستی آنها را به فعالیت و ورزش تشویق نمود که البته نوع و نحوه آن بایستی تحت نظر پزشک و با توجه به سطح آمادگی جسمانی و بیماری احتمالی زمینه‌ای مشخص نمود.

افزایش سن بعنوان یک ریسک فاکتور برای بسیاری از بیماری‌هاست که آنها را بیماری‌های مرتبط با سن می‌نامیم از جمله این بیماری‌ها پارکینسون، آلزایمر و در سیستم اسکلتی بدن آرتروز و پوکی استخوان است اینها و در کنار سایر بیماری‌های دیگر نظیر مشکلات قلبی می‌تواند واقعاً یک سالمند و کهنسال را به سمت کم‌تحرکی بیشتر و حتی بی حرکتی ببرد که این علاوه بر وابستگی بیشتر سالمند بیماری‌هایش را وخیم‌تر می‌کند. ساییدگی زانو به‌تنهایی در ابتدای سالمندی می‌تواند فرد را از انجام کلیه فعالیت‌های روزمره بازدارد.

رشته طب فیزیکی و توانبخشی از ابعاد مختلف می‌تواند بیشترین کمک را به سالمندان انجام دهد. از یک طرف اکثر این عزیزان درگیر چندین بیماری و بالاجبار مصرف داروهای متعدد هستند و از طرف دیگر تغییرات فیزیولوژیک ناشی از سن در کبد و کلیه‌ها بروز می‌کند که احتمال بروز عوارض دارویی را در آن‌ها بالا می‌برد. برای رفع مشکلات این عزیزان  که کلکسیونی از بیماری‌های دردناک و داروها را دارند باید به سمت درمانهای غیر دارویی و استفاده از روش‌های درمانی فیزیکی و کمتر تهاجمی رفت. بر اساس آمار قبل از شیوع کرونا، حدود 26 درصد جامعه جهانی زندگی کم‌تحرک و بی‌تحرکی داشتند ولی متاسفانه کمتر به چشم می‌آید. این رخداد می‌تواند سالانه موجب مرگ‌ومیر فراوانی نسبت به کرونا گردد.

به موضوع افزایش میزان کم‌تحرکی در دوران کرونا اشاره کردید این موضوع تا چه حد اهمیت دارد؟

بله میزان کم‌تحرکی نسبت به قبل از پاندمی کرونا تا 30 درصد افزایش یافته است. امروزه سطح فعالیت فیزیکی دانش آموزان و کودکان سنین مدرسه به دلیل آموزش‌های آنلاین و حذف کلاس‌ها و زنگ ورزش بشدت کاهش‌یافته است تصور نکنیم که افراد جوان‌تر و دانش آموزان کمتر درگیر مشکلات مرتبط به کرونا هستند، با قطعیت می‌توان گفت که قربانیان خاموش عوارض دوران کرونا در آینده همین عزیزان جوان و نوجوان کم‌تحرک هستند. سالهای آینده با جمعیت عظیمی مواجه خواهیم بود که از دردهای اسکلتی و عضلانی رنج خواهند برد؛ و این به سبب دوره طولانی در خانه ماندن و دوری از تحرک و ورزش است.

حتماً شنیده‌اید که بیماری کرونا در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای شدیدتر و پر عارضه تر است سالمندان هم افرادی‌اند که در کرونا، شانس بستری شدن و شانس مرگ‌ومیر آنان متاسفانه بیشتر است. در این بین بی حرکتی بعد از سالمندی و پیوند عضو سومین عاملی است که باعث می‌شود فرد درگیر با کرونا مشکلات شدیدتری را تجربه کند و تا 30 درصد احتمال مرگ‌ومیر در آن بیشتر از افرادی باشد که زندگی پرتحرک و فعالی دارند و دریک بررسی مشخص شد، حدود 70 درصد افرادی که به دلیل کرونا بستری بوده‌اند، افرادی‌اند که دو سال گذشته زندگی کم‌تحرک یا حتی بی‌حرکت داشته‌اند بنابراین در صورت ابتلا به کرونا علایم در این افراد شدیدتر و احتمال بستری شده و حتی مرگ‌ومیر بالاتر است و سومین فاکتور تعیین کننده شدت علایم و میزان بستری و مرگ‌ومیر ناشی از آن است.. یک بررسی در افرادی که به دلیل کرونا بستری شده بودند نشان داد که تا 50 درصد مورد بیماری‌های زمینه‌ای نداشتند و در 20 درصد یک و 30 درصد دو بیماری زمینه‌ای داشتند و این در حالی بود که تنها 7 در صد معیارهای زندگی فعال و پرتحرک  را داشتند و عمدتاً کم‌تحرک  و 15 درصد هم کاملاً بی‌حرکت بوده‌اند.

 شاید یکی از علل افزایش تعداد و موارد مراجعه و میزان  مرگ‌ومیر آن در پیک‌های اخیر علاوه بر جهش  همان افزایش میزان کم‌تحرکی باشد؛ شاید که نه حتماً یکی از علل افزایش شیوع افسردگی و اضطراب در دوران کرونا هم افزایش  میزان کم‌تحرکی است حتی یکی از علل کاهش سطح سلامت عمومی و کاهش کیفیت زندگی در این دوران هم باز همین افزایش میزان کم‌تحرکی است. بنابراین تمایل به سمت بی‌حرکتی در دوران کرونا، تیز کردن لبه این پرتگاه است  و باز تاکید می‌کنم در این بین کودکان از نظر افزایش بی‌تحرکی و نشستن‌های نامناسب قربانیان خاموش کرونا هستند و در صورت عدم غلبه بر بی حرکتی گرفتار انواع دردهای اسکلتی عضلانی و اختلالات وضعیتی شوند.

 می‌توان گفت که افراد کم‌تحرک عضلات تنفسی  و سیستم  قلبی، عروقی ضعیف‌تری دارند و کارایی  سیستم ایمنی آنها کمتر است. توان قلبی عروقی و ریوی پایین و عضلات ضعیف‌تر و سیستم ایمنی ناکارامد تر در افراد کم‌تحرک دست به دست هم می‌دهند که وقتی به بیماری واگیر مبتلا شد احتمال غلبه بر بیماری کمتر شود. بنابراین ورزش و فعالیت‌های فیزیکی منظم از طریق بهبود موارد ذکر شده مهمترین اقدامی است که می‌تواند از شدت علایم ابتلا به کرونا و بروز عوارض و حتی مرگ ناشی از آن بکاهد.

این روزها خیلی از مردم به دنبال واکسن کرونا هستند که اقدام بجایی است ولی باید به این عزیزان گفت که مهمترین ابزار مقابله با کرونا در کنار رعایت فاصله اجتماعی و ماسک این است که فرد خود را فعال و پرتحرک نگهدارد. امروزه می‌توان اثبات کرد که ورزش تا چه حد می‌تواند جهت پیشگیری و یا بهبود سریع‌تر بیماری کرونا، مؤثر واقع شود  . ورزش و افزایش فعالیت‌های فیزیکی بهترین وسیله واکسینه شدن افراد در درازمدت است چون این ویروس به‌سادگی و به این زودی‌ها دست از سر بشریت دست برنمی‌دارد. به نظرم خیلی از برنامه‌ها باید روی فعال شدن مردم متمرکز شود. از نظر تعریفی فردی فعال است که به‌طور متوسط در هفته 150 دقیقه فعالیت متوسط فیزیکی و تحرک داشته باشد. کمتر از این مقدار زندگی غیرفعال دارد و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف در وی بسیار بالاست.