دکتر شهریار پروانه و دکتر ستاره قهاری
راه‌های پیشگیری از کمردرد
راستای بدن خود را در حین بلند کردن اشیاء تا حد ممکن حفظ کنید تا حداقل فشار بر ستون فقرات شما وارد آید.
از بلند کردن اشیایی که وزنی برابر یا بیشتر از وزن بدن شما دارند خودداری نمائید. برای جابجایی اشیاء بجای بلند کردن، آنها را هل دهید و یا بکشید. برای جابجایی اشیاء سنگین از دیگران کمک بگیرید. برای بلند کردن اشیاء تا حد ممکن به آنها نزدیک شوید و از چرخش در ستون فقرات اجتناب کنید. برای جابجایی اشیاء بزرگ آنها را نزدیک به بدنتان حمل نمائید.
عوامل خطرساز کمردرد را بشناسیم
آیا چربی ناحیه شکم و شلی عضلات ناحیه شکم شما باعث افزایش قوس ستون فقرات کمری شما شده است؟
آیا از خستگی ناحیه پشتی ستون فقرات احساس ناراحتی میکنید؟ آیا احساس میکنید که طرز نشستن، ایستادن ویا راه رفتن شما صحیح نیست؟ آیا بایستی بمدت طولانی در یک جا ویا یک وضعیت قرار بگیرید؟ آیا احساس می کنید که میز کار و تجهیزات محیط کار و زندگی شما متناسب با وضعیت جسمانی شما نیست؟ آیا شغل شما مستلزم بلندکردن، هل دادن و یا کشیدن اشیاء سنگین است؟ اگر پاسخ شما به هریک از سوالات بالا مثبت است، شما در معرض خطر بروز کمردرد هستید.
پیشگیری از کمردرد
از بی‌تحرکی و یا کم تحرکی اجتناب نمائید و با مشاوره با متخصصین کاردرمانی، فیزیوتراپی و یا طب فیزیکی و توانبخشی، ورزش مناسب با وضعیت و توانمندی بدنی خود را انتخاب و به صورت روزانه انجام دهید.
تغذیه مناسب داشته باشید و از اضافه وزن جلوگیری نمائید. و در رژیم غذایی خود به میزان کافی از منابع غنی کلسیم و ویتامین D استفاده نمائید. اگر شغل شما مستلزم ایستادن طولانی مدت است با قرار دادن متناوب پاها بر روی یک چهار پایه کوچک از فشار بر روی ستون فقرات بکاهید. با یک متخصص کاردرمانی درخصوص عوامل شغلی که خطر کمردرد را افزایش می‌دهد مشاوره کنید واز وی بخواهید که ضمن بازدید از محیط زندگی و کاری شما آن را متناسب با نیازهایتان تغییر دهد و آموزش‌های لازم بمنظور تصحیح وضعیت بدنتان برای مقابله با خطرات احتمالی ناشی از فعالیت در منزل و یا محیط کار را تصحیح نماید.
درصورت بروز کمردرد چه باید کرد؟
علی رغم اینکه استراحت یکی از بهترین روش‌های درمان کمردرد است، تحقیقات نشان داده است که بهتر است فرد فعالیت‌های عادی روزمره زندگی خود را هرچه سریع‌تر آغاز کند. بنابراین درحین بروزکمردرد موارد زیر را رعایت فرمائید. تا حد ممکن استراحت مطلق را محدود نمائید و فعالیت روزمره را هرچه سریع‌تر آغاز نمائید. در راحت‌ترین وضعیت و در بستر مناسب و استاندارد بخوابید. معمولا راحت‌ترین وضعیت خوابیده به پهلو است، درحالیکه زانوها خم باشند و بین آنها یک بالش کوچک قرار گیرد. در زمان درد از انجام کارهایی که باعث تشدید درد می‌شوند خودداری نمائید. اما انجام کارهای معمول و نرمش های سبک مانعی ندارند. اگر لازم است به کار خودبرگردید بهتر است از حمل اشیاء سنگین و ایستادن و یا نشستن طولانی مدت و چرخش کمر خودداری نمائید. با مشاوره با متخصص کاردرمانی محیط کار و زندگی خود را به گونه‌ای تغییر دهید که ستون فقرات شما کمترین فشار و آسیب را در حین کار تجربه نماید. با مشاوره با متخصص کاردرمانی، فیزیوتراپی ویا طب فیزیکی و توانبخشی از روش‌های معمول و بی‌خطر کنترل درد در منزل و یا محیط کار آگاهی یابید.
درمان کمردرد
درمان کمردرد حاد
در موارد نادر مانند ضربه‌ها و شکستگی‌های شدید ستون فقرات و یا بیماری‌های تخریب‌کننده نخاع نظیر تومورهای ستون فقرات نیاز به جراحی زود هنگام می‌باشد. در سایر موارد، کمردرد حاد معمولا بدون هیچ نوع درمان خاصی و تنها با مشاوره با تیم توانبخشی در طی شش هفته بهبود می‌یابند. کمردرد مزمن: تعداد معدودی از کمردردهای مزمن نیاز به جراحی دارند (مانند کمردرد ناشی از فتق دیسک و یا عفونت و...) که حتی در این موارد نیز جراحان عموما ترجیح می‌دهند که ابتدا از روش‌های غیر جراحی مانند دارودرمانی و توانبخشی استفاده نمایند و در صورتی که این درمان‌ها به نتیجه نرسند بعنوان آخرین درمان از جراحی استفاده نمایند. اگرچه داروها و بخصوص داروهای ضد درد استروئیدی و غیراستروئیدی نقش مهمی در تسکین درد ناشی از کمردرد دارند، اما استفاده از آنها بدون بهره‌گیری از توانبخشی مانند خاموش کردن چراغ خطر بدون رفع و یا کنترل عامل ایجاد خطر می‌باشد.
درمان توانبخشی در افراد مبتلا به کمردرد حاد و مزمن
اعضای اصلی تیم توانبخشی در درمان کمردرد شامل متخصصین کاردرمانی، فیزیوتراپی، ارتوپدی فنی و طب فیزیکی و توانبخشی می‌باشند که بسته به شرایط و وضعیت بیمار از سایر متخصصین نیز جهت همکاری در پروسه درمان دعوت می‌گردد. این تیم با بهره‌مندی از روش‌های گوناگون توانبخشی، زندگی عاری از درد را برای فرد به ارمغان می‌آورند. نخستین گام در انجام این مهم، گرفتن شرح حال و تاریخچه بیماری به منظور آگاهی از نوع شغل فرد، میزان استراحت، ایستادن بصورت ثابت، تحرک و جابجایی روزانه، مدت زمان وجود درد، شدت درد و نوع درد، زمان شروع و یا عود درد، زمان کاهش و یا التیام درد، وضعیت خوابیدن فرد، کیفیت تشک و بالش خواب، یافتن علت دقیق درد از نظر بیمار، اقدامات کلینیکی و پاراکلینیکی انجام شده و نیز داروهای مورد استفاده بمنظور کنترل درد، سابقه جراحی و بیماری‌های همراه می‌باشد. سپس به ارزیابی دقیق بیمار از هر دو جنبه جسمی و روحی- روانی بیمار می‌پردازند. در ارزیابی جسمی، درمانگران با بهره‌گیری از ابزارهای دقیق اندازه‌گیری و یا بصورت عملکردی، وضعیت راستای ستون فقرات در وضعیت‌های مختلف (خوابیده، نشسته، ایستاده و راه رفتن)، قدرت عضلات بدن و علی‌الخصوص عضلات تنه و ستون فقرات، وضعیت حسی– حرکتی بیمار، وضعیت نوع درد (ثابت و یا منتشر)، محل دقیق درد، ارتباط درد با تحرک و یا بی‌حرکتی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. در ارزیابی روحی – روانی به زمینه‌های ایجاد درد در اثر استرس، فشارهای روحی، میزان آستانه تحمل فرد نسبت به درد و دردهای روان – تنی توجه می‌گردد. سپس بر اساس این ارزیابی‌ها برنامه درمانی تنظیم می‌گردد. درمان توانبخشی بسته به علائم و نشانه‌های بالینی شامل:
تغییر و یا تصحیح سبک زندگی فرد بررسی محل کار و زندگی واقعی فرد بمنظور اصلاح محیط و ابزارهای مورد استفاده براساس توانمندی ها وکم توانائی‌های فرد و نیز رفع عوامل خطرزا از محیط اصلاح وضعیت بدنی فرد از طریق آموزش صحیح خوابیدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن تقویت عضلات ضعیف با استفاده از تمرینات و فعالیت‌های مناسب با جنس، سن، و علائق بیمار، و نیز تجویز و استفاده از وسایل کمکی نظیر کمربندهای مخصوص، کرست‌های کمری و..... کاهش ویا رفع درد با استفاده از تکنیک‌های مختلف خود مدیریتی بمنظور کنترل درد استفاده از دستگاه‌ها و روش‌های مختلف گرمایی، سرمایی و الکتریکی کاهش استرس و فشارهای روانی مرتبط با کمردرد با استفاده از بهره‌گیری از روش‌های افزایش اعتماد به نفس و مدیریت بحران و نیز در صورت نیاز ارجاع به همکاران مددکار اجتماعی، روانشناس و روانپزشک
نتیجه‌گیری
هدف از توانبخشی افراد مبتلا به کمردرد، بازگشت سریع و صحیح افراد به زندگی فردی و اجتماعی با صرف کمترین هزینه‌ها به بیمار و جامعه می‌باشد. این مهم نه تنها باعث نشاط افزایش بهداشت روانی در فرد و جامعه می‌گردد، بلکه موجب بهره‌وری بیشتر جامعه از توانمندی‌های افراد و کاهش هزینه‌های ناشی از فقدان نیروی سلامت و متخصص در محیط کار و زندگی نیز می‌گردد. بطور خلاصه روند توانبخشی در مورد بیماران مبتلا به کمردرد باعث بازگشت سریع‌تر ایشان با حفظ حداکثر توانایی‌ها بعنوان فردی مولد به جامعه می‌گردد.
