دکتر غلامرضا کردافشاری، دکتر محمود خدادوست، دکتر حوریه محمدی کناری، دکتر مریم مقیمی
رمضان ماه نهم تقویم قمری اسلامی است و همه افراد مسلمان سالم که به سن تکلیف رسیده‌اند، باید در این ماه روزه بگیرند.
پیروان بسیاری از ادیان بزرگ روزهایی از سال را به روزهداری می‌پردازند ولی روزهداری اسلامی دارای خصوصیات ویژه‌ای است که یک‌ماه به آن اختصاص می‌یابد و توسط صدها میلیون مسلمان هرساله در سراسر جهان اجرا می‌شود.
در ماه مبارک رمضان بیشتر مسلمانان دو نوبت غذای اصلی را تناول می‌کنند: یکی هنگام افطار پس از غروب آفتاب و دیگری هنگام سحر قبل از فجر.
افراد روزه‌دار بین سحر و افطار نه تنها غذا، بلکه آب نیز مصرف نمی‌کنند ولی مصرف آب و غذا بین افطار و سحر بلامانع است.
هر سال ماه رمضان 11 روز زودتر از سال قبل شمسی شروع می‌شود، زیرا تقویم سال قمری 354 روز است.
به این ترتیب در طول عمر انسان ماه رمضان در فصول مختلف قرار می‌گیرد و با توجه به طول مختلف روزها در ماه‌های مختلف سال طول روزهداری در بیشتر مناطق نیاز از 11 - 18 ساعت متفاوت است.
بهداست جسم و سلامت بدن
روزه از نظر بهداشت جسم و سلامت بدن دارای فواید فراوانی است. این عمل در سلامت معده و پاکسازی آن از انواع غذاها که موجب بیماری هستند، اثرات فوق‌العاده دارد.
خداوند در قرآن می‌فرماید: «و ان تصوموا خیر لکمان کتنم تعلمون». (اگر روزه بدارید برایتان بهتر است اگر درک کرده باشید).
پیامبر اسلام (ص) فرمودند: «معده (مرکز و) خانه هر دردی است و پرهیز از غذاهای نامناسب و زیادخوری، اساس و رأس هر درمان (شفابخش) است.»
همچنین ایشان فرموده‌اند: «روزه بگیرید تا سالم بمانید». یکی از دانشمندان قدیم روم می‌گوید: «اولین بیماری مربوط به پرخوری و نخستین درمان نیز روزه گرفتن است.»
یک پزشک مصری نیز در 3600 سال قبل به طنز گفته است: «انسان پرخور با یک‌چهارم غذایی که می‌خورد زنده می‌ماند و با سه‌چهارم دیگر آن پزشکان امرار معاش می‌کنند.»
فیثاغورث طبیب و دانشمندان بزرگ یونانی، هنگام مرگ، شاگردانش را به روزه گرفتن توصیه می‌کرد. در زمان بقراط اطبا بیماران خود را که به بیماری سخت دچار بودند از غذا خوردن منع می‌کردند.
نقش روزه بر سلامت جسمی و روانی
دکتر الکسیس کارل – فیزیولوژیست و محقق فرانسوی – درباره اهمیت و نقش روزه بر سلامت جسمی و روانی انسان می‌گوید: «در روزهداری با تلاش معنوی، تعقل و تملک نفس می‌توان تعادل اعمال بدن را حفظ کرد.
همه به طور طبیعی تمایل به اطفای غرایز نفسانی دارند ولی وقتی این تمایلات کاملاً برآورده شد، به انحطاط می‌گراید.
بنابراین باید به گرسنگی و کاهش در خواب و غرایز جنسی و غیره عادت کرد و بر نفس مسلط شد.
مسلماً افراط در خواب و خوراک از کمبود آن زیان‌بخش‌تر و با امساک و روزهداری می‌توان هماهنگی بین اعمال بدنی و روانی ایجاد نمود.»
روزه می‌تواند هم نقش پیشگیری داشته باشد و هم نقش درمانی، چنانچه محدوده اثرگذاری آن جنبه‌های جسمی و روانی هر دو را شامل می‌شود.
تحقیقات تجربی نشان می‌دهد که روزهداری برحفظ سلامت جسمی و روانی و نیز در درمان بیماری‌ها تأثیر زیادی دارد. انسان در طول مدت زندگی به طرق گوناگون با مواد مضر و سمی در تماس است که این مواد منشأ متفاوتی دارند و به دو دسته کلی با منشأ خارجی و داخلی تقسیم می‌شوند.
سموم داخلی دو دسته هستند: سموم میکروبی و سموم بیولوژیکی. ولی سموم خارجی انواع مختلف دارند و به دسته‌های گوناگون تقسیم می‌شوند که عبارتند از: سموم معدنی (مشتقات فلزی و شبه‌فلزی)، سموم گیاهی، سموم حیوانی و بالاخره سموم شیمیایی مصنوعی.
هر یک از سموم، ممکن است به طرق مختلف وارد بدن شود و ایجاد مسمومیت‌های خفیف ولی تدریجی و طولانی (مسمومیت مزمن) یا مسمومیت‌های شدید آنی (مسمومیت حاد) کند.
روش درمانی اسلام در مبارزه با این سموم از روش پیشگیری آن مهم‌تر و موثرتر است و این مشکل لاینحل برای تمام تمدن‌ها بدون استثنا با یک رژیم مخصوص و مفید و مؤثر مانند (برنامه روزهداری یک ماهه) حل شده است و جالب این که این روش درست متکی بر اصول بیولوژیکی خاص و تغییرات شیمیایی است که در خون و در نتیجه در سلول‌ها و نسوج حاصل می‌شود.
روزهداری شرایط فیزیکی و شیمیایی محیط خون را تغییر می‌دهد و منجر به حل سموم فلزی رسوب کرده در اعضا و دفع آنها از راه کلیه می‌شود.
این تغییرات بیولوژیکی در مدتی طولانی به خصوص با دور متناوب مشخص در حال روزهداری و افطار کردن در دفع سموم مؤثر خواهد بود و این یکی دیگر از امتیازات مسلم روزهداری از لحاظ بهداشت جسمی و روحی و جنبه‌های اخلاقی معنوی در جریان اجرای چنین برنامه‌ای است و از نظر تأمین سلامت و ایجاد محیط امن در برابر گروه معینی از دشمنان ناپیدا منحصر به فرد و حائز اهمیت است...
افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن
افزایش قدرت سیستم ایمنی بدن و افزایش تولید هورمون‌ها از اثرات بلندمدت روزه‌داریی به شمار می‌روند.
طبیعی است که این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت و از تأثیر احساس رضایت معنوی به هنگام انجام فریضه روزه بر سیستم ایمنی غفلت کرد.
بعضی از مطالعات جدید در خارج از کشور و برخی پژوهش‌های انجام شده در داخل کشور نشان می‌دهند هنگامی که به انسان روحیه معنوی داده می‌شود، میزان ایمونولگوبین A که نقش آن در تقویت سیستم ایمنی بدن روشن است در ترشحات بدن افزایش می‌یابد.
تحقیقات جدیدی که در مورد دعا درمانی و نقش رفتارهای مذهبی (از جمله روزه شرعی) در پیشگیری و درمان بیماری‌ها صورت گرفته و می‌گیرد، گاهی مستقیماً و گاهی به صورت غیرمستقیم از نقش روحیه در فعال‌سازی و تقویت سیستم ایمنی حکایت می‌کند.
به خصوص که روزه ماه مبارک رمضان با ایجاد احساس تقرب به ذات پروردگار عامل موثری در کنترل استرس و پیامدهای آن است.
