دکتر مصطفی نوروزی؛ دانشیار تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین - محمد داوودی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد، علوم بهداشتی در تغذیه دانشگاه علوم پزشکی قزوین
امروزه مصرف نوشیدنیهای انرژی‌زا به خصوص در بین جوانان و نوجوانان یک مشکل بزرگ جهانی است. مصرف این نوشیدنیها در کشورهای غربی و آسیایی رو به فزونی است و نیمی از مصرف کنندگان هم کودک، نوجوان و جوان هستند. اگرچه تولید کنندگان ادعا دارند که این نوشیدنیها مفید هستند و باعث تقویت انرژی و عملکرد فیزیکی می‌شوند ولی شواهد علمی کمی در این باره وجود دارد. در سال 2007 ، انستیتو پزشکی آمریکا گزارشی را مبنی بر محیط سالم تغذیه‌ای کودکان و نوجوانان پخش کرد و در آن گزارش مصرف نوشیدنیهای انرژی زا وفروش محصولات کافئین دار را در مدارس منع کرد.
شواهد کمی در مورد اثر این نوشیدنیها بر کاهش وزن وجود دارد ولی مصرف زیاد آنها می‌تواند روند افزایش وزن را تسهیل بخشد.یافته‌‌ها: کافئین موجود در نوشیدنیهای انرژی‌زا یک ماده نیروزاست که ضربان قلب و فشار خون را افزایش می‌دهد. در ماهیچه قلب با گیرنده آدنوزین باند می‌شود و یک مسیر ثانویه با آدنوزین مونو فسفات راه‌اندازی می‌کند و اثراتی شبیه اپی نفرین ایجاد می‌کند. وقتی که بالای 200 میلی‌گرم کافئین مصرف شود، اثرات سوء قلبی عروقی مثل تپش قلب و ضربان نامنظم قلب ظاهر می‌شود. همچنین نشان داده شده است که مصرف کافئین باعث افزایش سفتی عروق می‌شود.
سکته قلبی هم یکی از اثرات سوء مصرف کافئین است. در بین افرادی که در روز بیش از شش فنجان قهوه مصرف می‌کنند، خطر بیماری‌‌های قلبی عروقی افزایش می‌یابد. نوشیدنی انرژی‌زا به هیچ وجه نباید با آب در بین وعده‌های غذایی جایگزین شود. فرم مایع کربوهیدرات احساس سیری ایجاد نمی‌کند و همچنین می‌تواند دریافتی انرژی را افزایش داده و اثر ورزش را خنثی کند.
در طولانی مدت وقتی که بدنبال مقادیر زیادی از قند‌های ساده ناشی از نوشیدنیهای انرژی‌زا مواجه می‌شود، سلول‌‌های بتای پانکراس توانایی ترشح انسولین کافی را از دست داده و منجر به بیماری دیابت شیرین می‌شود.کافئین در دوز 300 میلی‌گرم در روز می‌تواند باعث افزایش اضطراب و استرس شود. فرسایش دندان هم یک اثر سوء شناخته شده از نوشیدنیهای انرژی زا است که به دلیل PH اسیدی این نوشیدنیها دندان‌ها دِمینراله ( از دست دادن مواد معدنی) می‌شوند.
نتیجه گیری: اثرات بد مصرف نوشیدنیهای انرژی‌زا، ما را وادار به توصیه مصرف کمتر آنها خصوصاً در گروه نوجوانان می‌کند. گرفتن یک تاریخچه مصرف نوشیدنی انرژی‌زا ( چند قوطی، چه مقدار ، چه نوع نوشیدنی انرژی زا ) می‌تواند جامع و کمک کننده باشد. مشاوره پزشکی، تغذیه و آموزش هم می‌تواند در زمینه مصرف کمتر این نوشیدنیها مفید باشد.در سطح جامعه اقدامات لازم در خصوص خطر مصرف نوشیدنیهای انرژی‌زا باید با هدف افزایش آگاهی نوجوانان و خانواده آنها باشند.
معلمین در مدرسه هم باید عادات درست غذایی را به کودکان بیاموزند و فروش اینگونه نوشیدنیها در مدارس منع شود. در پایان پزشکان، متخصصین تغذیه و بهداشت و سیاست گزاران سلامت، مسئولیتی مشترک برای آموزش جوانان دارند چرا که این جوانان آینده‌سازان مملکت ما هستند.
