به قلم : دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده
تحریریه زندگی آنلاین : رسیدن ماه اسفند، کاهش سرما و آفتابی شدن آسمان، همه نشانه‌هایی هستند که آمدن بهار را نوید می‌دهند و خانم‌های خانهدار را به فکر سنت دیرپای خانه تکانی می‌اندازد. لذت وصف ناشدنی دیدن خانه‌ای پاکیزه از یک طرف و خطرات استفاده از مواد شوینده و لکه‌بر و سفید کننده از طرف دیگر را باید در نظر داشت.
پیشگیری از آسیب‌های شوینده‌ها برای پوست
-استفاده از این مواد شوینده خصوصا به صورت مکرر می‌تواند منجر به بروز اگزما شود که عارضه شایع پوست دست در ایام خانه تکانی است، که با خارش، قرمزی و خشکی پوست و تاول‌های ریز همراه است و معمولا بیماری در کف دست و روی نوک انگشتان بروز می‌کند. در صورت درمان نشدن این عارضه موجب التهاب و ترک پوست میشود و بهترین راه برای جلوگیری از خشکی پوست و عود این ضایعات، استفاده از کرم‌های حاوی اوره، گلیسیرین، وازلین و ... است.
-مهم‌ترین عارضه گاز کلر متصاعد شده از وایتکس، سوختگی‌های پوستی و بثورات جلدی شبیه آکنه است. استفاده از دستکش‌های دولایه (لایه داخلی کتان) مناسب‌ترین وسیله برای پیشگیری از عوارض پوستی شوینده‌هاست.
-بیشتر خانم‌ها موقع خرید مواد پاک کننده فقط به قدرت پاک کنندگی آن فکر می‌کنند و توجهی به تاثیر آن‌ها روی سلامت‌شان ندارند. دست‌های ترک خورده، خشک و پر از لک خیلی از خانم‌ها که با وسواس زیاد، در طول سال و در آخرین روزهای سال، سخت مشغول خانه تکانی هستند، تایید کننده این حرف است. بیشتر مواد شوینده شامل اسید هستند که در لکه‌بری، تمیزکنندگی و از بین بردن چربی‌ها نقش دارد. تماس زیاد با این مواد اول به خشکی پوست و ترک و خارش منجر میشود، بعد هم ادامه‌اش باعث بروز اگزما در فرد میشود.
بیشتربخوانید:
ماسک ماست، معجزه ای برای زیبایی پوست + طرز تهیه 6 ماسک پرطرفدار
اگزمای تماسی ناشی از مواد شوینده
اگزمای تماسی می‌تواند با دو مکانیسم ایجاد شود: 1- حساسیتی 2- تحریکی. ماده‌ای که باعث ایجاد حساسیت پوستی تماسی میشود به نام ماده حساسیت‌زا (آلرژن) نامیده میشود. خیلی از مردم نسبت به آلرژن‌ها، واکنشی نشان نمی‌دهند ولی تعداد کمی از مردم به مرور زمان نسبت به بعضی مواد (که در تماس قبلی نسبت به آن حساس نبوده‌اند)، حساس می‌شوند. تماس بیشتر موجب پیدایش ضایعات خارش‌دار میشود.
موادی از قبیل اسیدها، حلال‌ها، قلیاها و صابون‌های قوی و مواد شوینده معمولاً اگزمای تماسی تحریکی ایجاد می‌کنند. این مواد شیمیایی آزارنده که می‌توانند بر روی پوست هر کسی ایجاد واکنش نماینده به نام آزارنده‌ها (Irritants) نامیده می‌شوند. بعضی مواد شیمیایی هم آزارنده و هم حساسیت‌زا هستند.
در اگزمای تماسی، پوست قرمز و متورم شده و تاول می‌زند. تاول‌ها ممکن است بترکند و از خود دلمه و پوسته به جا بگذارند. در مراحل بعدی، پوست ممکن است تیره‌تر شده و حالت چرم مانند و چروکیده بخود بگیرد. افتراق اگزمای تماسی از سایر اگزماها گاهی مشکل است.
اگزماي دست نیز بسيار شايع است. اين بيماري در اكثر مردم ابتدا به صورت زبري و خشكي دستها شروع شده و بعداً تبديل به ضايعات قرمز رنگ و ملتهب و پوسته پوسته ميشود كه با خارش همراه است. عوامل زيادي ميتوانند به پوست دست آسيب برسانند. تماس زياد با آب و هواي خيلي خشك، صابونها، مواد پاك‌كننده، پودرهاي رختشويي، حلال‌ها، مواد شيمايي، دستكشهاي لاستيكي و حتي مواد به كار رفته در كرمها و فرآوردههاي بهداشتي ميتوانند اگزماي دست ايجاد نمايند.
وقتي پوست قرمز و خشك شد، حتي مواد بيضرري مانند آب و محصولات بهداشتي نوزادان (كرم و شامپوهاي بچه) هم ميتوانند موجب تحريك بيشتر پوست و بدتر شدن ضايعه شوند.
بیشتربخوانید:
4 تصور نادرست رایج درباره پیری زودرس پوست
پیشگیری از آسیب دیدگی دستها در خانه‌تکانی
* با پوشيدن دستكش ميتوان از دستها در برابر صابونها، پاككنندهها و ساير مواد شيميايي مراقبت كرد. هميشه در آشپزخانه و حمام يك جفت دستكش داشته باشيد و در موقع شست‌وشوي ظرف‌ها و لباسها از آن‌ها استفاده كنيد. از آن جا كه خيلي از مردم نسبت به دستكشهاي لاستيكي حساسيت دارند، بهتر است زير دستكشهاي لاستيكي دستكش نخي بپوشند. به محض سوراخ و پاره شدن دستكش، آن را بدور بيندازيد. در فواصلي كه از دستكش استفاده نميكنيد، آن‌ها را در هواي آزاد آويزان كنيد تا خشك شوند.
* هميشه حتي وقتي لباسهاي شسته را تا ميكنيد، سبزي پاك ميكنيد، آبليمو ميگيريد و يا رب گوجه‌فرنگي تهيه ميكنيد، دستكش نخي بر دست داشته باشيد.
* در صورت امكان حتماً براي شست‌وشوي لباسها از ماشين لباسشويي استفاده کنید و از شست‌وشوي لباسها و ظرف‌ها با دست اجتناب كنيد.
* در موقع شستن دستها از آب ولرم استفاده كنيد و مقدار كمي صابون بكار ببريد. در هر بار شست‌وشوي دست و يا كار با آن‌ها، حلقه و انگشتري را از دست خارج كنيد. حلقه و انگشتر، صابون و رطوبت را در زير خود جمع كرده و موجب آزرده شدن پوست ميشوند. بلافاصله پس از شستن دستها، از كرم مرطوب كننده به منظور حفظ آب موجود در پوست استفاده نماييد.
اگزمای تماسی در چه افرادی رخ می‌دهد
*هر فرد به مدت طولانی و زیاد با آب و مواد پاك‌كننده سر و كار داشته باشد، خواه ناخواه مبتلا به این عارضه میشود، بنابراین بروز آن در آشپزها، خانم‌های خانهدار، مادرانی كه بچه كوچك دارند (به دلیل تعویض كهنه بچه) و مشاغل خدماتی دور از انتظار نیست، مگر این كه مراقبت و محافظت دقیق و مرتب از پوست به عمل آید. در این جا هم اصل كلی درمان، پرهیز از تماس مستقیم با مواد تحریك كننده است.
*مواد شوینده‌ای که تاریخ مصرف آن‌ها گذشته است، قدرت تخریبی بیشتری روی پوست دارند. همچنین مخلوط کردن مواد شوینده با هم (مثل جوهر نمک و وایتکس) که خیلی از خانم‌ها برای افزایش قدرت پاک‌کنندگی به آن متوسل می‌شوند، سلامت پوست را به طور جدی تهدید می‌کند.
* استفاده از سرکه به عنوان شوینده می‌تواند در درازمدت به پوست دست آسیب برساند. افرادی که به صورت مادرزادی، استعداد اگزما دارند و هر از گاهی دچار خشکی و ترک سرانگشتان یا قسمت های دیگر دست می‌شوند، مطمئن باشند با استفاده از مواد شوینده بروز این عارضه در آن‌ها بیشتر میشود.
بیشتربخوانید:
نقش تغذیه و سبک زندگی بر شادابی و سلامت پوست
اثرات مواد خوراکی بر تشدید اگزما
ارتباط مصرف مواد غذایی مختلف با اگزمای تماسی دست مشخص نیست، اگر تصور می‌‌كنید رابطه‌ای بین بیماری شما و ماده غذایی خاصی وجود دارد، بهتر است حداقل برای سه ماه آن ماده غذایی خاص را از رژیم خود حذف و نتیجه را بررسی كنید، البته گفتنی است كه گاهی تماس دست با آن ماده غذایی هنگام خوردن، موجب بروز اگزما میشود، یعنی ورود آن‌ها به دستگاه گوارشی نقشی در ایجاد بیماری ندارد، برخورداری از آرامش فكری و پرهیز از استرس در تمام مراحل زندگی و برای فردی (بیمار یا سالم ) بسیار مفید است. از مصرف بیش از اندازه مواد آرایشی، عطریات، اسپر‌ی‌های خوشبوكننده و سیگار پرهیز كنید.
مراقبت‌های پوست خشک و حساس
-افراد با پوست خشک و یا افرادی که دارای سابقه اگزما هستند در تماس با مواد شوینده بیشتر در معرض آسیب هستند، همچنين افرادی هم که دارای پوست‌های معمولی بوده، اما مدت و تعداد دفعات تماس آن‌ها با این مواد زیاد است نیز در معرض آسیب قرار دارند و باید نسبت به مراقبت هر چه بیشتر از پوست خود اقدام کنند.
ا-فرادی که دارای پوست خشک هستند بعد از استحمام و استفاده از مواد شوینده حتما دستان خود را چرب کنند. تماس طولانی مدت با مواد شوینده موجب ایجاد ضایعاتی در پوست از جمله اگزمای تماسی تحریکی میشود که در این نوع اگزما پوست اطراف نوک انگشتان پوسته پوسته شده، ترک برداشته و زبر میشود و در موارد شدید نیز محل ترک‌ها خونریزی هم خواهد داشت.
-دستكش، پوشش محافظتی است كه پوست گران‌بهای دست شما را از گزند مواد آسیب‌رسان خارجی حفظ می‌‌كند. دیده شده است كه خانم‌های خانهدار برای وسایل آشپزخانه و منزل، كاور (پوشش پلاستیكی) تهیه كرده و آن‌ها را با دقت می‌پوشانند، ولی در مورد پوست ارزشمند خود كه هدیه خداوند است و جانشینی ندارد، اهمال می‌كنند و بهانه میگیرند كه با دستكش نمی‌توان كارهای منزل را انجام داد یا ظرف‌ها خوب تمیز نمی‌شوند، این بهانه‌ها حتی اگر صحیح هم باشند، هیچ فایده‌ای به حال فرد ندارد. اگر دستكش به طور منظم و مرتب استفاده نشود، دیر یا زود پوست خراب میشود و هیچ وقت به حال اول (حتی با درمان) باز نمی‌گردد.
صابون مورد مصرف باید ملایم، خنثی یا چرب باشد.
-یك اشتباه رایج این است كه فرد تصور می‌‌كند چون صابون را پزشك تجویز كرده است، بنابراین باید در هر بار شستن دست، صابون هم استفاده شود. این فكر بسیار نادرست است، زیرا حتی در مورد صابون طبی هم هر چقدر كمتر دست با آن تماس داشته باشد بهتر است و تنها زمانی که صابون لازم است باید از آن استفاده شود. -هميشه براي نرم و مرطوب نگه داشتن پوست دستهايتان از يك فرآورده مناسب كه توسط پزشك متخصص پوست تجويز شده استفاده كنيد. اين گونه فرآوردهها را بايد چندين بار در روز بسته به نياز، به دستها بماليد.
موارد عود کننده را جدی بگیرید
زماني كه ضايعات پوستي دستها در حال ترميم هستند، گاهي منظره ناخوشايندي (به خاطر دلمه بستن) پيدا ميكنند كه به تدريج برطرف ميشود. گاهي هم اين ضايعات پس از بهبودي دوباره عود ميكنند. سعي كنيد به خاطر بسپاريد كه تماس با كدام فرآورده يا انجام كدام فعاليت سبب عود عارضه شده است. حتماً پزشك خود را از عود مجدد ضايعه پوستي دستها مطلع كنيد. از آن جا كه ضايعات پوست دستها عموماً مقاوم به درمان هستند، ادامه درمان و رعايت دقيق دستورات پزشك و نيز حفظ ارتباط با طبيب در مدت درمان، بسيار اهميت دارد. به خاطر داشته باشيد، اگزماي دستها به شرط رعايت نكات فوق، درمان شدني است. پس نااميد نشويد و به پزشك خود اعتماد داشته باشيد. از سوي ديگر به ياد داشته باشيد كه حتي پس از بهبودي كامل اگزماي دست در صورت عدم رعايت موارد فوق، احتمال عود اگزما زياد ميباشد.
اقدامات زیبایی اواخر فصل زمستان
* برداشت خال و لک صورت: در مورد لک صورت قبل از هر چیز باید نوع و ماهیت آن‌ها شناخته شود و بهترین راه برای تشخیص ماهیت خال مراجعه به متخصص پوست است که در صورت شک بالینی، نمونه‌برداری لازم است. درمان لک‌های خوش‌خیم با استفاده از روش‌های دارویی و لیزر امکان‌پذیر است ولی باید بدانید که این درمان نیاز به زمان دارد و مدت 1 ماه زمان بسیار کوتاهی برای بهترین نتیجه است.
* عید و جوش صورت: بسیاری از دختران و پسران جوان که مبتلا به آکنه یا جوش غرور جوانی هستند، با مراجعه به متخصصین پوست تقاضا دارند که مشکل آکنه آن‌ها کاملا حل و فصل شود و بسیاری از آن‌ها از این وضعیت خسته شده‌اند. ولی باید گفت که بسته به صلاح‌دید متخصص پوست درمان موضعی به تنهایی یا درمان توام خوراکی از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها داده میشود. در مورد خانم‌ها چون در بسیاری موارد مشکلات هورمونی نیز مطرح است، با گرفتن شرح حال و بررسی هورمونی و سونوگرافی می‌توان علت را تشخیص داد. درمان آکنه هم نیاز به زمان دارد. اگر مبتلا به آکنه شدید هستید و برای درمان شما ایزوترتینوئین (اکوتان) تجویز شد، بهتر است مصرف آن را به بعد از عید موکول کنید چون ممکن است در شروع مصرف این دارو آکنه‌ها بدتر شود، ولی از حدود 2 ماه پس از مصرف پوست شما بهتر خواهد شد.
به این نکته توجه داشته باشید که عوارض مصرف این دارو از جمله خشکی لب و مخاط‌ها و عوارض کبدی است. بنابراین کسی که این دارو را مصرف می‌کند باید به صورت ماهیانه تحت آزمایشات خون به منظور بررسی چربی خون و نیز وضعیت کبد قرار بگیرد.
البته روش‌های دیگری هم مثل پیلینگ با اسید میوه، میکرودرم ابریژن و نور درمانی و درمان با IPL هم در درمان آکنه به کار می‌رود که با کمک آن‌ها التهاب ناشی از جوش کمتر شده و باکتری‌های مولد آکنه کاهش پیدا کرده و ترشح چربی نیز کمتر میشود.
در مورد اسکار ناشی از آکنه یا فرورفتگی‌های جوشی درمان‌هایی مثل ساب‌سیژن، لیزر فراکشنال، تزریق پرکننده‌ها، یا لیپولیزر هم وجود دارد که همگی آن‌ها نیاز به زمان دارد ولی اگر فرصت 1 ماه دارید می‌توانید برای درمان اقدام کنید.
تزریق بوتاکس: از جمله اقدامات زیبایی که تب آن در ماه‌های آخر سال به شدت بالا می‌گیرد، تزریق بوتاکس است. توجه داشته باشید که جهت تزریق بوتاکس به متخصص مراجعه کنید تا حتما از ماده مناسب برای شما استفاده شود. چرا که داروهای متعددی در بازار موجود هست که بعضی از آن‌ها چینی هستند و عوارض خاص خودشان را دارند از جمله آلرژی، دوبینی یا افتادگی پلک و.. که هم تکنیک تزریق و هم نوع ماده تزریقی اهمیت ویژه‌ای در پیشگیری از این عوارض دارد. تزریق بوتاکس هر 6-4 ماه یکبار تکرار میشود.
فراموش نکنید که 2 هفته پس از تزریق توسط پزشک دوباره ویزیت شوید تا در صورت لزوم تزریقات تکمیلی انجام شود.
لیزر موهای زائد: بسیاری از خانم‌ها شب عید که میشود تصمیم میگیرند از شر موهای زائد خلاص شوند و تقاضای لیزر درمانی بخشی از بدن یا کل بدن را میگیرند. این بیماران باید بدانند که لیزر درمانی نیاز به چند جلسه دارد و این طور نیست که فردی با یک جلسه انتظار برطرف شدن همیشگی موهای زائد را داشته باشد. ولی در یک جلسه هم تا چند هفته رشد فولیکول‌های مو متوقف میشود و از طرفی چون لیزر موی زائد بر سلول‌های ملانوسیت تاثیر می‌گذارد باعث شفاف شدن رنگ پوست هم میشود. نکته مهم دیگر این که اگر تصمیم به لیزر درمانی دارید، از روش اپیلاسیون، بند انداختن یا موچین استفاده نکنید و فقط با تیغ موهای زائد خود را اصلاح کنید و قبل از انجام لیزر درمانی نیز بدن خود را برنزه نکرده باشید.
اگر می‌خواهید در مدت زمان باقی مانده سال برای بهتر شدن پوست خود اقدامی انجام دهید حتما از متخصص پوست مشاوره بگیرید و به علاوه می‌توانید از کرم‌های حاوی آلفاهیدروکسی‌اسید یا رتینوئیک‌اسید با درصد تایید شده توسط پزشک به منظور شفاف‌سازی پوست استفاده کنید. توصیه دیگر این که مصرف صحیح و وسواس‌گونه ضدآفتاب و پرهیز از نور خورشید مهم‌ترین عامل پیشگیری از عوارض پوستی در فصل بهار خواهد بود.
