دكتر كاظم آملی؛ متخصص بیماری‌های داخلی(ریه)؛ عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
سندرم پلورزی
انباشته شدن مایع در بین دو ورقه جنب باعث ایجاد علایم زیر می‌شود:
در نگاه: طرف مبتلا ممكن است برجسته و فضاهای بین دنده‌ای پر و برآمده شده باشند (اگر مایع زیاد باشد). حركات تنفسی كاهش می‌یابند و تراشه و نك قلب به طرف مخالف رانده می‌شوند.
در لمس: علاوه بر نكات فوق بیمار ممكن است از درد شكایت كند. ارتعاشات صوتی از بین می‌روند.
در دق: ماتیته شدید وجود دارد كه بر حسب وضع بیمار منطقه ماتیته و حدود آن متغیر خواهد بود.
در سمع: در ناحیه‌ای كه از مایع انباشته شده صداهای وزیكولر كم شده یا به كلی از بین می‌روند. در بالای حد مایع سوفل پلورتیك یعنی صدای برنكیال كه كمی تغییر یافته است ،شنیده می‌شود .
در بالای مایع دو ورقه جنب روی هم قرار دارند و به هم ساییده می‌شوند و در نتیجه ممكن است فرتمان جنبی شنیده شود كه بر حسب وضع قرار گرفتن بیمار و برحسب زمان متغیر خواهد بود. در سمع تكلم با صدای بلند اگوفونی و در تكلم با نجوی ممكن است پكتوریلوكی آفون، در بالای مایع، شنیده شود.
برای اثبات وجود مایع در فضای جنب باید با سوزن پنكسیون كرد. بدین وسیله نه تنها وجود مایع در این فضا مسلم می‌شود بلكه نوع و چگونگی آن نیز آشكار می‌گردد. مایع جنبی ممكن است رقیق و زلال (ترانسودا transudate) و یا روشن و كهربایی رنگ و نسبتا در مقایسه با ترانسودا، غلیظ (اكزودا exudate) باشد و یا خونین، یا چركین، و یا شیری‌رنگ (chylothorax) باشد. هر كدام از این انواع به علل چندی مربوط است:
مایع رقیق و زلال (ترانسودا) كه هیدروتوراكس hydrothorax، نیز نامیده می‌شود، ممكن است در اثر نارسایی قلب، پریكاردیت فشارنده (constrictive pericarditis)، بیماری‌های كلیوی، هیپوپروتئین امی(hypoproteinemia)، سیروز كبد، میكسدم، دیالیز صفاقی و غیره پیدا شده باشد. غلظت پروتئین در این گونه مایع جنب معمولا كمتر از 3 گرم در هر صد سانتی متر مكعب است.
مایع اكزودا حاكی از تورم پرده جنب به علل مختلف است. پروتئین آن معمولا از 3 گرم درصد سانتی متر مكعب تجاوز می‌كند و در آن فیبرینوژن وجود دارد، باین جهت وقتی مدتی در لوله آزمایش بماند منعقد می شود.
این نوع مایع را به فرا نسه سروفیبرینو serofibrineux می‌نامند. علل مهم پلورزی‌های سروفیبرینو عبارتند از عفونت‌ها مانند پنمونی‌های مختلف، سل، انفاركتوس ریه، بیماری‌های كلاژن، سرطان‌ها، تورم اعضاء مجاور جنب در زیر دیافراگم و بسیاری از علل دیگر. امتحان شیمیایی (از جمله غلظت پروتئین، قند، كلسترول، تری‌گلیسریدها، بیلیروبین، PH و آنزیم‌های مختلف و مقایسه آنها با مقادیر موجود در خون) و كشت مایع می‌تواند ما را به تشخیص قطعی رهنمون و عامل مولد آن را معلوم سازد.
مایع خونین در ضربه‌ها، عفونت‌ها (از جمله سل)، انفاركتوس ریه و سرطان‌ها به‌وجود می‌آید. جست‌وجوی سلول‌های سرطانی و آزمون باكتریولژیك و شیمیایی تشخیص را روشن می‌سازد، خونریزش در فضای جنب هموتوراكس (hemothorax) نامیده می‌شود و این اصطلاح را وقتی به كار می‌برند كه هماتوكریت مایع لااقل 5 درصد هماتوكریت خون باشد.
علت مهم آن ضربه‌های گوناگون است اما در بیماری‌های عروقی و خونی و در سرطان‌ها نیز ممكن است ایجاد شود. وقتی مایع محفظه جنب چركین باشد آمپیم empyema نامیده می‌شود و حاكی از وجود یك التهاب و عفونت در جنب و یا بافت‌های مجاور (به‌ویژه از ریه) است. چرك ممكن است خیلی رقیق و یا بسیار غلیظ باشد.
در امتحان مستقیم در زیر میكروسكوپ سلول‌های چركی فراوان (غالبا پلی‌نوكلئرهای خراب شده) و معمولا میكرب مولد بیماری دیده می‌شوند. عامل مولد عفونت در كشت نیز ممكن است رشد كند. مایع شیری‌رنگ (chylothorax) نتیجه اختلال جریان مایع لنف در مجاری لنفی ریه و جنب و یا مجاری اصلی لنف (كانال تراسیك) است كه در نتیجه ضربه‌ها یا تومرهای داخل قفسه سینه و گاهی پس از اعمال جراحی به‌وجود می‌آید.
مقدار تری‌گلیسرید در این گونه مایع زیاد است. در مواردی هم كه مایع سروفیبرینو مدت زیادی در فضای جنب بماند به علت حل شدن سلول‌ها منظره شیرمانند به خود می‌گیرد (chyliform)، اما تری‌گلیسرید چنین مایعی برخلاف شیلوتوراكس (chylothorax) زیاد نیست و در عوض كلسترول زیاد خواهد داشت...
برای خواندن بخش دوم- پلورزی و پنوموتو راكس از نگاه، تا سمع- اینجا کلیک کنید.
