پوکی استخوان یا اوستئوپوروسیس زمانی روی می‌دهد که تراکم مواد استخوانی کاهش می‌یابد. در این حالت بدن، بیشتر بافت استخوانی را بازجذب می‌کند و مواد استخوانی کمی برای جایگزین کردن تولید می‌کند. در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند استخوان‌ها حفره‌دار و ضعیف‌تر شده و ریسک شکستگی استخوان بیشتر می‌شود، مخصوصا در ناحیه‌ی لگن، ستون مهره‌ها و برخی از مفاصل محیطی مانند مچ‌ها.
در این مطلب به علت‌های پوکی استخوان، تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان کم کم به وجود می‌آید و فرد تا زمانی که دچار یک شکستگی یا ترک خوردگی بعد از یک حادثه‌ی جزئی نشود متوجه نمی‌شود که دچار پوکی استخوان است. گاهی حتی یک عطسه یا سرفه می‌تواند منجر به شکستگی استخوان در فرد دچار پوکی استخوان شود. این شکستگی‌ها اغلب در ناحیه‌ی لگن، مچ‌ها و یا ستون مهره‌ها در افراد مبتلا به پوکی استخوان روی می‌دهند. اگر شکستگی در قسمت ستون مهره‌ها باشد می‌تواند سبب تغییراتی در وضعیت بدنی، دولا شدن و خمیدگی ستون فقرات شود. فردی که پوکی استخوان دارد ممکن است دچار کاهش قد شده و یا لباس‌هایش مانند گذشته اندازه‌اش نباشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
احساس ناراحتی شدید در هر یک از نواحی مستعد پوکی استخوان می‌تواند نشاندهنده‌ی یک شکستگی غیرمنتظره و شناسایی نشده استخوان باشد. به محض اینکه متوجه این نوع درد شدید باید جهت بررسی به پزشک مراجعه کنید.
- درمان پوکی استخوان
- هدف از روند‌های درمانی بری پوکی استخوان شامل موارد زیر می‌شوند:
- کُند کردن روند پوکی استخوان یا پیشگیری از آن
- حفظ تراکم سالم استخوانی
- پیشگیری از شکستگی استخوان
- کاهش درد و ناراحتی
- به حداکثر رساندن توانایی فرد برای زندگی روزمره
افرادی که در معرض پوکی و شکستگی استخوان هستند می‌توانند با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم و پیشگیری کننده، مصرف مکمل‌ها و دارو‌های لازم این هدف‌ها را تامین کنند.
دارو درمانی در پوکی استخوان
دارو‌هایی که می‌توانند به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کمک کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
بیس فوسفنات‌ها: بیس فوسفنات‌ها دسته‌ای از دارو‌ها هستند که سرعت پوک شدن استخوان را کاهش می‌دهند و از ریسک شکستگی استخوان می‌کاهند.
استروژن‌های آگونیست یا آنتاگونیست: پزشکان به این دارو‌ها تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMS) می‌گویند. رالوکسیفن یک نمونه از این داروهاست. این دسته از دارو‌ها می‌توانند ریسک شکستگی ستون فقرات در زنان یائسه را کاهش بدهند.
کلسی تونین: این دارو کمک می‌کند از شکستگی استخوان در زنان یائسه پیشگیری شده و بعد از شکستگی نیز، درد کنترل شود.
هورمون پاراتیروئید: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تائید کرده است که این هورمون برای درمان افرادی که مستعد شکستگی استخوان هستند موثر بوده و تشکیل استخوان را افزایش می‌دهد.
آنتی بادی‌های منوکلونال: این دارو‌ها پادتن‌هایی تک گونه هستند که برخی از افراد دچار پوکی استخوان بعد از یائسگی مصرف می‌کنند.
آینده‌ی درمان‌های پوکی استخوان
شاید در آینده پزشکان بتوانند از سلول‌های بنیادین برای درمان پوکی استخوان استفاده کنند. در سال ۲۰۱۶ محققان دریافتند که تزریق نوع خاصی از سلول‌های بنیادین به موش‌ها، به گونه‌ای جلوی پوکی استخوان را گرفت که در انسان‌ها نیز می‌تواند موثر باشد. دانشمندان عقیده دارند فاکتور‌های ژنتیکی نقش زیادی در تراکم استخوانی دارند.
علت‌ها و ریسک فاکتور‌ها
پزشکان چند فاکتور را در پوکی استخوان شناسایی کرده‌اند که برخی از آن‌ها اصلاح پذیر و برخی دیگر غیر قابل اجتناب‌اند. بدن به طور پیوسته، بافت قدیمی استخوان را جذب می‌کند و استخوان جدید تولید می‌کند تا تراکم، قدرت و استحکام ساختار استخوان حفظ شود. تراکم استخوان در دهه‌ی بیست زندگی، بیشترین میزان است و حدود ۳۵ سالگی شروع به ضعیف شدن می‌کند. با بالاتر رفتن سن فرد، استخوان سریع‌تر از اینکه ساخته شود، تخریب می‌شود و اگر میزان این تخریب زیاد باشد، پوکی استخوان روی می‌دهد.
پوکی استخوان هم زن‌ها و هم مرد‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما در زنان بعد از یائسگی شایع‌تر است، زیرا سطح استروژن ناگهان افت می‌کند. استروژن به طور طبیعی از زنان در برابر پوکی استخوان محافظت می‌کند.
ریسک فاکتور‌های غیرقابل اجتناب پوکی استخوان
طبق گزارش کالج آمریکایی روماتولوژی، ریسک فاکتور‌های غیرقابل اجتناب پوکی استخوان شامل موارد زیر می‌شوند:
- سن: ریسک پوکی استخوان بعد از سی سالگی افزایش می‌یابد مخصوصا بعد از یائسگی
- کاهش هورمون‌های جنسی: کاهش سطح استروژن باعث می‌شود تولید توده‌ی استخوانی کاهش بیابد.
- نژاد: سفید پوست‌ها و آسیایی‌ها بیشتر از سایر نژاد‌ها در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
- قد و وزن: قد بلند بودن یا کم وزن بودن، ریسک پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
- فاکتور‌های ژنتیکی: اگر یکی از اعضای نزدیک در خانواده‌تان دچار پوکی استخوان یا شکستگی استخوان لگن باشد، شما بیشتر در معرض پوکی استخوان خواهید بود.
- سابقه‌ی شکستگی استخوان: شخص بالای ۵۰ سالی که سابقه‌ی شکستگی استخوان پس از آسیب جزئی را دارد، احتمالا دچار پوکی استخوان است.
ریسک فاکتور‌های قابل کنترل پوکی استخوان
- عدم تحرک بدنی
- ورزش نکردن
ورزش‌هایی که با وزنه انجام می‌شوند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کنند. چنین تمریناتی استرس کنترل شده‌ای به استخوان‌ها وارد می‌کنند که رشد استخوان را افزایش می‌دهند.
دارو‌ها و بیماری‌ها
برخی از دارو‌ها و بیماری‌ها سبب تغییراتی در سطح هورمون‌ها می‌شوند و بعضی از دارو‌ها از تراکم استخوان کم می‌کنند. بیماری‌هایی که بر سطح هورمون‌ها اثر می‌گذارند شامل پُرکاری تیروئید، هیپرپاراتیروئیدی و سندرم کوشینگ. تحقیقی که در سال ۲۰۱۵ انجام شد نشان می‌دهد زنانی که تحت هورمون درمانی قرار می‌گیرند بیشتر در معرض پوکی استخوان‌اند. اما استفاده از آنتی اندروژن‌ها چند سال قبل از شروع هورمون درمانی می‌تواند ریسک پوکی استخوان را پایین بیاورد.
بیماری‌هایی که ریسک پوکی استخوان را بالا می‌برند شامل موارد زیر می‌شوند:. برخی از بیماری‌های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت انکیلوزان
- سندرم کوشینگ
- اختلالات غده‌ی هیپوفیز
- پُرکاری تیروئید و هیپرپاراتیروئیدی
- کاهش استروژن یا تستوسترون
- مشکلاتی در جذب مواد معدنی مانند بیماری سلیاک
دارو‌هایی که ریسک پوکی استخوان را افزایش می‌دهند:
- گلوکورتیکوئید و کورتیکواستروئید‌ها شامل پردنیزون و پردنیزولون
- هورمون تیروئید
- دارو‌های ضد انعقاد خون و رقیق کننده‌ی خون شامل هپارین و وافارین
- مهارکننده‌های پمپ پروتون و سایر آنتی اسید‌هایی که تاثیر منفی بر وضعیت املاح استخوان می‌گذارند
- برخی از دارو‌ها ضد افسرگی
- برخی از ویتامین‌ها
- دیورتیک‌های تیازیدی
- دارو‌های تیازولید ین دیون که برای درمان دیابت نوع دوم استفاده می‌شوند
- برخی از عوامل سرکوب‌گر ایمنی مانند سیکلوسپورین
- مهارکننده‌های آروماتاز و سایر درمان‌ها که هورمون‌های جنسی را کاهش می‌دهند مانند آناستروزول یا آریمیدکس
- برخی از عوامل شیمی درمانی شامل لتروزول که برای درمان سرطان سینه و لوپرورلین برای سرطان پروستات وسایر بیماری‌ها به کار می‌رود
- پوکی استخوان ناشی از گلوکوکورتیکوئید، شایع‌ترین نوع پوکی استخوان است که به دلیل مصرف دارو به وجود می‌آید.
پیشگیری از پوکی استخوان
با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توانید از ابتلا به پوکی استخوان پیشگیری کنید.
مصرف کلسیم و ویتامین D
کلسیم برای استخوان‌ها ضروریست. شما باید مطمئن شوید که به اندازه کافی کلسیم دریافت میکنید. افراد بزرگسال ۱۹ سال به بالا باید روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت کنند. زنان بالای ۵۱ سال و تمام افراد از ۷۱ سالگی به بعد باید روزانه ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم دریافت نمایند.
منابع غذایی کلسیم شامل
- محصولات لبنی مانند شیر، پنیر و ماست
- سبزیجات برگ سبز مانند کلم برگ و بروکلی
- ماهی‌های نرم استخوان مانند سالمون و تُن
غلات غنی شده‌ی صبحانه
اگر مصرف کلسیم‌تان ناکافی باشد، می‌توانید از مکمل استفاده کنید.
ویتامین D غذایی نیز در پیشگیری از پوکی استخوان نقش دارد، زیرا به بدن در جذب کلسیم کمک می‌کند. منابع غذایی ویتامین D شامل غذا‌های غنی شده، ماهی‌های آب شور و جگر می‌شوند. اما بخش عمده‌ی ویتامین D مورد نیاز شما از طریق غذا تامین نمی‌شود بلکه از راه قرار گرفتن در معرض نور خورشید تامین می‌شود؛ بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند در حد متعادل و به طور منظم خود را در معرض نور خورشید قرار دهید.
فاکتور‌های سبک زندگی
سایر روش‌ها برای به حداقل رساندن ریسک فاکتور‌های پوکی استخوان که مربوط به سبک زندگی‌اند:
- اجتناب از سیگار، چون سیگار باعث کاهش رشد بافت استخوانی جدید و کاهش استروژن در زنان می‌شود
- محدود کردن مصرف الکل باعث می‌شود سلامت استخوان‌ها حفظ شود
- انجام منظم تمرینات قدرتی مانند پیاده روی کمک می‌کند قدرت و سلامت استخوان‌ها و عضلات حفظ شود
- ورزش کردن برای افزایش انعطاف پذیری و تعادل بدنی. مثلا یوگا
برای افرادی که در حال حاضر دچار پوکی استخوان هستند، تغذیه و ورزش و تکنیک‌های پیشگیری از افتادن، نقش مهمی در کاهش ریسک شکستگی استخوان دارند.
نکاتی برای جلوگیری از افتادن
- برداشتن وسایل خطرناک ازمسیر تردد
- چکاپ منظم بینایی و استفاده از عینک برای دید بهتر
- استفاده از سُرگیر در حمام و دستشویی
- استفاده از نور کافی در خانه
- انجام تمریناتی که به تعادل‌تان کمک می‌کنند مانند تای چی
آیا پایین بودن تراکم استخوان همیشه منجر به پوکی استخوان می‌شود؟
کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان می‌توانند مدت‌ها قبل از اینکه تشخیص داده شوند وجود داشته باشند. سن، نقش مهمی در شروع کاهش تراکم استخوان و ریسک پوکی استخوان دارد. تراکم استخوان در اواخر دهه بیست زندگی به حداکثر می‌رسد و با افزایش سن، شروع به افت می‌کند.
منبع:برترینها
