دكتر محسن توكلی
ساق‌های كمانی شكل
در حالت ایستاده هنگامی که قوزک‌های داخلی مجاور یکدیگر قرار می‌گیرند، اگر ساق‌ها کمانی شکل باشند، زانو‌ها از هم فاصله پیدا می‌کنند که اصطلاحا به آن پای پرانتزی می‌گویند. بسته به شدت بیماری، میزان پرانتزی بودن متفاوت است. پای پرانتزی در نوزادان و بچه‌ها تا سن دو سالگی تا حدی طبیعی و حداکثر مقدار آن درسن 12-18 ماهگی است؛ یعنی سنی که کودک شروع به راه رفتن می‌کند و هر چه کودک زودتر راه بیفتد، شدت آن بیشتر است.
پای پرانتزی در کودکان زیر دو سال طبیعی است و به آن نوع فیزیولوِژیک می‌گویند. این نوع خود به خود برطرف می‌شود و نیازی به درمان ندارد. البته پدر و مادر‌ها باید آگاه باشند اگر پای پرانتزی کودک‌شان شدید بود و یا اگر بعد از دو سه سالگی باقی ماند، به پزشک متخصص مراجعه کنند؛ زیرا در بعضی موارد علت آن مرضی است که نیاز به درمان دارد. یکی از علل پای پرانتزی مرضی در کودکان، راشیتیسم است که در اثر کمبود ویتامین D ایجاد و با مصرف این ویتامین درمان می‌شود. باید توجه داشت که نوعی راشیتیسم مقاوم به ویتامین D وجود دارد که نیازمند درمان خاص خود می‌باشد.
پای پرانتزی در افراد بزرگسال
در افراد بزرگسال علت پای پرانتزی می‌تواند ارثی باشد. در مواردی که انتهای استخوان ران یا ابتدای ساق یا پارگی کپسول و یا رباط خارجی زانو بدجوش بخورد، این عارضه می‌تواند ایجاد شود. در این سنین اگر درجه پرانتزی بیش از حد شود، باید عمل جراحی صورت گیرد؛ در غیر این صورت دچار آرتروز زودرس زانو خواهد شد. در سنین بالا و به ویژه در خانم‌ها که آرتروز سمت داخل زانو شایع است، به دلیل اینکه غضروف سمت داخل زانو نازک و فاصله مفصل در این ناحیه کم می‌شود، پای پرانتزی به وجود می‌آید که اگر آرتروز شدید باشد، دیگر عمل جراحی و صاف کردن موثر نیست و باید عمل جراحی تعویض مفصل انجام گیرد. گاهی همراه پای پرانتزی معمولا چرخش به داخل استخوان درشت نی پیش می‌آید که درمان آن سخت‌تر است.
بیماری‌های ژنتیك و ارثی
علل دیگر این عارضه در کودکان، بعضی بیماری‌های ژنتیک و ارثی، ضعف عضلات خارج زانو و قوی‌تر بودن عضلات داخلی زانو نسبت به خارج آن و بعضی شکستگی‌های ساق یا ران بچه‌ها است که روی صفحه رشد اثر می‌گذارد. در مواردی که علت، شکستگی باشد، به دلیلی سمت داخل صفحه رشد در انتهای ران یا ابتدای ساق، رشد طبیعی خود را از دست می‌دهد و چون در سمت خارج رشد آن طبیعی یا بیش از حد به سمت داخل است، کم‌کم با رشد، ساق‌ها پرانتزی می‌شوند. البته نباید فکر کرد که در همه شکستگی‌های ساق یا ران این اتفاق می‌افتد. شکستگی اگر در صفحه رشد و یا مجاور آن باشد، احتمال این امر بیشتر است.
در این موارد بایستی به ارتوپد مراجعه کرد و اقدامات درمانی را انجام داد. پای پرانتزی درموارد فیزیولوژِیک و راشیتیسم، قرینه و دو طرفه است و اگر یکطرفه باشد، قضیه جدی‌تر است و نیاز به درمان دارد. درمان موارد مرضی در بچه‌ها تجویز کفش طبی یا زانوبندهای مخصوص است كه اگر اصلاح نشد و یا بدتر شد، اعمال جراحی پس از اتمام سن رشد انجام می‌گیرد.
