دکتر عباس ابوالحسنی؛ جراح و متخصص بیماریهای چشم، فوق تخصص قرنیه مرکز فوق تخصصی چشم پزشکی بصیر
قوز قرنیه یا کراتوکونوس چیست؟
قرنیه به طور طبیعی شکلی گرد یا کروی دارد ولی در کراتوکونوس قرنیه نازك شده و حالت مخروطی پیدا می‌كند. قوز قرنیه یك پدیده غیر التهابی است كه معمولاً قرنیه‌ی هر دو چشم را گرفتار می‌كند. در این بیماری نازك شدن و تغییر حالت قرنیه از كروی به مخروطی منجر به ایجاد نزدیك بینی و آستیگماتیسم نامنظم و در نتیجه كاهش دید میشود.
قوز قرنیه در چه سنی شایع‌تر است؟
قوز قرنیه بیماری پیشرونده ای است كه معمولا در دوران بلوغ ظهور پیدا می‌كند و تا دهه سوم و چهارم زندگی پیشرفت كرده و بعداً متوقف میشود. این بیماری ابتدا در یك چشم شروع شده و معمولاً بعد از مدتی چشم دیگر هم گرفتار میشود هر چند شدت آن در یك چشم با چشم دیگر متفاوت است
علائم و نشانه‌های قوز قرنیه چیست؟
در مرحله نهفته، بیماران هیچ علامت بالینی واضحی ندارند، جز اینکه تغییرات مکرری در شماره عینک آنها پدید می‌آید. این بیماری ممکن است با نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم همراه باشد در نتیجه موجب عدم وضوح و تاری دید میشود. بیمار از دیدن هاله و حساسیت به نور شکایت دارد. تغییر سریع میزان آستیگماتیسم بیماران نیز از مواردی است که باید به کراتوکونوس شک کرد. در بیمارانی که دچار آستیگماتیسم نامنظم بدون هیچ سابقه‌ی جراحی می‌شوند، اولین تشخیص قوز قرنیه یا کراتوکونوس میباشد.
علل ایجاد کراتوکونوس چیست؟
علت کراتوکونوس مشخص نیست. این بیماری ممکن است ژنتیکی باشد هرچند نقش اختلالات ارثی در قوز قرنیه نیز دقیقاً مشخص نشده است. بطوریکه فقط در 7 درصد بیماران سابقه خانوادگی وجود دارد . سایر علل عبارتند از:
آسیب ناشی از استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی سخت
مالشهای مکرر چشم به دنبال بیماریهای آلرژیک چشمی
در همراهی با سایر بیماریهای چشمی یا بیماریهای عمومی
بندرت به دنبال عملهای جراحی عیوب انکساری (لیزیک یا لازک)
در حال حاضر چه روش‌های درمانی برای این بیماری وجود دارد؟
به طور كلی درمان قوز قرنیه به شش مرحله تقسیم میشود:
1) در مراحل اولیه بیماری، تجویز عینك توسط چشم پزشك تا حد زیادی باعث اصلاح دید میشود، البته باید توجه داشت بیماری ماهیت پیشرونده دارد در نتیجه نمره عینك تجویز شده تغییر خواهد كرد.
2) با پیشرفت بیماری و افزایش نزدیك بینی و آستیگماتیسم نامنظم، مرحله‌ای فرا می‌‌رسد كه دیگر با عینك نمی‌توان دید را اصلاح كرد و برای اصلاح دید باید از لنزهای تماسی سخت (Hard Contact Lens) استفاده نمود.
3) یكی دیگر از درمان‌های جراحی، كه برای قوز قرنیه وجود دارد، استفاده از حلقههای داخل قرنیه میباشد كه این نوع از درمان در انواع خفیف تا متوسط كه كنتاكت لنز را نمی‌توانند تحمل كنند، كاربرد دارد. این حلقه‌‌ها با كاهش میزان آستیگماتیسم نامنظم به بهبود بینایی كمك می‌كنند. اما باید دانست كه میزان موفقیت در حلقههای داخل قرنیه بسیار متغیر و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود. جهت کاشت رینگ داخل قرنیه‌ای در عمق مناسب در بافت قرنیه از دستگاه پیشرفته فمتولیزر با توان بسیار بالا استفاده میشود.
4) یكی از درمان‌های جدید كه در چند سال اخیر مطرح شده تقویت قرنیه با استفاده از اشعه ماورابنفش و داروی ریبوفلاوین است، در بررسی‌‌های سه تا پنج ساله دیده شده كه پیشرفت بیماری تقریبا در 100 درصد موارد متوقف شده است این روش باعث می شود پیوند قرنیه نیاز نباشد و یا به تأخیر بیفتد. بهترین داوطلبان این روش عبارتند از: بیمارانی که به تازگی برای آنها تشخیص کراتوکونوس داده شده، افراد جوان و میانسالی که بیماری آنها پیشرونده است و تاکنون تعداد قابل توجهی از بیماران تحت این عمل موفقیت‌آمیز قرار گرفته اند. لذا این روش در پیشگیری و تا حدودی درمان بیماران قوز قرنیه اهمیت دارد.
5) اقدام دیگر جراحی گذاشتن لنز داخل چشمی میباشد که در صورت ایجاد نزدیک بینی شدید و ثابت بودن میزان عیوب انکساری می‌تواند به بهبود دید بیماران کمک نماید.
6) در صورت پیشرفت بیشتر بیماری مرحله ای فرا می‌‌رسد كه دیگر استفاده از لنزهای تماسی و قطعات رینگ داخل قرنیه هم باعث افزایش دید نمی‌شود و در اثر كدورت قرنیه، استفاده از لنزهای تماسی ممكن نیست و عدم تحمل نسبت به لنز تماسی پیدا میشود. در این مرحله باید از پیوند قرنیه كمك گرفته شود. پیوند قرنیه به صورت لایه‌ای یا تمام ضخامت انجام میشود جهت تهیه بافت قرنیه به صورت شفاف و منظم می‌توان از لیزر پرتوان فمتو لیزر بهره جست.
آیا قوز قرنیه باعث کوری میشود ؟
خوشبختانه این بیماری كور‌كننده نیست ولی یكی از علل شایع پیوند قرنیه است. فرد مبتلا به قوز قرنیه و یا بستگان وی نباید نگران باشند زیرا بیماری بی‌خطر است و عمل پیوند قرنیه نتایج موفقیت آمیزی دارد.
آیا بیماران مبتلا به کراتوکونوس می‌توانند تحت جراحی عیوب انکساری قرار بگیرند؟
انجام هیچکدام از اعمال جراحی اصلاح عیوب انکساری نظیر لیزیک (LASIK) و لازک (PRK) در بیماران مبتلا به کراتوکونوس بدلیل نازکی پیشرونده قرنیه امکان پذیر نیست و توصیه نمی‌شود.
