دكتر نعمت‌اللهی؛ چشم‌پزشك
تنبلی چشم به معنی كاهش دید یا كم‌بینایی یكطرفه یا دوطرفه‌ست كه با بر طرف كردن علت تنبلی، متاسفانه میزان بینایی به مرز طبیعی نمی‌رسد. در واقع تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی است كه اگر به موقع تشخیص و درمان نشود، فرد از یك یا هر دو چشم كم‌بینایی خفیف، متوسط و یا كم بینایی شدید پیدا می‌كند، اما اگر به موقع تشخیص و درمان شود بینایی كودك كاملا طبیعی میشود.
میزان شیوع تنبلی در ایران حدود 4-2 درصد است؛ یعنی از هر صد نفر به طور متوسط سه نفر دچار تنبلی هستند و با آمار حدود 70 میلیون جمعیت ایران نزدیك به دو میلیون و صد هزار نفر در ایران به تنبلی چشم دچار هستند.
زمان شروع تنبلی می‌تواند از هفته اول تولد آغاز و تا حدود ده سالگی ادامه داشته باشد.
رشد و تكامل مراكز بینایی در مغز از دوران جنین آغاز و حداكثر رشد آن در سه سالگی است ولی رشد آن تا حدود 10 سالگی ادامه می‌یابد. هر عاملی كه باعث اشكال دید در چشم‌های كودكان شود، رشد و تكامل سلول‌های مركز بینایی در كورتكس مغز را متوقف و در نتیجه باعث كاهش بینایی میشود.
عواملی كه ایجاد تنبلی می‌كنند
1- لوچی (انحراف) چشم اكثرا در نوع یكطرفه
2- عیب‌های انكساری نامساوی چشم و یا نمره‌های بالای دو چشم
3- محرومیت‌های بینایی شامل آب مروارید مادرزادی، لك قرنیه، افتادگی پلك و خونریزی داخل چشم
تقسیم‌بندی تنبلی
1- انحراف یا لوچی چشم
شایع‌ترین علت تنبلی در كودكان، انحراف چشم از نوع یكطرفه می‌باشد كه در این حالت كودك فقط از یك چشم خود برای دیدن استفاده می‌كند. در حالت طبیعی هنگام نگاه كردن به یك جسم، مركز بینایی شبكیه هر دو چشم تحریك و همزمان تحریك عصبی به قشر مغز ارسال میشود كه از این طریق، تصویر واضح و شفاف واحدی رویت میشود، اما زمانی كه یك چشم دچار انحراف یا لوچی میشود مركز بینایی شبكیه چشم منحرف میشود و به جای دیگری غیر از چشم سالم نگاه می‌كند لذا كودك دچار دوبینی میشود و برای گریز از آن، تصویر منحرف را حذف می‌كند تا دچار مشكل نشود.
اگر این انحراف فقط در یك چشم باشد مغز بطور دایم تصویر چشم منحرف را حذف می‌كند و سلول‌های بینایی قشر مغز فعالیت خود را از دست می‌دهند و كودك دچار تنبلی چشم میشود، اگر انحراف متناوب باشد (یعنی گاهی چشم راست و گاهی چشم چپ) فعالیت سلول‌های قشر مغز مختل نمی‌شود و كودك دچار تنبلی نمی‌گردد.
2- عیوب انكساری
در این حالت كودك به عینك نیاز دارد و با زدن بموقع عینك تنبلی چشم اتفاق نمی‌افتد. شایع‌ترین علت عیب انكساری نامساوی بودن نمره‌های دو چشم است؛ یعنی یك چشم سالم است و نیاز به عینك ندارد و چشم تنبل نمره بالای 2-1 دیوپتر دوربین و یا آستیگمات دارد و یا یك چشم نمره 2 دوربینی و چشم تنبل نمره 4 دوربینی دارد.
هرچه اختلاف نمره بین دوچشم بیشتر باشد شدت تنبلی به مراتب بیشتر و هرچه اختلاف نمره پایین‌تر باشد شدت تنبلی نیز كمتر خواهد بود. اما عیب‌های انكساری مساوی دوربینی بالای 5 دیوپتر و آستیگمات مساوی بالای 2 دیوپتر نزدیك‌بینی مساوی بالای 10 دیوپتر، می‌تواند موجب تنبلی دو چشم شود.
3- محرومیت‌های بینایی
علت نابینایی 15-10 درصد افرادی كه در مراكز نابینایی هستند، آب‌مروارید مادرزادی است كه دیر تشخیص داده شده و یا دیر جراحی شده‌اند. خلاف تصور آب مروارید همیشه از ورای مردمك دیده نمی‌شود بطوریكه در قسمت خلف و یا مركز عدسی باشد فقط با معاینه چشم‌پزشك قابل تشخیص است. كدورت قرنیه مادرزادی یا اكتسابی و افتادگی پلك كه محور بینایی را گرفتار كرده باشد نیز از عواملی هستند كه ایجاد تنبلی چشم می‌كنند...
برای خواندن بخش دوم- تنبلی چشم (آمبلیوپی) - اینجا کلیک کنید.
