زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر پیام فرح بخش؛ متخصص تغذیه

گلوکزآمین سولفات ترکیب شیمیایی است که به صورت طبیعی در بدن یافت می‌‌شود. این ماده در مایع اطراف مفصل موجود است . این ماده در طبیعت در مناطق دیگری هم یافت می‌‌شود به عنوان مثال گلوکزآمین سولفاتی که در مکملها یافت می‌‌شود ممکن است از پوسته صدف و یا خرچنگ بدست آمده باشد.

البته همیشه گلوکزآمین موجود در مکملها از منابع طبیعی نیست و می‌‌توان آن را در آزمایشگاه تولید نمود. گلوکزآمین سولفات برای درمان التهاب مفاصل (آرتریت) کاربرد دارد. دانشمندان در حال مطالعه بر سایر موارد استفاده این ماده می‌‌باشند. گلوکزآمین سولفات اغلب برای درمان نوع خاصی از آرتریت به نام استئو آرتریت استفاده می‌‌شود که از انواع شایع آرتریت محسوب می‌‌شود.

طی سالهای گذشته گلوکزآمین را برای درمان بیماری‌های مختلفی مانند آب سیاه چشم (گلوکوم) و کاهش وزن استفاده نموده‌اند ولی مطالعات متعدد تاثیر مثبتی را در این موارد گزارش نکرده اند.

انواع گلوکزآمین هم متعدد است به عنوان مثال گلوکزآمین سولفات، گلوکزآمین هیدروکلراید وان-استیل گلوکزآمین. این ترکیبات علیرغم تشابهات ساختار شیمیایی از نظر خوراکی کاملا متفاوتند. اغلب مطالعات پزشکی بر گلوکزآمین سولفات متمرکز بوده است.

مکملهای غذایی که حاوی گلوکزآمین است معمولا ترکیبات دیگری هم دارند. این ترکیبات اضافی شامل کندرویتین سولفات، MSM ، غضروف کوسه می‌‌باشند. بسیاری از مردم گمان می‌‌کنند که ترکیب مواد فوق با گلوکزآمین سولفات نتایج درمانی بهتری نسبت به گلوکزآمین سولفات تنها دارد، اگرچه تا کنون دانشمندان اثر مثبتی از ترکیب این مواد به دست نیاورده اند.

همچنین گلوکزآمین در برخی کرمهای پوستی برای درمان موضعی دردهای آرتریتی بکار می‌‌رود. این کرمها معمولا دارای موادی مانند کامفور و سایر ترکیبات کاهنده درد هستند که البته متخصصین معتقدند، این اثرات ضد درد مربوط به ترکیباتی غیر از گلوکزآمین است زیرا تاکنون شواهدی مبنی بر جذب پوستی گلوکزآمین یافت نشده است.

در برخی محصولات گلوکزآمین به درستی بر روی برچسب محصول مشخص نشده است و ممکن است بین صفر تا 100درصد حاوی این ماده باشد و همچنین ممکن است در برچسب محصول نام گلوکزآمین سولفات درج شده باشد ولی به جای آن از گلوکزآمین هیدروکلراید استفاده شده باشد، لذا مصرف کنندگان این محصولات بایستی از مصرف محصولات غیر معتبر خودداری نمایند.

گلوکزآمین سولفات چگونه عمل می‌‌کند؟

گلوکزآمین موجود دربدن برای ساخت تاندونها، لیگامانها، غضروفها و مایع غلیظ اطراف مفصل کاربرد دارد. مفاصل بوسیله مایع اطرافشان تحرک لازم را پیدا می‌‌کنند. در برخی افراد مبتلا به استئو آرتریت غضروف‌ها تحلیل می‌‌رود و نازک می‌‌گردند که این وضعیت به درد و خشکی مفاصل می‌‌انجامد.

محققین و دانشمندان معتقدند که مصرف مکمل گلوکزآمین سولفات به افزایش ضخامت و افزایش مایع دور مفاصل کمک کرده و از بروز وضعیت‌های فوق جلوگیری می‌‌نماید. برخی محققان اعتقاد دارند که بخش سولفات گلوکزآمین هم مهم است. سولفات برای ساخت غضروف اهمیت دارد و به همین دلیل است که تاکید به مصرف گلوکزآمین سولفات دارند و توصیه به مصرف گلوکزآمین هیدروکلراید نمی‌‌گردد، زیرا این اشکال فاقد سولفات می‌‌باشند.

اغلب مطالعات انجام شده در رابطه با استئو آرتریت زانو است ولی مطالعاتی هم در زمینه استئو آرتریت هیپ و ستون فقرات در دسترس است.

عده‌‌ای از تحقیقات نشان داده اند که گلوکز آمین به اندازه استامینوفن و حتی داروهای ضد التهاب غیر استروییدی مانند ایبوپروفن و پیروکسیکام در کاهش درد موثر است، اگرچه که زمان بین دریافت و اثر بخشی در گلوکزآمین با داروهای مسکن متفاوت است.

استفاده از مسکن‌ها طی 2 هفته به کاهش درد می‌‌انجامد ولی برای اثربخشی گلوکزآمین زمانی بین 4 تا 8 هفته مورد نیاز است، همچنین گلوکزآمین موجب کاهش درد در تمامی افراد دریافت کننده نمی‌‌شود و برخی از مصرف کنندگان هیچ سودی از دریافت آن نمی‌برند، بخصوص افرادی که از دردهای مزمن و طولانی مدت رنج می‌‌برند.

در بیماران مسن هم احتمال تاثیر مثبت آن نسبت به افراد میانسال کمتر است. البته مصرف طولانی مدت گلوکزآمین مانع از تخریب بیشتر غضروف‌ها و مفاصل می‌‌شود و احتمال نیاز به تعویض مفصل کاهش می‌‌یابد.

درصورتیکه گلوکزآمین سولفات با کندرویتین سولفات، سدیم هیالورونیت و کورستین ترکیب شود و روزانه 4 بار به مدت یک سال مصرف گردد، بیماری سندرم مثانه دردناک را بهبود می‌‌بخشد.

در مطالعه‌‌ای مشخص گردید مصرف روزانه 1500 میلی گرم گلوکزآمین سولفات به مدت 28 روز منجر به کاهش درد در ورزشکاران مبتلا به صدمات زانو نشد ولی دامنه حرکتی مفصل دردناک افزایش یافته و بهتر گردید.

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف روزانه 1000 میلی‌گرم گلوکزآمین سولفات به مدت 6 ماه خطر عود در بیماری MS را کاهش می‌‌دهد.

مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ)که استخوان فک را به جمجمه متصل می‌‌کند، معمولا توسط دندان پزشکان برای تولید صدا (کلیک) و هم راستایی مفصل بررسی می‌‌گردد چون این مفصل برای جویدن، تکلم و باز نمودن دهان اهمیت ویژه‌ای دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف گلوکزآمین سولفات به اندازه داروهای مسکن در کاهش درد این مفصل موثر است.

عوارض جانبی

مصرف خوراکی گلوکزآمین سولفات در بزرگسالان به نظر ایمن می‌‌رسد، همچنین در صورتیکه گلوکزآمین به مدت 6 هفته تزریقی استفاده شود نیز ایمن است و یا اگر همراه با کندرویتین سولفات و غضروف کوسه به شکل پماد موضعی استعمال شود تا 8 هفته هیچ گونه عارضه‌‌ای ندارد. تنها عوارض گزارش شده از گلوکزآمین سولفات عوارض خفیفی مانند تهوع، سوزش سردل، اسهال و یبوست است. عوارض نامعمولی مانند واکنشهای پوستی، سردرد و بیخوابی بسیار نادر است.

توجهات ویژه

*بارداری و شیر دهی: با توجه به اینکه مطالعات کافی در این زمینه وجود ندارد، مصرف گلوکزآمین سولفات در بارداری و شیردهی مجاز نیست.

*آسم: تنها یک مطالعه نشان داد که حمله آسم با مصرف گلوکزآمین سولفات تشدید می‌‌شود، لذا بهتر است تا مطالعات دقیق تر و جامع تر مبتلایان به آسم فراورده های حاوی گلوکزآمین سولفات را با احتیاط مصرف نمایند.

*دیابت: مطالعات اولیه حاکی از این بود که مصرف گلوکزآمین سولفات موجب افزایش قند خون در بیماران دیابتی می‌‌شود ولی مطالعات اخیر نشان داده اند که این ماده تاثیر منفی بر قندخون بیماران دیابتی ندارد و به نظر ایمن می‌‌رسد. با این حال بهتر است بیماران دیابتی که این مکمل را مصرف می‌‌کنند، مرتبا قند‌خون خود را چک نمایند.

*کلسترول بالا: مطالعات حیوانی نشان داده اند که گلوکزآمین سولفات سطح کلسترول خون را بالا می‌‌برد ولی مطالعات انسانی برعکس نشان می‌‌دهند که مصرف گلوکز آمین سولفات تاثیری بر کلسترول خون ندارد. اگرچه برخی مطالعات اولیه نشان می‌‌داد که موجب بالا رفتن انسولین و متعاقب آن کلسترول می‌‌گردید. بنابراین اگر شما کلسترول بالا دارید و گلوکزآمین مصرف می‌‌کنید، بهتر است سطح کلسترول خونتان را مرتبا چک کنید.

*فشار خون بالا: مطالعات اولیه نشان می‌‌داد که گلوکزآمین سولفات منجر به افزایش فشار خون می‌‌گردد ولی اکنون می‌‌دانیم که این موضوع صحت ندارد. با این حال اگر شما مبتلا به فشار خون بالا هستید و گلوکزآمین سولفات مصرف می‌‌کنید، بهتر است مرتبا فشار خونتان را چک کنید.

*حساسیت به صدف: به علت اینکه برخی مکملهای گلوکزآمین سولفات از صدف و خرچنگ تولید می‌‌شوند، برخی افراد ممکن است فکر کنند در صورتیکه به این خوراکیها حساسیت دارند، نباید از مکمل گلوکزآمین سولفات استفاده نمایند ولی باید دقت داشت که حساسیت به گوشت صدف و خرچنگ می‌‌باشد و مکمل از پوسته این جانداران تهیه می‌‌شود.

*جراحی: با توجه به احتمال تداخل مصرف گلوکز آمین سولفات با سطوح قند خون پس از جراحی، لذا بهتر است مصرف این فراورده دو هفته قبل از عمل جراحی قطع گردد.

تداخلات دارویی

**وارفارین با گلوکزآمین سولفات تداخل دارویی دارد: وارفارین برای کاهش سرعت لخته شدن خون بکار می‌‌رود. مطالعات متعدد نشان داده اند که مصرف گلوکزآمین با و یا بدون کندروییتین سولفات اثر وارفارین را تشدید می‌‌کند که موجب خونریزی های خطرناک می‌‌شود. در صورتیکه وارفارین مصرف می‌‌کنید، به هیچ عنوان از مکمل گلوکزآمین استفاده نکنید.

**داروهای ضد سرطان با گلوکزآمین سولفات تداخل می‌‌کنند. برخی از داروهای ضد سرطان موجب کاهش تکثیر سلولهای سرطانی می‌‌شوند. از سوی دیگر مصرف گلوکزآمین موجب رشد و تکثیر سلولی می‌‌شود و بنابراین اگر با هم مصرف شوند اثر داروهای ضد سرطان کاهش می‌‌یابد. از جمله داروهایی که با کاهش تکثیر سلولی عمل می‌‌کنند می‌‌توان به اتوپوزاید، تنی پوزاید و آدریامایسین اشاره نمود.

**استامینوفن با گلوکزآمین تداخل می‌‌کند: برخی شواهد نشان می‌‌دهند مصرف همزمان استامینوفن و گلوکزآمین سولفات بر عملکرد همدیگر اثر می‌‌کنند و اثر هر دو کاهش می‌‌یابد. البته باید مطالعات بیشتری در این زمینه صورت گیرد.

**داروهای ضد دیابت با گلوکزآمین سولفات تداخل می‌‌کنند: هر چند گلوکزآمین سولفات باعث افزایش قند خون نمی‌‌شود ولی می‌‌تواند اثر برخی داروهای ضد دیابت را کاهش دهد که از آن جمله می‌‌توان به انسولین، گلی بوراید، پیوگلیتازون، روزیگلیتازون، کلرپروپامید، گلی پیزاید و تولبوتامید اشاره نمود.

دوز درمانی گلوکزآمین سولفات

برای درمان استئوآرتریت می‌‌توان 1500 میلی گرم یک بار در روز و یا 500 میلی‌گرم سه بار در روز استفاده نمود.