زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و كبد

NSAIDS یكی از پرمصرف‌ترین داروها در كشورهای مختلف و از جمله ایران می‌باشد پس از معرفی ضدالتهاب‌های Cox2 در سال 2000 میلادی و تبلیغات گسترده در مورد این نوع از ضدالتهاب‌ها داروهای مسكن Cox2 بیش از پیش مورد استفاده قرار گرفت علیرغم تبلیغات گسترده در مورد مسكن‌های Cox2 امروزه ثابت شده است كه عوارض گوارشی این دسته‌ از مسكن‌ها تفاوت چندانی با Cox1 ندارد اثرات نامطلوب و عوارض ناشی از NSAIDSها شایع‌ترین مسمومیت دارویی محسوب می‌شود.

طیف اختلالات ناشی از NSAIDS از تهوع و استفراغ و سوءهاضمه (به میزان 50 تا 60 درصد) تا عوارض جدی گوارشی نظیر زخم پیتیك واضح در آندوسكپی (30-15 درصد) از افرادی كه به طور منظم از NSAIDSها استفاده می‌كنند همراه با خونریزی یا سوراخ‌شدگی به میزان 5/1 درصد مصرف‌كنندگان در سال متغیر است.

متاسفانه نشانه‌های سوءهاضمه با آسیب ناشی از NSAIDSها مناسب نیستند بیش از 80 درصد بیماران مبتلا به عوارض جدی NSAIDS فاقد هرگونه سوءهاضمه قبلی هستند. با توجه به اینكه عوارض مصرف مداومNSAIDS علائم هشدار دهنده‌ای ندارند مهم است كه بیماران در معرض خطر عوارض و مرگ و میر ناشی از مصرف آنها شناسایی شوند.

به عنوان مثال حتی 80 میلی‌گرم آسپرین در روز نیز ممكن است منجر به ایجاد زخم شدید معده‌ای – روده‌ای شود بنابراین NSAIDSها حتی با دوز پایین كاملا بی‌خطر نیست.

عوارض خطرساز اثبات شده عبارتند از سن بالا، سابقه زخم، مصرف همزمان گلوكوزكورتیكوئیدها دوز بالای NSAIDSها مصرف چند نوع و NSAIDS با هم، مصرف همزمان داروهای ضدانعقادی و بیماری وخیم یا چند سیستمی.

عوارض خطرساز احتمالی عبارتند از عفونت همزمان با هلیكوباكترپیلوری كشیدن سیگار و مصرف الكل.

بنابراین به بیمارانی كه به استفاده از NSAIDS به مدت طولانی حتی سال‌ها نیاز دارند توصیه می‌شود ابتدا در ریشه‌كنی هلیكوباكترپیلوری اقدام نمایند.

پاتوفیزیولوژی

پروستا گلاندین‌ها نقش اساسی در حفظ تمامیت و ترمیم مخاطی دستگاه گوارش ایفا می‌كنند بنابراین اختلال در ساخت پروستاگلاندین‌ها گلاموس‌ها می‌تواند دفاع وترمیم مخاطی را مختل كند و زمینه‌ساز آسیب مخاطی از راه سیستمیك شود. همچنین آسیب به مخاط می‌تواند به واسطه تماس مستقیم مخاط با NSAIDS باشد آسپرین و بسیاری از NSAIDS اسیدهای ضعیفی هستند كه در محیط اسیدی معده به شكل لیپوفیل و غیر یونیزه یافت می‌شود.

تحت این شرایط NSAIDSها از غشاء لیپیدی سلول‌های اپی‌تلیال عبور می‌كنند و با به دام افتادن به صورت غیریونیزه در داخل سلول موجب آسیب سلولی می‌شود.

عوارض NSAIDS موضعی

همچنین NSAIDSهای موضعی می‌توانند لایه مخاطی سطحی را تغییر دهند و با انتشار معكوس اسید پپسین منجر به آسیب بیشتر سلولی شوند به علاوه فرآورده‌های روكش‌دار یا بافرشده نیز با خطر زخم پپتیك همراه‌اند تعامل میان هلیكوباكترپیلوری و NSAIDSها در بیماریزایی PUD پیچیده نیست بررسی‌های متاآنالیز تایید می‌كند كه هر یك از این عوامل تهاجم مستقل از هم عمل می‌كنند و در عین حال عوامل خطرساز سینرژیست برای PUD و عوارض آن نظیر خونریزی گوارشی محسوب می‌شود.