سارا مینایی؛ كارشناس ارشد تغذیه
مواد مغذی موجود در غذای مصرفی ما می‌توانند بر روی حلالیت، جذب، فارمودینامیك، متابولیسم و دفع داروها اثر بگذارند. داروها هم به طور متقابل می‌توانند فرآیندهای مرتبط با متابولیسم مواد مغذی را تغییر دهند. این تغییرات معمولاً به دلیل مكانیسم عمل داروست؛ به طور مثال داروی ضد سرطان متوتروكسات متابولیسم فولات را در بدن متوقف می‌كند. اما غذا چطور روی جذب داروها اثر می‌گذارد؟
تركیبات مختلف غذا روی pH معده، مدت زمان تخلیه آن و ترشح مایعات، آنزیم‌ها، حركت دستگاه گوارش، جریان خون كبدی و روده ای (مزانتریك ) و میزان جریان صفرا اثر می‌گذارند. چنین تغییراتی می‌تواند میزان و مدت زمان جذب و یا حتی هر دو را تغییر دهد.
اما چه تركیباتی در رژیم غذایی می‌توانند بر جذب دارو تاثیر بگذارند؟
چربی و پروتئین تركیباتی هستند كه بیشترین تاثیر را روی جذب روده ای داروها دارند. علاوه بر آنها محتوای الكترولیتی و فیبر غذا هم بر جذب دارو اثر دارند. این مواد جذب مواد معدنی را هم می‌توانند تغییر دهند. برای مثال، آهن و كلسیم بهترین جذب را در محیط اسیدی دارند.
برخی تركیبات موجود در رژیم بر متابولیسم دارو اثر می‌گذارند و میزان متابولیسم و دفع ادراری داروهای مختلف را تغییر می‌دهند. فلاونوئیدهای موجود در مركبات، اسیدهای چرب، پروتئین و اسید آمینه‌های خاص، گیاهان، ادویه‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی مواد مغذی هستند كه می‌توانند بر روی متابولیسم دارو تاثیر بگذارند. مقادیر بالای ویتامین C، دفع كلیوی برخی داروهای اسیدی مثل استیل سالیسیلیك و اسیدباربیتوریك را كاهش می‌دهند.
بعضی از داروها می‌توانند باعث سوء جذب چربی شوند. اسید صفراوی و برخی داروهای مسهل ممكن است تركیبات كمپلكس تشكیل دهند كه بر روی جذب چربی اثر می‌گذارد. اورلیستات (زنیكال) كه برای كاهش وزن مصرف می‌شود، باعث سوء جذب چربی شده و سوء جذب چربی ممكن است باعث اسهال وكمبود ویتامین‌های E، D، A وK و بتاكاروتن شود.
برخی داروها با مكانیسم‌های مختلف خطر استئوپروز را افزایش می‌دهند. این داروها عبارتند از : آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم، درمان طولانی با لیتیوم، شیمی‌درمانی، ضد تشنج‌ها، تتراسایكلین، فروزماید، سیكلوسپورین، آنتاگونیست‌های هورمون آزادكننده گنادوتروپین.
در مورد تداخل مواد مغذی لازم به ذكر است كه اثر مصرف طولانی مدت نوشیدنی‌‌های حاوی كربنات، به خصوص كولا‌های رژیمی، در ایجاد پوكی استخوان زودرس در زنان جوان ثابت شده است. رژیم‌هایی كه دفع كلیوی اسیدها را افزایش می‌دهند، دفع ادراری كلسیم را هم زیاد می‌كنند. رژیم‌هایی كه سدیم، پروتئین، فسفات، ویتامین A، كافئین و الكل بالایی دارند و ویتامین D و كلسیم كمی دارند، عامل خطری برای پوكی استخوان هستند.
وارفارین داروی معروفی است كه با متوقف كردن سنتز ویتامین K در بدن كه یك عامل انعقادی است، اثر خود را اعمال می‌كند. مقادیر بالای این ویتامین تاثیر وارفارین را كاهش می‌دهد و باعث می‌شود دارو در مقادیری كه قبلاً موثر بوده است، با مصرف زیاد ویتامین K بی اثر باشد.
به همین دلیل، تغییرات رژیمی در این بیماران ممكن است مقدار وارفارین مورد نیاز برای درمان‌های ضدانعقادی را تغییر دهد. بیمارانی كه به طور مرتب غذاهای غنی از ویتامین K مصرف می‌كنند، ممكن است به مقادیر بالای وارفارین نیازداشته باشند تا مقدار كافی برای ضدانعقاد بودن تامین شود.
فهرست برخی غذاهای غنی از ویتامین K
كلم برگ، كاهو، خردل، جعفری، برگ اسفناج، شلغم، شاهی، جگر، مایونز، روغن سالاد، كلزا و سویا، كلم بروكلی، كلم بروكسل، كلم‌پیچ، كلم برگ سبز، آندیو، پیازچه، گشنیز.
بسیاری از گیاهان و ویتامین‌ها بر فرایند تشكیل لخته خون تاثیر داشته و با طولانی كردن زمان ایجاد لخته ممكن است خطر خونریزی را افزایش دهند. این مواد شامل بابونه، شنبلیله، بابونه زرد، روغن ماهی، سیر، زنجبیل، عصاره پاپایا (خربزه درختی)، ماده رنگی زردچوبه، و ویتامین E می‌باشند. برخی مواد مثل كوآنزیم Q10 (یوبی‌كوئینون)، جینسینگ و چای سبز نیز ممكن است اثربخشی ضدانعقاد‌ها را كم كنند.
اما آیا آب گریپ فروت و سایر مركبات هم در متابولیسم داروها تغییری ایجاد می‌كند؟
چندین تركیب در گریپ فروت وجود دارد كه مانع متابولیسم داروها شده و از طریق بلوكه كردن ایزوآنزیم سیتوكروم (cyp 3A4) P450 3A4 و P گلیكوپروتئین زیست فراهمی بسیاری از داروها را افزایش می‌دهد.
موادی كه درمركبات هستند، شامل فلاونوئیدها (نارنجین و نارنجنین ) و فوماروكرومارین (برگاپتن و 7،6 – دی هیدروكسی برگامتین) می‌توانند در این تداخلات فعال باشند.
سیتوكروم P450 3A4 در دیوارة روده و كبد وجود دارد و مسؤول متابولیسم بسیاری از داروهاست هرچند به نظر می‌رسد فقط CyP3A4 موجود در روده تحت تاثیر تركیبات گریپ‌فروت قرار می‌گیرد.P گلیكوپروتئین روده ای این داروها را از سلول به بیرون پمپ كرده و به روده برمی گرداند...
برای خواندن بخش دوم- مراقب غذای خود باشید- اینجا کلیک کنید.
