دكتر سيد امير ميرباقری؛ فوق تخصص بيماری های گوارش
پس از تشخیص مشكل بیمار باید مشخص نمود كه هنگامی كه با دیس پپسی فانكشنال روبرو هستیم چه راهی را انتخاب كنیم؟ در واقع چهار گزینه در برخورد با دیس‌پپسی فانكشنال پیش روی ما است:
1- درمان تجربی با داروهای ضد اسید (شامل بلوك‌كننده H2، PPI) در همان اولین جلسه
2- درخواست تست غیرتهاجمی جهت یافتن میكروب هلیكوباكترپیلوری (نظیر تست سرولوژی)
3- اندوسكوپی بیمار
4- درخواست رادیوگرافی با باریم
همان‌طور كه ذكر شد انجام اندوسكوپی به طور روتین در همه بیماران توصیه نمی‌شود و فقط در افرادی كه ریسك بالا دارند باید انجام شود كه در قسمت قبل به آن اشاره شده. تجویز داروهای ضداسید مثل رانیتیدین و یا امپرازول برای تمام بیماران صحیح نیست، زیرا پاتوفیزیولوژی، ایجاد دیس پپسی، افزایش اسید نیست كه درمان داروی ضداسید باعث بهبودی آن شود و اگر هم در این حالت درمان موثر باشد، موقتی است. عكسبرداری از معده نیز هیچگونه ارزشی ندارد، زیرا مطالعات گسترده نشان داده كه دقت و اختصاصی بودن این روش پایین است و تشخیص بر مبنای عكسبرداری محكوم كردن بیمار به موضوعی است كه شاید هرگز وجود نداشته باشد.
آیا برای بیماران مبتلا به دیس پپسی فانكشنال باید تست سرولوژی انجام شود و بر مبنای آن می‌توان درمان را آغاز كرد؟
اكنون ثابت شده كه تست سرولوژی غیرقابل اعتماد است. چه بسیار بیمارانی كه تست آنها مثبت است، ولی هلیكوباكترپیلوری ندارند و چه بسا كه میكروب H.Pylori در معده وجود داشته و تست منفی باشد.
پس راه‌حل چیست؟
این بیماران به دو گروه تقسیم می‌شوند:
1- افرادی كه علائم پرخطر ندارند؛ (مانند افراد جوان یا كسانی كه از درد، پری شكم، تهوع و... شاكی هستند). در این افراد می‌توان از یك تست دقیق غیرتهاجمی برای هلیكوباكترپیلوری (مثل تست تنفس UBT) و یا آنتی‌ژن مدفوع استفاده كرد كه اگر مثبت بود یك دوره درمان می‌شود. چنانچه مشكل حل شد، به اقدام دیگری نیاز نیست و اگر علائم باقی ماند، اندوسكوپی از بیمار به عمل می‌آید. در صورتی كه اندوسكوپی غیرطبیعی بود، بر مبنای ضایعه درمان آغاز می‌شود و اگر طبیعی بود، بیشتر درمان حمایتی (نظیر اطمینان دادن، درمان ضداسترس) باید در نظر گرفته شود.
2- افرادی كه علائم پرخطر دارند (مانند كاهش وزن، استفراغ، درد شبانه، كم‌خونی، خونریزی گوارش و...). در این صورت اولین قدم اندوسكوپی و سپس تصمیم‌گیری درباره نوع درمان است.
ذكر این نكته ضروری است كه گاهی بیماری‌های دیگر با علائم شبیه دیس پپسی فانكشنال بروز می‌كنند كه در برخی موارد شاید بیماری بسیار جدی باشد؛ بنابراین در برخورد با این بیماران باید احتمال بیماری‌های شدید مثل سنگ كیسه صفرا، پانكراتیت مزمن، كانسر پانكراس و حتی بیماری‌های قلبی را در نظر گرفت. اینكه چگونه هلیكوباكتر را درمان كنیم نیز خود به بحثی جداگانه نیاز دارد، اما در هر صورت از تجویز درمان چهار دارو یا مرسوم امپرازول، بیسموت، مترونیدازول و آموكسی‌سیلین باید خودداری و روش‌های جدید را مطالعه كرد.
سوالی كه همیشه برای بیماران مطرح است و شاید مهم‌ترین علت مراجعه آنها به مطب پزشكان باشد مسأله رژیم غذایی است كه چه غذایی باید مصرف كرد و از چه غذایی پرهیز شود؟
بررسی متون پزشكی و نتیجه تحقیقات گسترده در اكثر مراكز علمی جهان نشان می‌دهد كه هیچ نوع ممنوعیت غذایی برای بیمار كمك‌كننده نیست و بیشتر بیماران را با دادن رژیم غذایی سرگرم می‌كنیم و شاید كم لطفی نیز بكنیم؛ زیرا آنها را وادار به مصرف غذایی می‌كنیم كه تهیه آن از نظر اقتصادی مشكل است و از طرف دیگر آنان را مجبور به نخوردن چیزی كنیم كه به آن تمایل و احتیاج دارند (میوه، سبزی) لذا در یك جمله باید به آنها گفت: هر آنچه كه به شما می‌سازد، آن را میل كنید! باز هم تاكید می‌كنم هیچ رژیم غذایی موجب تاخیر یا تسریع بهبودی و یا عدم بهبودی بیمار نمی‌گردد.
پس نتیجه بحث اینكه هدف از درمان بیماران مبتلا به دیس‌پپسی فانكشنال كمك به بیماران جهت پذیرفتن علائم بیماری و عادت به آن و همچنین كاهش علائم است، نه از بین بردن علائم؛ زیرا این امر امكان‌پذیر نیست. صرف چند دقیقه وقت و اطمینان دادن به بیمار در این مورد كه مشكل حادی ندارد و باید با بعضی علائم خو بگیرد، بیشترین كمك را در درمان این‌گونه بیماران می‌نماید.
