دكتر شهرام خرازی‌ها؛ مدیر گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد
درد ایدیوپاتیك مقعد دردی است كه هر از گاه با تناوب زمانی نامشخص و هر بار به مدت 20 تا 30 دقیقه به صورت یكسره در عمق ناحیه مقعدی بروز می‌كند. درد گاه به یك و یا هر دو بیضه نیز انتشار می‌یابد. شدت درد به حدی است كه فرد را از خواب بیدار می‌كند. درد در برخی مواقع به صوت احساس پری و فشار در ركتوم و یا احساس وجود جسم خارجی در مقعد ظهور می‌یابد.
اگر به هنگام شروع درد فرد بیدار و مشغول انجام كاری باشد كمتر متوجه درد شده و راحت‌تر آن را تحمل می‌كند اما اگر شخص در حالت استراحت و یا خواب باشد درد با شدت بیشتری حس شده و آزار دهنده‌تر خواهد بود. مبتلایان معمولا خود به خود می‌آموزند كه به محض بروز حملات به توالت و یا حمام رفته و با ریختن آب گرم بر روی مقعد، بیضه‌ها و ... درد را تخفیف دهند به طور متوسط پس از گذشت 10 تا 20 دقیقه از تماس مداوم آب گرم با ناحیه و یا نواحی دردناك، حمله خاتمه یافته و فرد آرام می‌گیرد.
در صورتی كه فرد به آب گرم دسترسی نداشته باشد ممكن است مقعد خود را تا زمانی كه از شدت درد كاسته شده و قابل تحمل شود، با كیسه آب گرم، تشك برقی، وسایل گرما‌زا نظیر شوفاژ و ... تماس دهد. اگر به هیچ طریقی گرمارسانی به ناحیه مقعدی میسر نگردد فرد ناگزیر به تحمل درد تا پایان پریود آن خواهد بود.
درد با نشستن و همچنین در هوای سرد تشدید می‌شود از آنجا كه حمله بدون هیچ‌گونه علامت پیش‌رس به منزله زنگ خطر، بروز می‌كند و درد هم سریع می‌آید و ظرف مدت كوتاهی ناپدید می‌شود حتی‌الامكان بهتر است از تجویز دارو- فی‌المثل بنزو دیازپین‌ها، شل كننده‌های عضلانی و ... اجتناب نمود؛ عمدتا زمانی كه اثرات تسكینی داروهای خوراكی ظاهر می‌شود، درد پایان پذیرفته و دیگر نیازی به تسكین بخشی نیست.
جستجوی علل جسمی اگرچه ضروری است و باید حین گرفتن شرح حال، مدنظر قرار گیرد اما معمولا بی‌نتیجه است. یك پزشك خبره قادر خواهد بود از بطن شرح حال تا حدود زیادی موفق به تشخیص گذاری صحیح شود. شماری از مبتلایان به منظور جلوگیری از وقوع حملات آتی، یافتن علت درد به واسطه ترس از ابتلا به بیماری‌های وخیم همچون سرطان و ... به اطباء مختلف با تخصص‌های گوناگون مراجعه می‌كنند كه عمدتا هم نتیجه نمی‌گیرند.
مشاهده فردی با كلی برگه آزمایش و مستندات اقدامات پاراكلینیكی دال بر صحت جسم و نسخ حاوی بنز و دیازپین و دیگر داروهای اعصاب و روان كه پس ذهنش با این فرضیه كلنجار می‌رود كه نكند دردها علامت پیش‌رس بواسیر و یا سرطان باشند، قابل انتظار است. معاینات دقیق موید ضایعات موجه درد در ناحیه مقعد و نواحی مجاور نیست. هموروئید ترومبوزه خارجی، فیشر آنال، آبسه‌های عمقی پری آنال و تمارض جزء تشخیص‌های افتراقی هستند.
برخی از بیماران اقدام به Masturbation، نشستن طولانی مدت، تنش‌های عصبی، درگیری‌های ذهنی، تجربه یك موقعیت مخاطره آمیز و یا نامعمول و غیر مترقبه و ... را چند ساعت قبل از آغاز حمله درد گزارش می‌كنند. درد ایدیوپاتیك مقعد عمدتا در جوانان و افراد خود خور، مضطرب و كمال‌گرا و مبتلایان به یبوست مزمن بیشتر گزارش شده است. پیشینه روانی گرفتاران به دردایدیوپاتیك مقعد تا حدودی به پیشینه روانی مبتلایان به آفت دهان شبیه است.
بررسی‌های مانومتری (فشار سنجی) به قصد ارزیابی اسپاسم و تونوسیته اسفنگتر، defecography، ct اسكن، EMG از جمله اقدامات پاراكلینیكی هستند كه به رد علل جسمی كمك می‌كنند. برخی مبتلایان اظهار داشته‌اند كه درد با دفع اندكی مدفوع سفت شده و متراكم – كه از نوبت قبلی دفع به جا مانده- به سرعت رو به افول می‌گذارد.
توصیه شده كه كلیه مبتلایان از دفع عجولانه و دفع ناقص مدفوع بپرهیزند. حذف استرسور تا حد ممكن از زندگی بیمار، آموختن روش‌های مقابله با استرس، پرت كردن حواس، بهره‌گیری از تكنیك‌های Relaxation (آرام بخشی) و ... ممكن است به برگشت ناپذیری همیشگی حملات درد بینجامند.
مبتلایان نیازمند اطمینان بخشی پزشكان در مورد عدم وخامت حمله‌های درد و فقدان بدخیمی هستند. امتحان ماساژ عضله دردناك و اسپاستیك یا تحریك الكتروگالوانیك همراه با حمام آب گرم به قصد برطرف كردن درد بی‌ضرر است.
تمرین‌های پس نورد طبیعی(Biofeedback )در برخی موارد مشكل گشاست. درد ایدیوپاتیك مقعد مرگ‌زا نبوده و فاقد عوارض قابل توجه است این درد برای اكثر اطباء نامشخص است چون:
الف/ در دوران تحصیلات آكادمیك به ندرت آموزش داده می‌شود.
ب/ مبتلایان حین حمله به پزشك مراجعه نمی‌كنند بنابراین اطباء به ندرت موفق می‌شوند فرد را در زمان حمله مشاهده و معاینه كنند.
ج/ جزء مباحث روانپزشكی است اما عملا به طور مختصر در كتب جراحی به آن پرداخته شده و در متون روانپزشكی نیز زیاد شناسانده نشده است.
د/ برخی مبتلایان به خود درمانی روی آورده و از مراجعه به پزشك ناامید شده‌اند.
