دكتر سید محمود اسحاق حسینی؛ فوق تخصص گوارش و كبد
استئاتوز (Steatosis) یك حالت هیستوپاتولژیك می‌باشد بطوریكه هرگاه میزان چربی كبد از 5 درصد وزن آن بیشتر شود و یا در یك لوبول كبدی بیش از 30 درصد سلول‌‌ها، سلول‌های چربی (Adiposyte) تشكیل دهد تشخیص كبد چرب گذاشته می‌شود چربی معمولا به صورت تری‌گلیسیرید (TG) و یا اسیدهای چرب ذخیره می‌شود. ولی میزان كمی هم به صورت كلسترول استرهای كلسترول و فسفولیپیدها وجود دارد. كبد چرب پدیده بسیار شایعی است.
مطالعات انجام شده در نقاط مختلف جهان حكایت از شیوع بالای آن در جاهای مختلف می‌دهند شیوع استئاتوز به طور میانگین 25 درصد است. اما میزان شیوع Steato Hepatits ناشناخته می‌باشد هپاتیت چربی می‌تواند در اثر مصرف الكل به وجود آید یا ایجاد آن مستقل از الكل باشد كه مورد دوم را هپاتیت چربی غیرالكلی (NASH) می‌نامند. NASH از 9/2-1 درصد كسانی كه به طور روتین تحت بیوپسی كبد قرار می‌گیرند دیده می‌شود.
استئاتوز یك وضعیت خوش خیم بوده و پیشرفت آن ندرتا دیده می‌شود حال آنكه هپاتیت چربی ممكن است به سمت فیبروز و سیروز پیشرفت كند و باعث عوارض مرگ و میر شود. ممكن است در بیماران NASH دیده شود قبل از هر چیز باید تست‌های ویرولوژی انجام و عوامل ویروسی در بیماران NASH كنار گذاشته شود اندازه ALT نشان‌دهنده نسبی منشاء الكلیك می‌باشد.
بافت‌شناسی
از نظر هیستولوژی كبد چرب به سه دسته تقسیم می‌شود
1- ماكروزنیكولر
2- میكرووزیكولر
3- فسفولیپیدوزیس
هیستولوژی كبد چرب را می‌توان در طیف وسیعی از بیماری‌ها و با شرایط فیزیولوژیك مشاهده نمود، كبد چرب یك حالت برگشت‌پذیر بوده در ابتدای طیفی قرار گرفته كه انتهای آن را سیروز تشكیل می‌دهد. آمارهای ارائه شده از سوی جوامع پزشكی حكایت از شیوع بالای استئاتوز در اقصی نقاط جهان دارد.
با كمی دقت و توجه بیماران كبد چرب را می‌توان در جامعه مراكز دانشگاهی مختلف و بخش‌های گوناگون بیمارستانی یافت. در كشور ما اكثر این افراد به صورت سرپایی ویزیت می‌شوند و متاسفانه مشكل آنها تشخیص داده نمی‌شود.
اتیولوژی
1- چاقی: كبد چرب در افراد چاق نسبت به جمعیت عادی از شیوع بالاتری برخوردار است بروز استئاتوز در افراد چاق مفرط بین 90-60 درصد است تغییرات چربی در 80 درصد التهاب پوست در 33 درصد فیبروز 29 درصد و سیروز در 3 درصد مشاهده گردید. اكثر بیماران كبد چرب بدون علامت هستند با این وجود اگر از آنها سوال شود بیش از 50 درصد آنان از علائمی چون خستگی، احساس كسالت و درد بالای شكم شكایت دارند و در معاینه فیزیكی بزرگی كبد شایع‌ترین یافته است.
اسپلنومگالی (بزرگی طحال) و علایم هیپرتانسیون پورت شامل آسیت، ادم، آنژیوم عنكبوتی، واریس مری، ژنیكوماستی و مشكلات قاعدگی نیز در بیماران سیروتیك ممكن است دیده شود. در كبد چرب دارویی علائم نارسایی كبد می‌تواند به صورت برق آسا ایجاد شود. كسانی كه سوء مصرف الكل دارند ممكن است دچار علائم خارج كبدی مثل آتروفی عضلات اسكلتی، كاردیومیوپاتی، پانكراتیت و نوروپاتی محیطی شوند.
هیچ تست آزمایشگاهی در تشخیص كبد چرب اختصاصی و قطعی نمی‌باشد. آنزیم‌های AST و ALT ممكن است تا 10 برابر میزان طبیعی بالا روند در غیاب سیروز نسبت AST به ALT بالاتر از 2 بیانگر مصرف الكل و نسبت AST به ALT كوچكتر از 1 مطرح‌كننده NASH است آلكالن فسفاتاز می‌تواند تا 3-2 برابر حد نرمال افزایش یابد. هیپرلیپیدمی ممكن است وجود داشته باشد افزایش TG در بچه‌ها شایع است. 2– HCV: مطالعات نشان داده كه ژنوتیپ 3-HCV:بیشتر از سایر ژنوتیپ‌‌ها متابولیسم چربی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
3- سوءمصرف الكل: آشامیدن بی‌رویه الكل منجر به سیروز الكلی می‌شود. 20 درصد الكلی‌ها به سمت سیروز می‌روند – سیر بیماری به عوامل زیر بستگی دارد: مدت و شدت نوشیدن الكل جنس مونث، ابتلا همزمان به عفونت‌ها مثل HCV و از نظر ژنتیك میزان الكل دهیدروژناز و سیستم ایمنی در افراد مختلف متفاوت است.
علائم كبد چرب در سه مرحله می‌باشد، از مرحه بی‌علامتی تا سیروز
درمان
كاهش وزن درافراد چاق ممكن است باعث بهبود اختلالات آزمایشگاهی شود. یافته‌های بافت‌شناسی و شواهد سی‌تی اسكن، و بهبودی معمولا در 30 پوند اول كاهش وزن مشهود است. رژیم درمانی شامل محدود كردن هیدروكربن‌های سریع‌الجذب، افزایش پروتئین و روزه‌داری می‌باشد. كاهش وزن باید تدریجی، متوسط و ناكامل انجام گیرد. كاهش وزن ناگهانی باعث رسوب بیش از حد چربی در كبد می‌شود. درمان‌های طبی دیگر شامل اورو دزوكسی‌كولیك اسید، انفوریون اسیدآمینه، Vit E، كارنتین، گیاه خارمریم (سلمارین) می‌باشد. با این حال هیچكدام درمان قطعی به حساب نمی‌آید.
