زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحریریه پزشك امروز

هرگاه رادیوگرافی با اشعه X از برخی بافت‌ها، به دلیل نزدیكی چگالی و ضخامت آنها نتواند وضوح كافی برای تشخیص ایجاد كند، از مواد حاجب (كنتراست) استفاده می‌شود. در چنین حالتی، جزییات برخی از اندام‌ها نظیر غده تیروئید و كبد نمی‌تواند از طریق رادیوگرافی آشكار شود. علاوه بر این، استفاده از كنتراست مصنوعی در رادیوگرافی موجب جابه‌جایی یا تخریب ساختار طبیعی بافت می‌شود، بنابراین اطلاعات كافی به دست نمی‌آید.

از آنجا كه تكنیك‌های رادیوایزوتوپی بلافاصله هرگونه تغییر فعالیتی را نشان می‌دهند، پس قادر هستند شرایط پاتولوژیك را خیلی زودتر از تكنیك‌های دیگر آشكار كنند. در گذشته، برای اندازه‌گیری و تعیین جزییات توزیع یك ماده در سیستم مورد نظر، از شمارنده سنتیلاسیونی (جرقه‌زن)، استفاده می‌شد كه به‌جز یك روزن كوچك كه به خوبی با سرب پوشیده شده در یك لحظه تمام منطقه قسمت كوچكی از بدن را می‌شد دید. این شمارنده بر روی اندام مورد نظر به آرامی و در خطر راست به طرف جلو وعقب حركت می‌كرد و از این طریق تمام منطقه اسكن می‌شد و مدت زیادی می‌برد.

در ابتدا از آشكارسازی‌های آنژه‌ای كه قطر میدان دید آنها تقریبا 25سانتی‌متر بود، استفاده می‌شد. ولی در سال‌های اخیر این میدان وسیع‌تر شده و كریستال‌های با قطر قابل استفاده تا c60 و بیشتر نیز تهیه شده‌اند. این افزایش ابعاد میدان دید، به همراه بهبود قدرت تفكیك و سرعت سیستم، آشكارسازهای سنتیلاسیون را یك دستگاه تشخیصی همیشگی ساخته است.

ساختار فیزیكی مكانیكی دستگاه

دوربین گاما به شناسایی و شمارش فوتون‌های منشاگرفته از عضو هدف و نگاره‌برداری از تك‌تك سنتیلاسیون‌های ایجادشده در یك تشكیل فضایی می‌پردازد. دتكتورهای دستگاه با توجه به ساختار مكانیكی بدنه آن و استفاده از سیستم‌های كنترلی و اتوماتیك در زوایای مختلف 360، 180، 90 درجه به دور بیمار در چرخش هستند و وابسته به نوع تصویربرداری از 32 الی 64 فریم از زاویه‌های مختلف تصویربرداری می‌كنند.

از توالی تصاویر به‌دست آمده از جهت‌های مختلف، تصویری بازسازی می‌شود. در این بازسازی اطلاعات غیرمطلوب و اضافی حذف و برای هر یك از نماها، تصویر بازسازی‌شده دوبعدی، سه‌بعدی ایجاد می‌شود، سپس نماهای دوبعدی زوایای مختلف، با یكدیگر تركیب شده و به یك ماتریس موجود روی یارانه منعكس می‌شود. از تركیب آنها، تصاویر سه‌بعدی از بافت و یا محدوده مورد نظر، تهیه می‌شود. دوربین گاما به‌طور كلی شامل دو قسمت سر و كنسول است. سر دستگاه به عنوان آشكارساز اشعه گاما است و شامل اجزایی است.

این قسمت اشعه گامای ورودی را جذب و علایم الكتریكی مطابق با همان محل‌هایی كه جذب انجام شده، تولید كرده و این علایم را به كنسول می‌فرستد. در كنسول، علایم یادشده به‌طور الكترونیكی ظاهر می‌شوند و جهت ایجاد تصویر روی صفحه مانیتور به كار می‌روند.

دوربین گاما شامل قسمت‌های زیر است

كلیماتور كه اغلب شامل قطعات خیلی بزرگ سربی و دارای روزن‌هایی هستند. این روزن‌ها به موازات هم قرار گرفته و طوری ساخته شده‌اند كه فقط پرتوهایی را عبور می‌دهند كه به موازات روزن‌ها حركت می‌كنند. در واقع پرتوهای نشرشده از عضوی كه ماده رادیواكتیو را جذب كرده به كلیماتور برخورد می‌كنند و از آن طریق، به كریستال می‌رسند. به بیان دیگر، عمل كلیماتور در اینجا نظیر استفاده از گرید در سیستم‌های تصویری اشعه X است. اشعه‌هایی كه در جهت غیرموازی با حفره‌ها حركت یا به سرب برخورد می‌كنند، در ایجاد تصویر دخالتی ندارند.

كریستال‌های مورد استفاده (همان دتكتورها) كه انواع مختلفی دارند، كریستالی كه اغلب مورد استفاده قرار می‌گیرد (Na) از یدورسدیم تشكیل شده است كه مقدار كمی ناخالصی (تالیم) به همراه دارد. این جسم به نور حساس است و با جذب اشعه فوتون‌های نورانی تابش می‌كند. این فوتون‌ها طول موجی در حدود nm 410 دارند كه در انتهای پایین طیف مرئی است. با كشف نیمه‌هادی cdZnTe می‌توان مراحل تولید تصویر را كاهش داد. نوع دیگری از كریستال starbrite است. در این نوع كریستال شیارهایی وجود دارد، شیارداركردن كریستال باعث می‌شود اندازه كانون نوری روی «PMT»ها كاهش یافته، پراكندگی كانون نوری روی شیشه گم شود و تداخل بین جرقه‌ها كاهش یابد...

برای خواندن بخش دوم- آشنایی با دوربین گاما- کلیک کنید.