زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سیدمرتضی صفوی؛ متخصص تغذیه

كلسترول در بدن
- كلسترول یك ملكول لازم و ضروری برای بدن است. در بسیاری از اعمال بیولوژیكی مهم بدن شركت دارد.
- دارای نقش غیرقابل جبران در غشاء پلاسمیك است كه نزدیك به نیمی از تركیبات آن را لیپیدها تشكیل می‌دهند و در غلاف‌های میلین می‌باشند.
- مولكولی فشرده و سخت به نظر می‌آید كه می‌تواند به درون مولكول فسفولپیدها و گلیكولپیدها داخل گردد.
- كلسترول موجب افزایش ویسكوزیته غشاها و پیوند مكانیكی آنها می‌شود.

نقش‌های كلسترول
كلسترول در تمام سلول‌های حیوانات وجود دارد. نقش آن در موجود زنده و بدن حیوانات حائز اهمیت فراوان می‌باشد.

كلسترول دارای 3 منبع اصلی است:
- كلسترول مواد غذائی
- كلسترول سلولی (حاصل از سنتز داخلی و با كمك استات و تحت تاثیر آنزیم‌های سلولی)
- كلسترول بازیافت مجدد (از سیكل آنتروهپاتیك یا داخل كبدی)

منابع اصلی كلسترول
كلسترول یك ماده‌ی چربی در بدن است. تقریبا در همه‌ی سلول‌های بدن یافت می‌شود. در غذاهای حیوانی وجود دارد. به خصوص در تخم‌مرغ، شیر، گوشت، ماهی و مرغ یافت می‌شود.

چرا كلسترول مهم است؟
- میزان كلسترول خون نقش بسیار مهمی در ابتلا به بیماری قلبی دارد.
- عامل خطر شرایطی است كه شانس بیماری را زیاد می‌كند.
- هر چقدر میزان كلسترول خون بالاتر باشد، خطر ایجاد بیماری قلبی و حمله‌ی قلبی بیشتر می‌شود.
- بیماری قلبی اولین عامل مرگ و میر زنان و مردان دنیاست.
- هر ساله بیش از یك میلیون نفر آمریكائی به حمله‌ی قلبی دچار می‌شوند.
- حدود نیم میلیون نفر از این مردم به دلیل بیماری می‌میرند.

چگونه كلسترول باعث بیماری قلبی می‌شود؟
- وقتی مقدار كلسترول (ماده شبیه چربی) در خون بسیار زیاد می‌شود، در دیواره‌ی سرخرگ‌ها رسوب می‌كند.
- به مرور زمان این رسوب باعث سخت شدن سرخرگ‌ها و باریك شدن آنها می‌شود و جریان خون به قلب كند شده یا كلا متوقف می‌شود.
- خون، عمل اكسیژن‌‌رسانی به قلب را به عهده دارد و اگر خون و اكسیژن به مقدار كافی به قلب نرسد درد قفسه صدری ایجاد می‌شود.
- اگر تدارك خون به قسمتی از قلب با یك گرفتگی كلا قطع شود، نتیجه‌ی آن حمله قلبی است.
- بالا بودن كلسترول به تنهائی باعث ایجاد علائم بیماری نمی‌شود، بنابراین بسیاری از مردم از بالا بودن كلسترول خود بی‌خبر می‌مانند.
- مهم آن است كه مقدار كلسترول را بدانیم، زیرا كاهش دادن میزان كلسترول خون بالا، خطر ایجاد بیماری قلبی و حمله‌ی قلبی یا مرگ ناشی از آن را كم می‌كند اگرچه از قبل كلسترول بالا داشته باشیم.
- كاهش میزان كلسترول برای همه مهم است، جوان‌ها، میانسال‌ها و سالمندان، زنان و مردان، مردم مبتلا به بیماری قلبی و یا افراد سالم 

اندازه‌گیری كلسترول خون
- انسان 20 ساله و بالاتر باید كلسترول خود را هر پنج سال یك بار اندازه‌گیری كند.
- بهتر است با آزمایش خون، سطح لیپوپروتئین را برای اندازه‌گیری تعداد كلسترول معین كنیم.
- این آزمایش خون كه پس از حدود 9 تا 12 ساعت ناشتا بودن انجام می‌شود، اطلاعاتی درباره‌ی موارد زیر در اختیار می‌گذارد:
- كلسترول تام
- LDL (كلسترول بد)، عامل اصلی ایجاد رسوب و گرفتگی در رگ‌های اصلی
- HDL (كلسترول خوب)، كه باعث جلوگیری رسوب در رگ‌ها می‌شود.
- تری گلیسرید یا نوع دیگری از چربی خون
اگر اندازه‌گیری سطوح لیپوپروتئین ممكن نشد، دانستن میزان كلسترول تام و HDL خون می‌تواند اطلاعات كلی راجع به میزان كلسترول خون بدهد.

تعداد كلسترول خود را با جداول زیر مقایسه كنید:
میزان كلسترول تام
كمتر از 200
239-200
240 و بالاتر
وضعیت
مورد قبول
حد مرزی زیاد
زیاد

مقدار مناسب HDL در كاهش خطر بیماری قلبی باید چقدر باشد؟
HDL (كلسترول خوب) از بیماری قلبی جلوگیری می‌كند. برای HDL، مقدار بالاتر، بهتر است. مقدار 40 میلی‌گرم در دسی‌لیتر خون و یا كمتر عامل خطر عمده‌ای در ایجاد بیماری قلبی است. میزان 60 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بیشتر، به كاهش خطر بیماری قلبی كمك می‌كند.

چه عواملی بر روی میزان كلسترول موثر است؟
چند چیز بر میزان كلسترول موثر است. اینها مواردی هستند كه انسان می‌تواند بر روی آنها تاثیر بگذارد:

 رژیم غذایی
چربی اشباع شده و كلسترول موجود در مواد غذایی مصرفی ما باعث افزای كلسترول خون ما می‌شود. عامل اصلی افزایش كلسترول، چربی اشباع شده است ولی كلسترول مواد غذایی هم حائز نقش می‌باشند.  اضافه وزن عامل خطری برای بیماری قلبی است. اضافه وزن همچنین باعث افزایش كلسترول خواهد بود. كاهش وزن باعث كاهش LDL و افزایش HDL و كاهش میزان تری‌گلیسرید خواهد گردید. عدم فعالیت جسمی خود عامل خطر بیماری قلبی خواهد بود.  فعالیت رژیمی مستمر به كاهش LDL (كلسترول بد) و افزایش HDL (كلسترول خوب) كمك می‌كند. برخی موارد در اختیار ما نیست ولی در عین حال بر روی كلسترول خون اثر دارند كه عبارتند از:

سن و جنس
با سالمند شدن زنان و مردان كلسترول خون افزایش می‌یابد. قبل از سن یائسگی زنان كلسترول پائین‌تری نسبت به مردان هم سن و سال خود دارند، بعد از سن یائسگی LDL زنان افزایش بیشتری می‌یابد.

وراثت 
ژن‌های ما تا حدودی تعیین‌كننده‌ی میزان كلسترول ساخته شده در بدن ما هستند. كلسترول خون بالا می‌تواند به نسل‌های بعدی نیز منتقل شود. یك نفر از هر 500 نفر مردم كلسترول بالا به دلیل ژنتیك دارند كه افزایش چربی خون فامیلی نامیده می‌شود. تحقیقات اخیر اثبات كرده‌اند كه كلسترول مواد غذائی در حد چربی‌های اشباع شده كلسترول خون را افزایش نمی‌دهند. بنابراین بیش از آنكه مراقب كلسترول دریافتی باشیم باید مراقب دریافت چربی‌های اشباع شده باشیم.

كلسترول میگو مفید یا مضر؟

كلسترول موجود در گوشت ماهی به میزان كلسترول گوشت قرمز است با این تفاوت كه قسمت اعظم این كلسترول از نوع HDL و بی‌ضرر می‌باشد. از طرف دیگر ماده‌ای به نام تورین (Torin) موجود در ماهی مانع جذب كلسترول مضر ناشی از سایر منابع برای بدن می‌شود.